Fibromialgia – objawy i leczenie fibromialgii (FMS). Diagnostyka i życie z chorobą.

Czym jest fibromialgia (FMS)?

Fibromialgia to przewlekła choroba reumatyczna tkanek miękkich. Cechuje się występowaniem przewlekłego bólu mięśni i stawów o uogólnionym charakterze. Typowe jest występowanie tak zwanych punktów tkliwych. Są to miejsca o zwiększonej wrażliwości na ucisk. Zlokalizowane są m.in. w okolicy szyi, karku i górnej części pleców. Często towarzyszą im zaburzenia snu, uczucie sztywności ciała oraz skłonność do zaburzeń lękowych i depresyjnych. Obszar w mózgu, który odpowiada za odczytywanie bodźców bólowych jest nadmiernie pobudliwy, co przekłada się na ciągłe odczuwanie bólu. Ten obszar mózgu reguluje oczywiście liczne inne funkcje organizmu m.in. odporność na stres czy sen głęboki. W przypadku zaburzeń snu głębokiego organizm gorzej się regeneruje, co wyjaśniałoby przewlekłe zmęczenie towarzyszące fibromialgii. Występowanie fibromialgii około 8 razy częściej stwierdzane jest u kobiet niż mężczyzn. Szacuje się, że choroba ta dotyka około 2-4% populacji. Objawy najczęściej pojawiają się w wieku 35-55 lat.

Przyczyny fibromialgii

Dokładne przyczyny fibromialgii nie są znane. Podejrzewa się defekt genu kodującego syntezę transportera serotoniny, co skutkuje zaburzeniem przewodnictwa w synapsach. U chorych obserwuje się zmniejszone stężenie serotoniny. Pierwsze objawy choroby zazwyczaj pacjenci wiążą z różnymi sytuacjami stresowymi, dlatego nie wyklucza się, że przewlekły stres, traumatyczne przeżycia i złe samopoczucie psychiczne mogą przyczyniać się do rozwoju choroby. Nie wyklucza się także wpływu zakażeń m.in. wirusami zapalenia wątroby typu B lub C, HIV czy boreliozy. Zdarza się, że fibromialgia pojawia się u osób długotrwale leczonych z powodu chorób reumatologicznych lub autoimmunologicznych jak np. toczeń rumieniowaty układowy, reumatoidalne zapalenie stawów czy choroba Hashimoto.

Objawy fibromialgii

Objawy towarzyszące fibromialgii znacznie pogarszają jakość życia. Głównym objawem fibromialgii jest uogólniony ból mięśni i stawów. Dolegliwościom bólowym towarzyszy zwiększona wrażliwość na ucisk w charakterystycznych 9 punktach, określanych jako punkty tkliwe. Punkty uciskowe występują symetrycznie po obu stronach ciała:

• przyczep mięśni podpotylicznych (w dolnej części tyłu głowy)
• przestrzeń pomiędzy wyrostkami kręgów szyjnych C5-C7 (okolica szyi)
• górny brzeg mięśnia czworobocznego (w górnej części pleców)
• przyczep mięśnia nadgrzebieniowego (górna część pleców przy wewnętrznym brzegu łopatki)
• połączenie chrzęstno-kostne drugiego żebra (z przodu w okolicy obojczyków)
• wewnętrzna strona przedramienia w okolicy zgięcia łokcia
• górny boczny kwadrant pośladka (nad pośladkami)
• na udach z tyłu pod pośladkami
• z przodu centralnie nad kolanami

Ponadto u chorych na fibromialgię obniża się jakość snu, prowadząc do narastającego zmęczenia. Obserwowane jest uczucie sztywności ciała i osłabienie mięśni. Objawy zespołu chorobowego obejmują także skłonność do zaburzeń lękowych i depresyjnych. Zauważalne jest występowanie objawów wegetatywnych i czynnościowych m.in. ból brzucha, biegunki, duszność, niemiarowa praca serca, częste oddawanie moczu, uczucie chłodu, zmarznięte palce dłoni, mrowienie i drętwienie stóp i rąk. Czasami pojawiają się bóle głowy i napady migrenowe. W zespole fibromialgii mogą wystąpić zaburzenia funkcji poznawczych, trudności z koncentracją oraz nadwrażliwość na bodźce środowiskowe jak np. zapachy, zimno, hałas, silne światło. U większości chorych występują objawy psychopatologiczne - skłonność do depresji, stany lękowe, napięcia nerwowego, zaburzenia osobowości.

