Hydrokortyzon (hydrocortisonum) - preparaty z hydrokortyzonem, wskazania, skutki uboczne, dawkowanie hydrokortyzonu.

Jak działa hydrokortyzon (hydrocortisonum)?

Hydrokortyzon należy do hormonów steroidowych wytwarzanych w organizmie. Stosowany jako lek zaliczany jest do grupy glikokortykosteroidów. W zależności od postaci preparatu, może być stosowany miejscowo na skórę i błony śluzowe lub doustnie. Wykazuje działanie przeciwzapalne, przeciwreumatyczne, przeciwwysiękowe, przeciwalergiczne oraz immunosupresyjne.

Jakie są dostępne preparaty z hydrokortyzonem?

Hydrokortyzon jest substancją czynną leków występujących w różnych postaciach: tabletki, maść, krem, emulsja na skórę, aerozol, krople do oczu, roztwór do stosowania na skórę, czopki doodbytnicze, a także proszek do przygotowywania roztworów do zastrzyków. W preparatach stosowany jest w formie octanu hydrokortyzonu, maślanu hydrokortyzonu, hydrokortyzonu.

Czy dostępny jest hydrokortyzon bez recepty?

Leki z hydrokortyzonem przepisywane są przez lekarza. W aptekach dostępne są jednak bez recepty maści i kremy z hydrokortyzonem w niewielkich stężeniach.

Hydrokortyzon - wskazania do stosowania

Zastosowanie hydrokortyzonu jest zależne od formy podania leku. Jedną z najczęstszych form jest hydrokortyzon w kremie lub maści do miejscowego stosowania na różne stany zapalne skóry bez cech zakażenia. Sytuacje, w których często zalecane są leki z hydrokortyzonem przedstawione są w tabeli numer 1.

Tabela 1. Zastosowanie różnych form leków zawierających hydrokortyzon.

Dawkowanie hydrokortyzonu

Schemat dawkowania leku zależy od wielu czynników - jednostki chorobowej, sposobu podania, czasu trwania kuracji, występujących chorób współistniejących, stanu organizmu pacjenta i jego odpowiedzi na leczenie. Zazwyczaj tabletki przyjmowane są rano. Często wykorzystywane są dawki z zakresu 20-30 mg na dobę. W podaniu dożylnych lub domięśniowym podawane są znacznie wyższe dawki, jednak proces leczenia z reguły nie przekracza 3 dni. Stosowanie leku w postaci maści i kremów nie powinno przekraczać 14 dni. Produkt może być nakładany na skórę nawet kilka razy w ciągu dnia. Przed rozpoczęciem leczenia należy skonsultować się z lekarzem w celu opracowania indywidualnego schematu leczenia i dawkowania.

Jak stosować hydrokortyzon?

Leki z hydrokortyzonem powinny być stosowane według zaleceń lekarza. W przypadku maści dostępnych bez recepty, cienką warstwę preparatu należy nanieść 2-3 razy dziennie na czystą skórę, koncentrując się tylko na powierzchniach zmienionych i omijając zdrową skórę. Należy unikać wystawiania leczonego miejsca na promieniowanie słoneczne. Kuracja nie powinna trwać dłużej niż 14 dni.

Maść z hydrokortyzonem - uwaga na słońce!

Należy pamiętać, że w trakcie stosowania maści lub kremów z hydrokortyzonem należy unikać wystawiania leczonego obszaru na działanie promieni słonecznych. O ile steryd nie powoduje sam w sobie reakcji fototoksycznej, to pod wpływem słońca mogą pojawić się na skórze ciemne, nieestetyczne przebarwienia.

Skutki uboczne

Działania niepożądane zależą od formy podania leku. W szczególności dotyczą podania doustnego. Lista jest bardzo długa: wzdęcia nudności, osteoporoza i inne negatywne efekty na układ mięśniowo-szkieletowy, wzrost masy ciała, skurcze (utrata potasu), pocienienie skóry, zwiększenie apetytu, trądzik, zaburzenia psychiczne, zapalenie trzustki, nieregularne miesiączki, krwawienia z przewodu pokarmowego i owrzodzenia przełyku, a także wiele innych dolegliwości. Długotrwała terapia średnimi i dużymi dawkami hydrokortyzonu może prowadzić do rozwoju nadciśnienia. Ponadto w organizmie zwiększa się stężenie sodu i tendencja do zatrzymywania wody. Może nastąpić spadek stężenia potasu w osoczu, co powinno być monitorowane w szczególności u pacjentów kardiologicznych. U dzieci przewlekłe podawanie hydrokortyzonu może powodować zaburzenia wzrostu i rozwoju.

Efektem niepożądanym w stosowaniu miejscowym może być podrażnienie i zaniki skóry, zmiany naczyniowe (teleangiektazje), trądzik, rozstępy oraz zmiany pigmentacji.

Przeciwwskazania i środki ostrożności

Hydrokortyzon, tak jak każdy lek ma pewne przeciwwskazania do jego stosowania. W każdej formie jest to nadwrażliwość na substancję czynną. W poniższej tabeli wymienione się niektóre sytuacje, w których stosowanie leku jest odradzane. Przed zastosowaniem preparatu należy dokładnie przeczytać ulotkę i zobaczyć jakie są środki ostrożności w przypadku tego konkretnego preparatu. Z powodu potencjalnych zaburzeń wzrostu u dzieci, jego stosowanie doustne poniżej 12 roku życia nie jest wskazane, chyba że lekarz zaleci inaczej. Hydrokortyzon przenika do mleka matki karmiącej oraz przechodzi przez łożysko u ciężarnej. Stosowanie w tej grupie pacjentek jest ściśle kontrolowane przez lekarza, gdy korzyść dla matki i dziecka przeważa nad potencjalnym ryzykiem.

Tabela 2. Wybrane przeciwwskazania do stosowania hydrokortyzonu w różnych postaciach leków.

Hydrokortyzon wchodzi w liczne interakcje z lekami. Ostrożność należy zachować przy stosowaniu leków takich jak m.in.:

• doustne leki przeciwcukrzycowe
• insulina
• glikozydy nasercowe
• inhibitory acetylocholinoesterazy
• leki stosowane w nadciśnieniu
• NLPZ (zmniejszenie siły działania)
• leki przeciwpadaczkowe
• niektóre antybiotyki
• doustne leki przeciwzakrzepowe

Dodatkowo podczas terapii należy unikać spożywania alkoholu oraz picia soku grejpfrutowego.

Przypisy

1. Knapik, D. i wsp. "Bezpieczeństwo stosowania hydrokortyzonu w wybranych dermatozach."Farm Pol 12 (2018): 699-703.
2. Baza wiedzy o lekach www.pharmindex.pl (dostęp 1.06.2023).
3. Korbut, R. Farmakologia. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2017.