Kolagen - działanie, właściwości, wpływ na zdrowie

Kolagen jest podstawowym białkiem strukturalnym. W organizmie człowieka pełni on liczne funkcje, między innymi odpowiada za zachowanie integralności tkanek i narządów, prawidłową pracę stawów i utrzymanie dobrej kondycji skóry. Jakie ma właściwości i zastosowanie?

Spis treści

1. Co to jest kolagen?
2. Typy i budowa kolagenu
3. Synteza kolagenu
4. Kolagen morski
5. Kolagen - działanie i właściwości
6. Kolagen - zastosowanie
7. Kolagen - źródła
8. Niedobór kolagenu - przyczyny i objawy
9. Nadmiar kolagenu - przyczyny i objawy
10. Kolagen a skóra
11. Kolagen do picia, w proszku czy w tabletkach? Suplementacja kolagenu.
12. Kolagen - dawkowanie

Co to jest kolagen?

Tkanki łączne zbudowane są z komórek oraz z substancji międzykomórkowej, na które składają się istota podstawowa oraz włókna tkanki łącznej. Włókna te są syntetyzowane głównie przez fibroblasy i fibrocyty, ale także przez inne komórki np. mięśni gładkich. Wyróżnia się kilka typów włókien: włókna kolagenowe siateczkowe, sprężyste. Kolagen jest głównym białkiem budulcowym organizmów zwierzęcych. Stanowi około 30% masy wszystkich białek organizmu. Kolagen jest mało odporny na czynniki fizyczne takie jak wysoka temperatura, promieniowanie UV, kwasy, zasady, enzymy. Duże struktury kolagenu są już mniej wrażliwe na działanie proteaz i ulegają degradacji jedynie pod wpływem kolagenazy.

Typy i budowa kolagenu

Obecnie znanych jest 29 typów kolagenu. Najbardziej rozpowszechniony jest kolagen typu II, I, II oraz IV. Białka kolagenowe tworzą łańcuchy polipepdytowe, w główniej mierze utworzone z aminokwasów takich jak glicyna, prolina i hydroksyprolina. Podstawową jednostką strukturalną kolagenu jest tropokolagen. Ze względu na zwartą strukturę, włókna kolagenowe nie są rozciągliwe.

Synteza kolagenu

Kolagen jest syntetyzowany przy udziale rybosomów siateczki śródplazmatyczej szorstkiej, na matrycy mRNA. Następnie, podlega on licznym modyfikacjom w organizmie, które umożliwiają m.in przyrastanie włókien kolagenowych na długość i grubość.

Kolagen morski

Kolagen morski, znany również jako kolagen rybi, jest szeroko stosowany w kosmetologii oraz farmakologii. Pozyskiwany jest głównie z kości i skór ryb. Jego struktura podobna jest do tej występującej u ssaków, zawiera jednak mniej proliny i hydroksyproliny, a więcej metioniny, treoniny i seryny.

Kolagen - działanie i właściwości

Podstawową funkcją kolagenu jest zachowanie integralności tkanek i narządów - funkcja strukturalna. Ponadto, wpływa na jakość i nawilżenie skóry, procesy ochronne i naprawcze w tkance chrzęstnej, odpowiada za zachowanie elastyczności naczyń krwionośnych. Kolagen jest niezbędny do:

• prawidłowego funkcjonowania stawów
• zachowania elastyczności naczyń krwionośnych
• gojenia ran
• utrzymania jędrności i nawilżenia skóry
• ochrony narządów wewnętrznych
• regeneracji tkanek

Kolagen - zastosowanie

Naturalny kolagen znalazł szerokie zastosowanie w medycynie, kosmetologii, medycynie estetycznej i farmakologii. Używany jest między innymi do produkcji nici chirurgicznych, wypełniaczy tkankowych, suplementów diety, kosmetyków. Spośród suplementów diety, najczęściej dodawany jest do produktów wpływających na kondycję stawów, łamliwość włosów, jędrność skóry.

Kolagen - źródła

Kolagen zawarty jest w produktach pochodzenia zwierzęcego - mięsie, rybach, owocach morza, żelatynie. Może być pozyskany ze skór, kości i ścięgien zwierzęcych. Przy długotrwałym gotowaniu np. kurzych łapek, kolagen ulega częściowej hydrolizie i powstały wywar jest bogaty w żelatynę. Kolagen znajdziemy również w licznych preparatach aptecznych i suplementach diety, w formie proszku, tabletek czy w płynie.

Niedobór kolagenu - przyczyny i objawy

Niedobór kolagenu może być spowodowany zaburzeniami hormonalnymi, przewlekłym stresem, przeciążeniem organizmu. Ponadto, poziom kolagenu w organizmie spada wraz z wiekiem. Niedobory mogą powodować pobolewanie stawów, wypadanie włosów, obniżona elastyczność skóry. Skóra staje się mniej nawilżona, odwodniona. Pogorszeniu ulega również kondycja włosów i paznokci.

