Rak piersi - przyczyny, objawy, profilaktyka nowotworu piersi

Rak piersi - przyczyny występowania nowotworu piersi

Październik to miesiąc świadomości raka piersi. „Różowy październik” to okres, w którym w szczególności podejmuje się temat profilaktyki, wczesnego wykrywania i leczenia raka piersi. Przeprowadzane są liczne kampanie, mające na celu zwiększyć wiedzę społeczeństwa o tej chorobie i zachęcić kobiety do samobadania i regularnego wykonywania mammografii. Bezpośrednią przyczyną raka piersi jest namnażanie się nieprawidłowych, zmienionych nowotworowo, komórek nabłonkowych gruczołu piersiowego. Może być to spowodowane przez wiele czynników, m.in. genetyczne, środowiskowe, hormonalne. Rak piersi to najczęstszy nowotwór złośliwy u kobiet. Wykrycie go we wczesnym stadium daje dobre rokowanie i duże szanse na wyleczenie. Z tego powodu tak ważne jest regularne badanie piersi samodzielnie w domu oraz okresowe badania u ginekologa.

Rak piersi – czynniki ryzyka

Czynniki ryzyka raka piersi można podzielić na niemodyfikowalne oraz modyfikowalne. Do tych niemodyfikowalnych zalicza się: wiek, czynniki genetyczne i dziedziczne, czynniki hormonalne, wcześniejsze zachorowanie na raka oraz występowanie łagodnych schorzeń sutka. Najważniejszym czynnikiem ryzyka zachorowania na raka piersi, na który nie mamy wpływu jest wiek powyżej 45 lat. Około 66% przypadków potwierdzane jest u kobiet w przedziale wiekowym 45-69 lat. Ważną rolę pełnią również czynniki genetyczne. Zaobserwowano rozwój raka u 50-60% kobiet z mutacją genu BRCA1, BRCA2. Mutacja genu BRCA2 związana jest również ze zwiększonym ryzykiem raka jajnika. Często podkreśla się też występowanie rodzinnych skłonności do zachorowania wśród krewnych pierwszego stopnia.  Dodatkowo przebyty wcześniej rak piersi wiąże się z trzykrotnie wyższym ryzykiem powstania nowotworu w drugiej piersi. Jedynym łagodnym stanem patologicznym, który przyczynia się do zwiększonego ryzyka wystąpienia raka piersi o około 8% w ciągu 10 lat jest rozrost nabłonka atypowego w piersi. Kolejnym istotnym elementem w patogenezie raka piersi są czynniki hormonalne. Uznaje się, że estrogeny podnoszą ryzyko, natomiast progesteron wykazuje działanie ochronne. Tak więc, wczesna miesiączka, późna menopauza oraz późna ciąża (po 40 roku życia) wpływają niekorzystnie. Stosowanie hormonalnej terapii zastępczej lub leków antykoncepcyjnych także zwiększa ryzyko, jednak w niewielkim stopniu i tylko gdy terapia trwa ponad 10 lat. Do modyfikowalnych czynników ryzyka zaliczamy styl życia oraz ekspozycję piersi na promieniowanie jonizujące (nieznaczne zwiększenie). Styl życia ma ogromny wpływ na wystąpienie chorób nowotworowych. Otyłość, nieodpowiednia dieta, nadużywanie alkoholu będą zwiększały szanse na zachorowanie. Kobiety, u których występują czynniki sprzyjające zachorowaniu na raka piersi powinny szczególną uwagę zwracać na styl życia oraz wykonywać regularne badania.

Objawy raka piersi

Objawy raka piersi zależą od jego stopnia zaawansowania. Początkowo, choroba przebiega zazwyczaj bezobjawowo, a zmiany w piersiach są wykrywane podczas profilaktycznej mammografii. W miarę rozrostu guza, zaczyna być on wyczuwalny w piersi. Jest on twardy, na ogół ma dobrze wyczuwalne granice i jest niebolesny. W trakcie rozwoju choroby, może on powodować asymetrię piersi. Wśród pozostałych objawów, jakie mogą wystąpić wymienia się wyciek z brodawki sutkowej, wciągnięcie i pogrubienie brodawki, zaczerwienienie i owrzodzenie skóry na piersi, objawy „skórki pomarańczowej”. Dolegliwości w postaci kłucia, krótkotrwałego dyskomfortu i bólu w okolicy guza piersi występują w niewielkiej grupie chorych.

Diagnostyka raka piersi

W diagnostyce raka piersi wykorzystuje się przede wszystkim badania obrazowe takie jak mammografia, badanie USG lub rezonans magnetyczny. Następnie niezbędne jest wykonanie biopsji gruboigłowej, czyli pobranie fragmentu guza, aby ustalić rozpoznanie histopatologiczne. Wykonanie biopsji jest podstawą rozpoznania choroby i ustalenia planu leczenia.

Profilaktyka nowotworu piersi

Podstawą profilaktyki raka piersi, a także wielu innych chorób jest dbanie o zdrowy styl życia i utrzymanie prawidłowej masy ciała. Przede wszystkim nacisk powinien być kładziony na niepalenie papierosów, unikanie alkoholu, regularną aktywność fizyczną oraz zbilansowaną dietę. W codziennym jadłospisie powinno się ograniczać spożycie produktów słonych, słodzonych, wysokoprzetworzonych, mięsa czerwonego oraz tłuszczów pochodzenia zwierzęcego, a zwiększyć ilość świeżych warzyw, owoców, zdrowych tłuszczów roślinnych i pełnoziarnistych produktów zbożowych. W ramach profilaktyki wtórnej, czyli wczesnego wykrywania choroby zaleca się:

• regularne samobadanie piersi
• badanie USG piersi co roku (w wieku 30-50 lat, wcześniej co 2 lata)
• Mammografię co 2 lata (u kobiet w wieku 50-69 lat)

Jak wykonać samobadanie piersi?

