Rak płuca (nowotwór płuc) - przyczyny, objawy i leczenie

Wczesne objawy raka płuc

Początkowo, choroba przebiega bezobjawowo. Najczęstszym objawem raka występującym na samym początku choroby u 15-20% pacjentów jest pojawiające się często zapalenie płuc. Pierwsze objawy raka to:

• kaszel 
• nawracające zapalenia płuc 
• duszność 
• ból w klatce piersiowej 
• krwioplucie 

W miarę zwiększania się stopnia zaawansowania choroby pojawiają się objawy związane z rozrostem raka na narządy w klatce piersiowej sąsiadujące z płucami. Ich rodzaj należy od miejsca, w jakie nacieka nowotwór. Wymienić wśród nich można:

• chrypkę 
• ból przy przełykaniu (dysfagia) 
• zaburzenia rytmu serca 
• zespół żyły głównej górnej 
• osłabienie mięśni kończyny górnej 
• miejscowy ból klatki piersiowej 

Objawy ogólne u chorych z zaawansowanym rakiem płuc to:

• osłabienie 
• stan podgorączkowy 
• niezamierzona utrata masy ciała 

O przerzutach w odległych narządach mogą świadczyć bóle kości, głowy, zaburzenia równowagi, napady drgawek, żółtaczka, nudności, bóle w nadbrzuszu oraz szybka i postępująca utrata masy ciała

Przyczyny raka płuc

Rak płuca jest najczęstszym nowotworem złośliwym na świecie. W Polsce rak płuca stanowi przyczynę około 30% wszystkich zgonów z powodu nowotworów złośliwych u mężczyzn i około 17% u kobiet. Co roku z powodu raka płuc w Polsce umiera ponad 20-kilka tysięcy ludzi ( w roku 2019 ponad 23 tysiące). Główną przyczyną raka płuc jest palenie papierosów. Rakotwórcze substancje zawarte w dymie tytoniowym są odpowiedzialne na około 90% przypadków raka płuc u mężczyzn i około 80% u kobiet. Istnieje ścisła zależność pomiędzy stopniem narażenia na dym tytoniowy oraz ryzykiem zachorowania na raka płuca. Osoby, które kiedykolwiek paliły papierosy, nawet przez krótki czas, już mają podwyższone ryzyko wystąpienia raka płuca. Nawet mimo zerwania z nałogiem, nigdy nie będzie ono tak niskie, jak u osób, które nigdy nie paliły. Niemniej jednak po zaprzestaniu palenia następuje stopniowe, trwające do kilkunastu lat, zmniejszanie się ryzyka zachorowania na nowotwór. Palenie bierne także zwiększa szanse rozwoju raka. Ocenia się, że przebywanie w pomieszczeniach z dymem tytoniowym jest przyczyną 25% przypadków u niepalących. Znaczenie w etiologii raka płuca może mieć także duże zanieczyszczenie powietrza, przebywanie w budynkach o przekroczonym dopuszczalnym stężeniu radonu, a w mniejszym stopniu - czynniki genetyczne, zawodowe narażenie na azbest, metale ciężkie, niektóre substancje chemiczne, a także czynniki genetyczne.

Rodzaje nowotworów złośliwych płuc

Podstawowym podziałem pierwotnych nowotworów płuca jest podział na raki niedrobnokomórkowe (gruczołowy, płaskonabłonkowy, wielkokomórkowy) oraz rak drobnokomórkowy. Różnią się one nie tylko przebiegiem choroby i tempem rozwoju, ale także podatnością na chemioterapię i odmiennymi metodami leczenia. Rak gruczołowy stanowi około 40% pierwotnych nowotworów płuca. Częściej występuje u kobiet. Mniej niż inne rodzaje jest związany z paleniem tytoniu. Rak płaskonabłonkowy częściej występuje u mężczyzn i jest silnie związany z paleniem tytoniu. Stanowi 30% przypadków pierwotnych nowotworów płuc. Rak wielkokomórkowy stanowi mniej niż 10% przypadków. Przebieg choroby jest podobny jak w raku gruczołowym. W przypadku raka drobnokomórkowego postęp choroby jest najszybszy. Ta postać raka jest najsilniej związana z paleniem tytoniu.

