Czystek - właściwości lecznicze, działanie, przeciwwskazania

Ziele czystka od dawna jest cenione ze względu na swoje właściwości. Wykorzystuje się go do produkcji herbat ziołowych, suplementów diety i kosmetyków naturalnych. Stanowi bogate źródło polifenoli roślinnych, wpływa przeciwzapalnie i przeciwwirusowo. Jak działa czystek i jakie ma zastosowanie? Jak pić czystek?

Spis treści

1. Czym jest czystek?
2. Czystek kreteński
3. Czystek - właściwości lecznicze
4. Czystek - wpływ na skórę
5. Czystek na odporność
6. Czystek - zastosowanie
7. Czystek - przeciwwskazania
8. Czystek - skutki uboczne stosowania
9. Jak parzyć czystek?

Czym jest czystek?

Czystek (łac. Cistus incanus) jest krzewem należącym do rodziny czystkowatych, uprawianym głównie w obszarze Morza Śródziemnego. Stanowi bogate źródło polifenoli roślinnych, w szczególności flawonoidów (kwercetyna, kemferol, mirycetyna) oraz flawan-3-oli (katechiny, gallokatechiny, proantocyjanidyny). Ponadto, czystek zawiera terpeny, kwasy tłuszczowe, fitohormony i witaminy. W medycynie ludowej napar z czystka był wykorzystywany jako lek na biegunkę, gorączkę i choroby skórne. Obecnie, stosuje się go przy przeziębianiach i jako przeciwutleniacz w profilaktyce chorób o podłożu zapalnym. Przyjmuje się go pod postacią naparu z czystka. Znalazł on również zastosowanie w preparatach do stosowanie zewnętrznego.

Czystek kreteński

Czystek kreteński (łac. Cistus creticus) jest szczególna odmianą czystka, której przypisywane są szerokie właściwości zdrowotne. Zawiera liczne substancje bioaktywne, m.in aglikony flawonoidowe, glikozydy i terpenoidy, w tym diterpeny typu labdanowego. Właściwości przeciwdrobnoustrojowe zostały wykazane dla kilku monoterpenów fenolowych, takich jak tymol i karwakrol, oraz innych związków karbonylowych i fenolowych zidentyfikowanych wśród substancji lotnych czystka kreteńskiego. Olejek eteryczny pozyskiwany z liści C. creticus, którego głównymi składnikami są tlenek manoilu i tlenek 13-epi-manoilu, wykazywał umiarkowane przeciwko Candita albicans, Micrococcus luteus i S. epidermidis, a najbardziej aktywne przeciwko S. aureus i Bacillus subtillis. Ponadto, odnotowano pierwsze obiecujące rezultaty przy zastosowaniu czystka kreteńskiego jako element wspomagający terapię boreliozy.

Czystek - właściwości lecznicze

Ziele czystka, ze względu na zawartość wielu składników bioaktywnych, może korzystnie wpływać na organizm na wielu płaszczyznach. Właściwości lecznicze czystka obejmują działanie:

• rozkurczowe
• przeciwzapalne
• przeciwbakteryjne
• antyoksydacyjne
• obniżanie stężenia triglicerydów
• podwyższenie stężenia "dobrego" cholesterolu HDL
• opóźnienie oksydacji cząsteczek LDL cholesterolu
• modyfikowanie metabolizmu lipidów
• profilaktyka chorób układu krążenia

Fitoterapia jest stale rozwijającą się dziedziną. Pierwsze badania kliniczne sugerują, że ekstrakt z C. incanus może być stosowany w leczeniu infekcji górnych i dolnych dróg oddechowych. Do tej pory najlepszej przebadane zostały właściwości przeciwzapalne, przeciwbakteryjne i przeciwwirusowe czystka. Potrzebne są dalsze badania, by móc jednoznacznie określić jego skuteczność i mechanizm działania.