Podsumowując, osoby z fibromialgią często mogą doświadczać licznych objawów neurologicznych i psychiatrycznych:

• bóle mięśniowo-stawowe
• zaburzenia snu
• objawy depresji i zaburzenia lękowe (u 75% chorych)
• zmęczenie
• uczucie sztywności ciała
• podobne objawy do zespołu jelita drażliwego
• zespół niespokojnych nóg
• drętwienie i mrowienie dłoni i stóp
• nadwrażliwość na zimno, silne światło, hałas, zapachy

Fibromialgia – diagnostyka

Jak diagnozować FMS? Fibromialgia jest chorobą, w której czas od wystąpienia objawów do postawienia diagnozy jest z reguły dość długi. Rozpoznanie fibromialgii stawia lekarz reumatolog na podstawie charakterystycznego obrazu klinicznego. W badaniach laboratoryjnych i obrazowych wyniki są prawidłowe - nie obserwuje się odchyleń od normy.

Leczenie fibromialgii - metody farmakologiczne

Terapia u pacjentów z fibromialgią jest wieloetapowym, złożonym procesem, który wymaga kooperacji specjalistów z różnych dziedzin: psychologii, psychiatrii, reumatologii, fizjoterapii. Fibromialgia charakteryzuje się silnymi dolegliwościami bólowymi. W celu złagodzenia objawów zespołu bólowego stosowane są leki przeciwbólowe takie jak paracetamol czy tramadol. Do leczenia bólu nie zaleca się natomiast używania niesteroidowych leków przeciwzapalnych (np. ibuprofen) oraz silnych opioidów. U większości pacjentów stężenie serotoniny jest niskie, czemu towarzyszy pogorszenie samopoczucia i zaburzenia depresyjne. Powszechne jest stosowanie leków przeciwdepresyjnych. Poprzez zwiększenie stężenia serotoniny i innych neuroprzekaźników biorących udział w przewodzeniu bodźców w układzie nerwowym zmniejsza się nasilenie bólu i zmęczenia. Leki te poprawiają także jakość snu. W leczeniu fibromialgii stosuje się także leki przeciwpadaczkowe.

Według badań, suplementacja witaminy D może zmniejszać nasilenie fibromialgii, w szczególności u pacjentów z poziomem [25(OH)D] niższym jak optymalny.

Fibromialgia – leczenie niefarmakologiczne

Życie z fibromialgią nie jest łatwe. Szczególnie, że mimo podjętego leczenia pojawiają się naprzemiennie okresy złagodzenia i nasilenia objawów. Jedną z ważnych niefarmakologicznych metod leczenia jest psychoterapia. Terapia behawioralna ma na celu wypracowanie z pacjentem metod radzenia sobie ze stresem i obniżonym nastrojem. Zaleca się także wykonywanie ćwiczeń usprawniającym, wzmacniających mięśni. Najlepiej wybierać aktywności o umiarkowanym lub niewielkim stopniu nasilenia. Przy znacznym wysiłku fizycznym, dolegliwości bólowe mogą ulec nasileniu. Fibromialgia to choroba przy której niezmiernie ważna jest fizjoterapia. Wśród często stosowanych zabiegów wymienić można takie jak:

• kinezyterapia
• krioterapia
• balneoterapia
• fala uderzeniowa
• pole magnetyczne
• laseroterapia

Według badań naukowych stosowanie wegetariańskiej diety przeciwzapalnej może prowadzić do złagodzenia objawów schorzenia. Zaleca się zwiększenie spożycia kwasów tłuszczowych omega-3, świeżych warzyw i owoców, oliwy, oleju rzepakowego i lnianego, a także znaczne zmniejszenie lub wyeliminowanie z jadłospisu czerwonego mięsa jak np. wieprzowina czy wołowina. Część publikacji pokazuje korzystny wpływ suplementacji witaminy D, probiotyków, żelaza oraz magnezu.

Przypisy

1. Lombardo, Mauro, et al. The efficacy of vitamin D supplementation in the treatment of fibromyalgia syndrome and chronic musculoskeletal pain. Nutrients, 2022, 14.15: 3010.
2. Maddox, Emma K., et al. Dietary effects on pain symptoms in patients with fibromyalgia Syndrome: systematic review and future directions. Nutrients, 2023, 15.3: 716.
3. Pagai Giuditta, et al. Nutritional interventions in the management of fibromyalgia syndrome. Nutrients, 2020, 12.9: 2525.
4. Yeh, Shu-Wei, et al. Low-level laser therapy for fibromyalgia: a systematic review and meta-analysis. Pain Physician, 2019, 22.3: 241.
5. Antunes, Mateus Dias, and Amélia Pasqual Marques. "The role of physiotherapy in fibromyalgia: Current and future perspectives." Frontiers in Physiology, 13 (2022): 968292.