Stopnie zaawansowania drobnokomórkowego raka płuca

Drobnokomórkowy rak płuc stanowi około 15% przypadków. Jest najsilniej związany z paleniem tytoniu spośród wszystkich typów. Szybko się rozrasta, powoduje przerzuty odległe i już we wczesnym stadium rozprzestrzenia się do węzłów chłonnych. Rzadko jest wykrywany w początkowym stadium zaawansowania. Zazwyczaj w momencie rozpoznania raka drobnokomórkowego płuc występują już przerzuty. Najczęściej lokalizują się w wątrobie, kościach, szpiku kostnym, nadnerczach, ośrodkowym układzie nerwowym, skórze i tkankach miękkich. Wyróżnia się postać ograniczoną - nowotwór nieprzekraczający jednej połowy klatki piersiowej, ewentualnie z zajęciem blisko położonych węzłów chłonnych. W postaci rozsianej zmiany nowotworowe są także poza płucem, w dalszych węzłach chłonnych i/lub innych narządach.

Diagnostyka raka płuc

W diagnostyce wykorzystywane są badania obrazowe takie jak: RTG klatki piersiowej, TK klatki piersiowej (tomografia komputerowa), PET. W przypadku podejrzeń przerzutów do mózgu pomocne jest MR głowy (rezonans magnetyczny). W celu uzyskania materiału do badań zastosowanie znajduje badanie płynu z jamy opłucnej, bronchofiberoskopia, biopsja przez ścianę klatki piersiowej, ultrasonografia wewnątrzoskrzelowa (EBUS). Zestaw badań laboratoryjnych wykonywanych z krwi obejmuje morfologię z różnicowaniem leukocytów, panel elektrolitów oraz aktywność fosfatazy alkalicznej. Wykonuje się również badanie ogólne moczu. Podstawą rozpoznania jest potwierdzenie obecności komórek nowotworowych w badaniu histologicznym lub cytologicznym materiału uzyskanego z guza.

Leczenie raka płuc

Sposób leczenia choroby nowotworowej płuc dobierany jest indywidualnie do postaci choroby i stopnia zaawansowania. Spośród dostępnych metod wymienia się

• leczenie operacyjne 
• radioterapia 
• chemioterapia 
• leczenie objawowe 
• leczenie celowane 
• leczenie paliatywne 
• immunoterapia 

Sposób leczenia raka płuc zależy od jego rodzaju. W przypadku niedrobnokomórkowego raka płuca podstawową metodą w podstawowych stadiach jest leczenie chirurgiczne - doszczętna resekcja miąższu płuca (wycięcie zajętego płata płuca). Czasami konieczne jest wycięcie całego płuca. Zabieg operacyjny powoduje usunięcie guza płuc z tak zwanym marginesem, czyli częścią płuca otaczającą guz. W stadium III i IV stosowane jest leczenie skojarzone, czyli łączące niektóre w wyżej wymienionych metod, najczęściej bazujące na radio i chemioterapii. Rak drobnokomórkowy leczony jest głównie z wykorzystaniem chemioterapii. W postaci ograniczonej dodatkowo wykonywane jest napromienianie pierwotnego ogniska nowotworu w klatce piersiowej.

Chemioterapia w leczeniu zaawansowanego raka płuca

Chemioterapia wykorzystywana jest w momencie, gdy rak płuca rozwija się z wystąpieniem przerzutów do węzłów chłonnych i/lub narządów odległych. Jest także podstawową metodą leczenia drobnokomórkowego raka płuc. Zazwyczaj łączy w sobie dwa leki (cisplatyna i etopozyd) i wykonywana jest w 4-6 cyklach, powtarzanych co 3 tygodnie.

Radioterapia w nowotworach płuc

Radioterapia jest rutynowym postępowaniem u chorych, którzy nie kwalifikują się do leczenia operacyjnego. Zazwyczaj łączona jest z innymi metodami np. chemioterapią. Takie leczenie zwiększa szansę na wydłużenie życia chorych. Radioterapia jest także elementem leczenia paliatywnego - zmniejsza dolegliwości związane z chorobą takie jak np. bóle kości.