Czystek - wpływ na skórę

Czystek jest ziołem o wysokiej zawartości polifenoli roślinnych, wykazujących silną aktywność przeciwzapalną. Ze względu na ich działanie antyoksydacyjne, poprzez hamowanie produkcji wolnych rodników, hamuje rozwój stanów zapalnych i działa przeciwstarzeniowo. Właściwości czystka w odniesieniu do kondycji skóry obejmują:

• działanie przeciwtrądzikowe
• działanie antyseptyczne
• działanie przeciwutleniające
• właściwości przeciwstarzeniowe
• działanie przeciwzapalne
• przeciwgrzybicze

Czystek na odporność

Cały czas trwają badania nad leczniczym działaniem czystka. Pojawia się coraz więcej dowodów naukowych na jego działanie przeciwzapalne i antyseptyczne. Ciągle jednak, dowody te nie są wystarczające, aby móc jednoznacznie potwierdzić jego skuteczność w stymulowaniu układu odpornościowego. W badaniu przeprowadzonym na grupie pacjentów z zapaleniem górnych dróg oddechowych, wykazano, że picie naparu z czystka łagodziło objawy infekcji oraz skracało czas jej trwania. W celu wspomagania odporności, poza czystkiem warto włączyć inne produkty o działaniu immunostymulującym takie jak kwasy tłuszczowe omega-3, witamina D, pyłek pszczeli, pierzga, propolis, witamina C, Echinacea, spirulina, żeń-szeń.

Czystek - zastosowanie

Działanie czystka związane jest przede wszystkim z wysoką zawartością polifenoli roślinnych o właściwościach przeciwzapalnych. Poleca się go jako element profilaktyki chorób o podłożu zapalnym takich jak np. cukrzyca, depresja, miażdżyca czy nowotwory. Dzięki stymulowaniu odporności organizmu oraz aktywność przeciwbakteryjną, przeciwgrzybiczą i przeciwzapalną, picie naparu z czystka może zmniejszyć nasilenie objawów przeziębienia i skrócić czas trwania choroby. Z tego powodu jest często stosowanym ziołem w okresie jesienno-zimowym. Należy pamiętać, że czystek działa jedynie przy regularnym stosowaniu. Po jednorazowym wypiciu naparu nie zaobserwujemy korzyści zdrowotnych.

Czystek ze względu na działanie antyoksydacyjne jest chętnie stosowanym składnikiem kosmetyków o działaniu przeciwzmarszczkowym, poprawiającym elastyczność skóry i jej nawilżenie. Jego właściwości antyseptyczne są wykorzystywane w produktach do skóry trądzikowej oraz w maściach gojących.

Czystek - przeciwwskazania

Przeciwwskazaniem do stosowania jest uczulenie na czystek, które występuje bardzo rzadko. Jest to roślina bezpieczna do stosowania, która na ogół nie wchodzi w interakcje z przyjmowanymi lekami. Picie czystka nie jest przeciwwskazane u dzieci ani u kobiet w ciąży. Dla pewności, lepiej skonsultować się z lekarzem prowadzącym, w szczególności przy przyjmowaniu dużej ilości silnie działających leków.

Czystek - skutki uboczne stosowania

Nie opisano dotychczas skutków ubocznych stosowania czystka. Bezpieczną ilością do spożywania są 2-3 szklanki naparu dziennie. W przypadku zażywania suplementów diety z czystkiem, należy przestrzegać zaleceń producenta. Znaczne przedawkowanie może prowadzić do rozwoju anemii z niedoboru żelaza, ze względu na obniżenie jego przyswajania z posiłków.

Jak parzyć czystek?

Napar z czystka jest bardzo prosty w przygotowaniu. Do jego sporządzenia można wykorzystać suszone ziele lub gotowe herbatki ekspresowe. Aby przygotować napar, jedną łyżeczkę suszu należy zalać gorącą wodą i parzyć pod przykryciem przez 5-10 minut. Napar ma lekko gorzki smak, można do niego dodać łyżeczkę miodu, plasterek pomarańczy lub inne składniki smakowe.