Nadmiar kolagenu - przyczyny i objawy

Nadmiar kolagenu jest wynikiem nieprawidłowego przebiegu procesów jego przemiany w organizmie. Prowadzi to do nadmiernego bliznowacenia skóry, płuc, wątroby, prowadząc do nieodwracalnych uszkodzeń struktury tych narządów. Podczas uszkodzenia skóry, w trakcie procesu gojenia, powstaje zbyt duża ilość tkanki włóknistej, formując tzw. keloidy (bliznowce), na skutek kumulacji kolagenu, głównie typu III.

Kolagen a skóra

Promieniowanie nadfioletowe (UV) powoduje degradację kolagenu zawartego w skórze, dlatego tak ważnym elementem profilaktyki starzenia się skóry jest używanie kremów z filtrem UV. Ponadto, kortyzol, nazywany popularnie hormonem stresu, powoduje rozkład kolagenu do aminokwasów, co ma znaczenie dla starzenia się skóry. W kosmetykach często stosuje się kolagen natywny, który dzięki mniejszym rozmiarom cząsteczek, przechodzi przez barierę naskórkową i poprawia nawilżenie skóry. Używa się go w kremach i żelach do twarzy, często w połączeniu ze składnikami takimi jak kwas hialuronowy czy witamina C.

Kolagen do picia, w proszku czy w tabletkach? Suplementacja kolagenu.

Na rynku dostępnych jest wiele form suplementów diety. Doustna suplementacja kolagenu polecana jest w szczególności dla osób z chorobami stawów i kości oraz uprawiających wyczynowo sport. Stosuje się go także w celu poprawy kondycji skóry. Suplementy diety zawierające kolagen mogą być preparatami jednoskładnikowymi lub zawierać dodatkowo np. kwas hialuronowy, witaminę C, siarczan glukozaminy, siarczan chondroityny, miedź, koenzym Q10. Najbardziej popularny jest kolagen rybi, składem podobny do kolagenu ludzkiego. Suplementy dostępne są w płynie, w kapsułkach, proszku i tabletkach. Kolagen dostępny jest również w formie liofilizowanej, a także w postaci ampułek do wykonywania iniekcji dostawowych lub okołostawowych. Zastrzyki z kolagenem stosowane są w celu odbudowy chrząstki stawowej.

Kolagen - dawkowanie

Najczęściej zalecany przez producentów schemat dawkowania kolagenu to stosowanie do 10 gramów dziennie przez okres przynajmniej 3 miesięcy.

Kolagen jest jednym z głównych składników tkanki łącznej. Jego naturalnym źródłem w pożywieniu są produkty pochodzenia zwierzęcego. Kolagen wzmacnia naczynia krwionośne, zapewnia integralność tkanek, warunkuje prawidłową funkcję stawów i skóry. Na produkcję kolagenu negatywnie mogą wpływać zaburzenia hormonalne, przewlekły stres, przeciążenie organizmu. Suplementacja kolagenem polecana jest przede wszystkim dla osób z chorobami stawów np. reumatoidalne zapalenie stawów, choroba zwyrodnieniowa stawów, schorzenia ograniczające ruchomość stawów. Kolagen pomaga również spowalniać procesy starzenia się skóry, korzystnie wpływając na jej nawilżenie, jędrność i gęstość.

Przypisy:

1. Baumann, Leslie. Dermatologia estetyczna. Red. . Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2013
2. Bolke, Liane, et al. "A collagen supplement improves skin hydration, elasticity, roughness, and density: Results of a randomized, placebo-controlled, blind study." Nutrients 11.10 (2019): 2494.
3. De Almagro, C. "The use of collagen hydrolysates and native collagen in osteoarthritis." Am. J. Biomed. Sci. Res 7 (2020).
4. Choi, Franchesca D., et al. "Oral collagen supplementation: a systematic review of dermatological applications." Journal of drugs in dermatology: JDD 18.1 (2019): 9-16.
5. Lugo, James P., Zainulabedin M. Saiyed, and Nancy E. Lane. "Efficacy and tolerability of an undenatured type II collagen supplement in modulating knee osteoarthritis symptoms: a multicenter randomized, double-blind, placebo-controlled study." Nutrition journal 15.1 (2015): 1-15.
6. Clark, Kristine L., et al. "24-Week study on the use of collagen hydrolysate as a dietary supplement in athletes with activity-related joint pain." Current medical research and opinion 24.5 (2008): 1485-1496.
7. Hester, Shelly, et al. "Collagen Supplement Improves Skin Attributes in Healthy Adults." Current Developments in Nutrition 5.Supplement_2 (2021): 321-321.
8. Miyab, Katayoun Bagheri, et al. "The effect of a hydrolyzed collagen-based supplement on wound healing in patients with burn: a randomized double-blind pilot clinical trial." Burns 46.1 (2020): 156-163.