Ból nadgarstka – przyczyny i leczenie bólu nadgarstka. Czy powodem bólu w nadgarstku zawsze jest uraz? Kiedy wykonać badania obrazowe?

Ból nadgarstka – przyczyny, choroby, leczenie bólu nadgarstka

Ból nadgarstka to dość częsty, choć nieswoisty i trudny do sklasyfikowania objaw. Tak naprawdę może być spowodowany całym spektrum dolegliwości - od błahego nadwyrężenia czy stłuczenia, poprzez choroby struktur znajdujących się wewnątrz nadgarstka, aż po złamania, skręcenia czy zapalenia. Dodatkowy kłopot w diagnostyce źródła silnego bólu w nadgarstku stanowi dokładne ustalenie pochodzenia symptomów - dłoń, nadgarstek i palce składają się bowiem z kości, ścięgien, nerwów oraz ze stawów - trzeba więc konkretnie ustalić (udaje się to zwykle dzięki badaniom obrazowym), który element stanowi źródło bólu. Kiedy zgłosić się z takim bólem do lekarza? Jakie rodzaje obrzęku i bólu w nadgarstku świadczą o konkretnych chorobach lub dolegliwościach i w jaki sposób rozróżnić symptomy im towarzyszące? Poznaj najważniejsze informacje dotyczące bólu nadgarstka i sprawdź, dlaczego szczegółowa diagnostyka różnicująca jest tak istotna!

Ból nadgarstka – przyczyny i najczęstsze urazy: złamanie, zwichnięcie, skręcenie nadgarstka, nadwyrężenie stawu i ścięgna

Najczęściej występującym urazem nadgarstka, który powoduje ból, ale również ograniczenie ruchomości samego nadgarstka czy palców dłoni (uniemożliwiając czasem prostowanie kciuka), jest nadwyrężenie niektórych struktur- mięśni lub ścięgien. Zwykle takie dolegliwości pojawiają się po wielogodzinnym wykonywaniu konkretnej, manualnej czynności (pisanie na klawiaturze, dźwiganie, prowadzenie samochodu i inne). Następuje wówczas „zmęczenie” mięśni i ścięgien, które stają się słabsze, a jednocześnie mogą ulec przykurczeniu (ból można wtedy odczuć przy próbie rozprostowania palców czy zgięcia nadgarstka pod kątem 90 stopni w stosunku do przedramienia.

Inne, poważniejsze urazy nadgarstka, które niewątpliwie powodują ból, to między innymi:

• skręcenie nadgarstka - to uszkodzenie elementów budujących staw, które są zbudowane z miękkich i elastycznych tkanek. Chodzi tu przede wszystkim o torebkę stawową, ścięgna nadgarstka (łączące mięśnie z kością) czy więzadła (łączące dwie kości). Najczęściej do skręcenia nadgarstka dochodzi w wyniku wykonania ruchu odbiegającego od fizjologicznego - a więc w przypadku przekroczenia normalnego, właściwego dla danego stawu zakresu ruchu. Wśród skręceń wyróżnia się 3 stopnie urazu - lekki (w którym uszkodzeniu uległy tylko pojedyncze włókna więzadła), średni (gdy przy uszkodzeniu diagnozuje się nieznaczną, patologiczną ruchomość stawu) oraz ciężki (gdy nastąpiło całkowite przerwanie więzadeł i patologiczne zwiększenie ruchomości nadgarstka - poza fizjologicznym zakresem);
• zwichnięcie nadgarstka - mowa o nim wówczas, gdy w wyniku urazu (na przykład upadku na wyciągniętą rękę) doszło do przerwania styczności w powierzchniach stawowych kości promieniowej i łokciowej - całkowicie lub częściowo (częściowy brak styczności tych powierzchni jest nazywany podwichnięciem). Zwichnięcie każdego stawu - także tego w nadgarstku - wymaga nastawienia go przez lekarza ortopedę;
• złamanie nadgarstka - najczęściej dochodzi do złamania kości łódeczkowatej, obecnej nieco z boku, u podstawy nadgarstka. Co ważne, dość często osoby, u których została złamana ta właśnie kość, na początku odczuwają jedynie lekki, aczkolwiek nieustający ból, który narasta w czasie. Później jest on coraz silniejszy, a nadgarstek może ulec obrzękowi.

Reumatoidalne zapalenie stawów a ból nadgarstka

Jedną z przyczyn bólu nadgarstków może być również reumatoidalne zapalenie stawów - choroba o podłożu autoimmunologicznym, prowadząca do powolnej destrukcji struktur stawowych, a także do wystąpienia dotkliwych dolegliwości bólowych. W reumatoidalnym zapaleniu stawów (RZS) zajęte zostają zwykle stawy palców i śródręcza, jednak zdarza się również, że procesy chorobowe dotykają także stawu promieniowo-nadgarstkowego, ograniczając sprawność nadgarstka.