Rokowanie i przerzuty u chorych na raka płuca

Im wcześniej wykryta choroba tym są lepsze rokowania. W przebiegu raka płuc typu drobnokomórkowego, odsetek 5-cio letnich przeżyć średnio wynosi 5-8%. W postaci rozsianej jest to mniej niż 2%, natomiast w ograniczonej - już około 20%. Obrazuje to jak ważna jest wczesna diagnostyka i leczenie. W niedrobnokomórkowych typach raka odsetek 5-cio letnich przeżyć jest dużo wyższy. Średnio wynosi ok 10-15%. We wczesnych stadiach, które mogą być leczone operacyjnie oscyluje w granicach 40-50%.

Profilaktyka raka płuc

Jedyną metodą zapobiegającą zachorowaniu na raka płuc jest unikanie czynnego i biernego palenia tytoniu. W Polsce z myślą o osobach szczególnie narażonych na raka płuc (osoby palące, narażenia zawodowe, chorujące na POCHP, osoby, u których w rodzinie były przypadki raka płuc) powstał Ogólnopolski Program Wczesnego Wykrywania Raka Płuca (WWRP). W ramach programu przeprowadzane jest badanie Niskodawkowej Tomografii Komputerowej (NDTK). Uczestnicy mają również możliwość kontaktu ze specjalistą oraz otrzymują porady antynikotynowe.

Najważniejsze pytania i odpowiedzi w kwestii raka płuc:

Jakie są pierwsze objawy raka płuc i czy rak płuc boli? Pierwsze objawy raka płuc to kaszel, duszność i ból w klatce piersiowej. Często pojawia się nawracające zapalenie płuc. Rak płuc powoduje dolegliwości bólowe z reguły dopiero w zaawansowanym stadium, kiedy to nowotwór nacieka na otaczające tkanki lub je uciska.

Czy rak płuc to najgorszy typ raka? Rak płuc jest jednym z najgorzej rokujących nowotworów złośliwych. Przeżywalność zależy od jego podtypu oraz zaawansowania w momencie rozpoznania. Niemniej jednak, są nowotwory, które mają jeszcze wyższy odsetek zgonów np. rak trzustki czy rak wątroby.

Rak płuc a morfologia i inne badania krwi – W ramach wstępnej diagnostyki raka płuc konieczne jest wykonanie morfologii krwi z rozmazem i oceny układu krzepnięcia, badań biochemicznych, a także badania ogólnego moczu. U części chorych występuje zwiększone stężenie markerów nowotworowych w surowicy m.in. antygenu rakowo-płodowego (CEA). Często zaburzone są ilości leukocytów, erytrocytów oraz płytek krwi.

Czy rzucanie palenia uchroni nas przed rakiem płuc? Osoby niepalące (zarówno biernie jak i czynnie) bardzo sporadycznie chorują na raka płuc. Jest to podstawa profilaktyki. Ryzyko u osób, które kiedyś paliły jest tym wyższe im dłużej trwały w nałogu i więcej wypalały papierosów każdego dnia. Po zaprzestaniu palenia ryzyko rozwoju raka płuc będzie się stopniowo zmniejszać, lecz nigdy nie będzie tak niskie jak u osób, które nigdy nie paliły.

Rak płuc i przerzuty – czy zawsze w raku płuc występują przerzuty? Rak płuc nie zawsze daje przerzuty. To czy się pojawią w głównej mierze zależy od stopnia zaawansowania choroby, w jakim zostanie ona wykryta. Wykryty w początkowym stadium daje możliwość wyleczenia zanim komórki nowotworowe rozsieją się po organizmie i spowodują powstanie nowego ogniska rozrostu nowotworowego. Niestety, rak płuc jest zazwyczaj diagnozowany w dość zaawansowanym. Najczęściej występują:

• przerzuty do mózgu
•  przerzuty do oskrzeli
•  przerzuty do węzłów chłonnych
•  przerzuty do kości
• przerzuty do wątroby

Przypisy

1. Xue, Yueguang, et al. "Air pollution: A culprit of lung cancer." Journal of Hazardous Materials (2022): 128937. 
2. Caini, Saverio, et al. "Quitting smoking at or around diagnosis improves the overall survival of lung cancer patients: a systematic review and meta-analysis." Journal of Thoracic Oncology (2022). 
3. Gajewski P. Interna Szczeklika. wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2022. 
4. Bradley, Stephen H., Martyn PT Kennedy, and Richard D. Neal. "Recognising lung cancer in primary care." Advances in therapy 36 (2019): 19-30.