Podczas samobadania piersi, objawy, które powinny zaniepokoić to:

• wyciek z brodawki
• wciągnięcie skóry na piersi
• wciągnięcie brodawki
• zaczerwienienie na skórze piersi lub w okolicy brodawki
• uczucie gorąca w piersi
• wgłębienie w piersiach
• pojawiające się nabrzmiałe żyły
• wystający guzek na piersi
• zmiana kształtu lub rozmiaru
• „skórka pomarańczowa” lub owrzodzenie na piersi
• zrogowacenie brodawki

Samobadanie piersi powinno się wykonywać 3-5 dni po miesiączce. Pierwszym krokiem jest ustawienie się przed lustrem z rękoma uniesionymi do góry i analiza piersi pod kąątem wymienionych wcześniej objawów takich jak zmiany na skórze piersi lub w okolicy brodawki. Następnie należy dokładnie obejrzeć piersi, dłonie trzymając na biodrach. Trzecim krokiem jest złączenie trzech środkowych palców lewej dłoni, podniesienie prawej ręki do góry i uciskanie prawej piersi ruchami okrężnymi, z góry na dół oraz od środka na zewnątrz, pod kątem wykrycia ewentualnego guzka. Te same czynności powinniśmy powtórzyć na drugiej piersi, a także na obu piersiach w innej pozycji – leżąc na plecach.

Leczenie raka piersi

Podstawą leczenia raka sutka jest operacja chirurgiczna, która w zależności od zaawansowania choroby przebiega jako mastektomia lub leczenie oszczędzające. Dodatkowo w zależności od podtypu molekularnego dobiera się leczenie uzupełniające – chemioterapię, radioterapię i hormonoterapię. W przypadku ekspresji receptorów ER podaje się dodatkowo tamoksifen lub inhibitory aromatazy, przy ekspresji HER2+ trastuzumab i inhibitory kinazy tyrozynowej np. lapatynib. W przypadku nowotworów potrójnie ujemnych podstawową metodą leczenia jest systemowa chemioterapia – podaje się leki z rodziny antracyklin (doksorubicyna) i z rodziny taxan (paklitaksel). Operacja chirurgiczna może przebiegać pod postacią radykalnej mastektomii (usunięcia całej piersi wraz z węzłami chłonnymi pachy, amputacja piersi) lub operacji oszczędzającej pierś.

Leczenie oszczędzające pierś

Leczenie oszczędzające polega na wycięciu guza nowotworowego z odpowiednim marginesem zdrowych tkanek. Jako leczenie uzupełniające wykonywana jest radioterapia na obszar piersi. W trakcie operacji wykonywana jest również biopsja ze znakowaniem węzła wartowniczego. Jeśli nie jest on zajęty przez nowotwór, nie jest konieczne wycięcie węzłów chłonnych dołu pachowego.

Chemioterapia w leczeniu raka piersi

Chemioterapia przeprowadzana jest w przypadkach, kiedy inne dostępne metody nie będą skuteczne. Zazwyczaj wykonywana jest u kobiet z inwazyjnym rakiem piersi, z przerzutami, przed menopauzą, gdy dochodzi do zajęcia węzłów chłonnych lub przy znacznym rozmiarze guza. Przed podjęciem decyzji o chemioterapii dokonywana jest analiza wielkości guza, obecności przerzutów, statusu receptorowego, wieku, stanu ogólnego, a także ryzyka i potencjalnych korzyści.

Rak sutka – przerzuty

Rozsiew raka piersi następuje drogą chłonną do węzłów pachowych, które są najczęstszą lokalizacją przerzutów oraz do bardziej odległych węzłów, a także drogą krwionośną. Zazwyczaj pierwsze przerzuty raka piersi zlokalizowane są w węźle wartowniczym, co można zweryfikować w badaniu USG, limfoscyntygrafii, jak również poprzez biopsję. Przerzuty drogą krwionośną występują dość często, a najczęstsze ich lokalizacje to kości (kręgosłup, żebra), płuca, wątroba, mózg. Mogą one ujawniać się po wielu latach od rozpoznania, dlatego kryterium przyjęte jako wyleczenie z raka sutka to okres 10 lat wolnych od choroby.

Rak piersi jest najczęstszym nowotworem wśród kobiet. Wczesne wykrywanie raka piersi jest niezmiernie istotnym elementem profilaktyki wtórnej, daje bowiem duże szanse na wyleczenie. W przypadku zaobserwowania u siebie zmian w obrębie piersi takich jak wgłębienie, asymetria, guzek w piersi należy jak najszybciej skonsultować się z lekarzem. W zależności od stadium zaawansowania zmian nowotworowych, lekarz podejmuje decyzję o podjęciu leczenia systemowego, leczenia miejscowego i leczenia chirurgicznego.

Przypisy

1. Kufel-Grabowska, Joanna; Nowakowski, Błażej. Rak piersi w codziennej praktyce lekarza. Red. . : Oficyna Wydawnicza Medical Education sp. z o.o., 2019
2. W gabinecie lekarza specjalisty. Onkologia. Rak piersi. Red. Jagiełło-Gruszfeld, Agnieszka . : PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2020.
3. Żywienie w chorobach nowotworowych. Red. Szawłowski, Andrzej W.; Gromadzka-Ostrowska, Joanna; Paluszkiewicz, Piotr; Słodkowski, Maciej; Sobocki, Jacek . : PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2020.