Objawy towarzyszące bólowi w przebiegu RZS to przede wszystkim sztywność stawów i ich przykurcze. Jeśli chodzi o nadgarstek, to choroba będzie z czasem powodowała coraz mniejszy zakres ruchomości tego stawu, a także wzmożoną jego sztywność (pacjenci bardzo często skarżą się na poranną sztywność palców, całych dłoni i nadgarstków). W diagnostyce należy przeprowadzić badania obrazowe, laboratoryjne i przedmiotowe, różnicujące RZS z innymi schorzeniami - takimi jak fibromialgia, toczeń rumieniowaty układowy i pozostałe przypadłości, powodujące ból w obrębie kończyn górnych i stawów.

Zespół cieśni nadgarstka - powodujący ból nadgarstka i palców

Zespół cieśni nadgarstka (a właściwie zespół cieśni kanału nadgarstka) to schorzenie, w przebiegu którego pacjent odczuwa nie tylko ból nadgarstka, dłoni i palców, ale również zmaga się z osłabieniem chwytu i siły mięśniowej. Charakterystycznym objawem występującym w zespole cieśni nadgarstka jest upuszczanie przedmiotów, a także uczucie mrowienia w palcach (zwłaszcza w palcu serdecznym oraz małym palcu), niemożność zaciśnięcia dłoni w ścisłą pięść czy drętwienie dłoni. Ból nadgarstka, mrowienie i uczucie drętwienia zwykle nasilają się w nocy i mogą budzić chorego ze snu i promieniować - czasem nawet do łokcia.

Bezpośrednią przyczyną objawów zespołu cieśni nadgarstka jest długotrwały ucisk na nerw pośrodkowy, biegnący w kanale nadgarstka - strukturze umieszczonej pomiędzy kośćmi. Ucisk może być wywoływany przez różne czynniki, a w tym przede wszystkim przez postępujące reumatoidalne zapalenie stawów czy przez pracę nadgarstkiem, wykonywaną w powtarzalnych sekwencjach, przez wiele godzin w ciągu dnia (na zespół cieśni nadgarstka chorują często pracownicy biurowi, posługujący się klawiaturą i myszką).

Ganglion (torbiel galaretowata) w obrębie nadgarstka

Charakterystyczną dolegliwością powodującą ból nadgarstka (która jednocześnie jest łatwa do odróżnienia od innych, wspomnianych już w tekście schorzeń) jest tak zwana torbiel galaretowata - inaczej określana mianem ganglionu. Zazwyczaj lokalizuje się na wierzchniej części dłoni, w okolicy nadgarstka, choć może pojawić się także pod nadgarstkiem (na „przegubie” dłoni).

Ganglion przybiera postać guzka - zamkniętego, wyniesionego ponad powierzchnię skóry. Może być tkliwy i powodować dolegliwości bólowe, co jest związane z domniemaną przyczyną jego wystąpienia - uważa się bowiem, że torbiele galaretowate pojawiają się na skutek przeciążenia struktur stawowych (torebki stawowej, pochewki ścięgna). Zwykle można je obserwować u osób pracujących dłońmi - u kasjerów, pracowników biurowych, informatyków - trzymających ręce w jednej pozycji przez długi czas lub wykonujących powtarzalne ruchy dłońmi. W większości przypadków zmiana nie jest groźna, natomiast w niektórych okolicznościach może przekształcić się w nowotwór - wówczas konieczne jest wykonanie biopsji i ewentualne usunięcie torbieli.

Choroba de Quervaina (zespół de Quervaina, zapalenie pochewek ścięgnistych)

Zespół de Quervaina to kolejna, możliwa przyczyna bólu nadgarstka, pojawiająca się zwykle u sportowców, praktykujących często charakterystyczny ruch - silne chwytanie przedmiotu dłonią oraz odwodzenie ręki (mowa tu na przykład o takich sportach, jak tenis, ping-pong, a nawet futbol amerykański). Choroba de Quervaina przebiega z zapaleniem pochewki ścięgnistej obejmującej konkretne ścięgna - mięśnia odwodziciela długiego (odpowiadającego za czucie i ruchy tylnej części przedramienia), a także tak zwanego prostownika kciuka (jak sama nazwa wskazuje - odpowiada on za ruchy kciuka, a zwłaszcza za jego odwodzenie).