Właściwości czystka są znane już od wieków. Czystek pomaga w walce z przeziębieniem, stanowiąc idealne uzupełnienie diety w okresie jesienno-zimowym. Najlepiej wybierać suszony czystek dobrej jakości, pochodzący z upraw kontrolowanych. Można go dostać w aptekach internetowych oraz sklepach zielarskich. Czystek pomaga redukować wolne rodniki, łagodzić stany zapalne. W celu odniesienia korzyści zdrowotnych, zalecane jest regularne picie herbaty z czystka. Jest bezpieczny do stosowania, również u małych dzieci. Reakcje alergiczne praktycznie nie są obserwowane.

Picie naparów z czystka pomaga także w poprawie kondycji skóry. Jest on również często stosowany jako składnik kosmetyków. Zawiera flawonoidy oraz flawan-3-ole, które działają antyoksydacyjnie. Cały czas trwają badania nad wpływem tego zioła na układ odpornościowy.

Jak pić czystek? Dobrej jakości herbatka z czystka powinna zawierać widoczne liście czystka, nie zmielone. Czystek wchodzi również w skład licznych herbat ziołowych. Po zaparzeniu czystka, napar najlepiej pić z dodatkami smakowymi takimi jak miód czy plaster pomarańczy, ze względu na gorzki smak. Dobrym wyborem będzie czystek bio, pochodzący z kontrolowanych upraw. Czystek jest także często wybieranym suplementem diety w celu wzmocnienia organizmu w okresie przeziębieniowym, ze względu na jego silne działanie przeciwzapalne.

Przypisy:

1. Gaweł-Bęben, Katarzyna, et al. "Characterization of Cistus× incanus L. and Cistus ladanifer L. extracts as potential multifunctional antioxidant ingredients for skin protecting cosmetics." Antioxidants3 (2020): 202.
2. Kuchta K, Tung NH, Ohta T, Uto T, Raekiansyah M, Grötzinger K, Rausch H, Shoyama Y, Rauwald HW, Morita K. The old pharmaceutical oleoresin labdanum of Cistus creticus L. exerts pronounced in vitro anti-dengue virus activity. J Ethnopharmacol. 2020 Jul 15;257:112316
3. Kuchta, Agnieszka, et al. "The effect of Cistus incanus herbal tea supplementation on oxidative stress markers and lipid profile in healthy adults." Cardiology journal(2019).
4. Rauwald HW, Liebold T, Grötzinger K, Lehmann J, Kuchta K. Labdanum and Labdanes of Cistus creticus and C. ladanifer: Anti-Borrelia activity and its phytochemical profiling. Phytomedicine. 2019 Jul;60:152977
5. Moreira H, Slezak A, Szyjka A, Oszmianski J, Gasiorowski K. ANTIOXIDANT AND CANCER CHEMOPREVENTIVE ACTIVITIES OF CISTUS AND POMEGRANATE POLYPHENOLS. Acta Pol Pharm. 2017 Mar;74(2):688-698
6. Wittpahl G, Kölling-Speer I, Basche S, Herrmann E, Hannig M, Speer K, Hannig C. The Polyphenolic Composition of Cistus incanus Herbal Tea and Its Antibacterial and Anti-adherent Activity against Streptococcus mutans. Planta Med. 2015 Dec;81(18):1727-35
7. Papaefthimiou D, Papanikolaou A, Falara V, Givanoudi S, Kostas S, Kanellis AK. Genus Cistus: a model for exploring labdane-type diterpenes' biosynthesis and a natural source of high value products with biological, aromatic, and pharmacological properties. Front Chem. 2014 Jun 11;2:35
8. Riehle, Peer, Maren Vollmer, and Sascha Rohn. "Phenolic compounds in Cistus incanus herbal infusions—Antioxidant capacity and thermal stability during the brewing process." Food Research International2 (2013): 891-899.
9. Kalus U, Grigorov A, Kadecki O, Jansen JP, Kiesewetter H, Radtke H. Cistus incanus (CYSTUS052) for treating patients with infection of the upper respiratory tract. A prospective, randomised, placebo-controlled clinical study. Antiviral Res. 2009 Dec;84(3):267-71