W wyniku obecnego stanu zapalnego, pochewka ścięgnista objęta procesem chorobowym reaguje obrzękiem, któremu nierzadko towarzyszy wysięk. Bez odpowiedniej rehabilitacji i leczenia pochewka pogrubia swoje ścianki, zwężając światło przewodu i jednocześnie uciskając znajdujące się w nim ścięgna. Oprócz bólu, chorobie de Quervaina może towarzyszyć również sztywność nadgarstka oraz ograniczenie ruchomości kciuka.

Co zrobić, gdy nadgarstek boli? Kiedy wybrać się do lekarza i wykonać badania obrazowe (RTG, USG i inne)?

Jeśli ból nadgarstka utrzymuje się dłużej, niż kilka dni i wciąż ma takie samo natężenie lub staje się coraz silniejszy, należy wybrać się do lekarza w celu skontrolowania sytuacji (dotyczy to zwłaszcza osób, które doznały urazu - uderzyły się lub upadły). Co ważne - do specjalisty warto iść również wtedy, gdy ból nadgarstka nie pojawia się, ale jednocześnie obserwujemy niepokojące anomalie - wykrzywienia stawów, osłabienie siły dłoni czy przemieszczenie się podstawy dłoni względem samego nadgarstka.

Diagnostyka chorób wywołujących ból w omawianym obszarze opiera się oczywiście na wywiadzie, badaniu przedmiotowym (chwytaniu, ostukiwaniu, ugniataniu dłoni przez lekarza w celu sprawdzenia poprawności odruchów), ale również na badaniach obrazowych, wśród których można wyróżnić RTG (zdjęcia rentgenowskie), USG (badanie ultrasonografem - istotne szczególnie przy podejrzeniu obecności płynu w torebce stawowej i w innych miejscach), a także rezonans magnetyczny i tomografię komputerową. Przy podejrzeniu nowotworu (na przykład po zaobserwowaniu podejrzanych, wypukłych zmian) specjalista może zadecydować o pobraniu próbek tkanki podczas biopsji oraz wykonaniu badań laboratoryjnych.

Leczenie bólu nadgarstka w praktyce

Leczenie zachowawcze i zabiegowe bólu nadgarstka to bardzo szerokie zagadnienie - doraźnie stosuje się oczywiście maści, kremy i żele przeciwbólowe i na stłuczenia lub z zawartością środków przeciwzapalnych oraz łagodzących obrzęki. Dodatkowo pacjent może przyjmować przeciwbólowe leki doustne, zaordynowane przez lekarza.

Dalsze leczenie i terapia zależą oczywiście od rodzaju i bezpośredniej przyczyny bólu nadgarstka. W niektórych przypadkach konieczne jest wdrożenie długotrwałej fizjoterapii i masaży nadgarstka i dłoni, by zmobilizować mięśnie i inne struktury do prawidłowej pracy oraz by rozluźnić ewentualne przykurcze. Formą leczenia i stabilizacji stawu w przypadku urazów jest orteza czy gips - uniemożliwiają one zginanie i pozwalają zregenerować się kości nadgarstka. Podejrzane zmiany usuwa się zwykle zabiegowo, natomiast przy zespole cieśni nadgarstka i innych, podobnych schorzeniach, wykorzystuje się leczenie operacyjne - zabieg nacięcia pochewek ścięgnistych, dających nerwom i ścięgnom więcej przestrzeni. Z kolei przy chorobie zwyrodnieniowej stawów i innych chorobach reumatologicznych wdraża się farmakoterapię (w tym kortykosteroidy). Metod leczenia bólu nadgarstka jest więc naprawdę wiele, przy czym ich wdrożenie nie będzie możliwe bez postawienia precyzyjnej diagnozy.

Źródła:

1. Dr n. med. Z. Guła, dr hab. n. med. M. Korkosz, Ból ręki oraz ból nadgarstka: przyczyny, objawy i leczenie [w:] Medycyna Praktyczna, 09.06.2023
2. Lek. M. Wiercińska, Zespół cieśni nadgarstka - objawy i leczenie [w:] Medycyna Praktyczna, 28.06.2023
3. Marcol-Majewska, G. Majewski, P. Kotyla, Reumatoidalne zapalenie stawów - propozycje postępowania diagnostycznego[w:] Forum Reumatologiczne 2017, tom 3, nr 2
4. Lek. K. Stępień, Ganglion [w:] Medycyna Praktyczna, 13.04.2021
5. M. Wiśniewska, P. Czarnecki, Choroba de Quervain’a [w:] Praktyczna Ortopedia i Traumatologia, 23.07.2018