Reumatyzm - objawy, przyczyny, leczenie

Ból i sztywność stawów – to mogą być objawy jednej z chorób reumatycznych. Mylnie utożsamiany z reumatoidalnym zapaleniem stawów lub ich zwyrodnieniami w wieku starczym, pod pojęciem reumatyzm mogą kryć się różne jednostki chorobowe. Co to jest reumatyzm, jakie są jego przyczyny i schemat leczenia?

 Spis treści

1. Reumatyzm – definicja. Co to jest reumatyzm?
2. Rodzaje chorób reumatycznych
3. Reumatyzm – przyczyny
4. Pierwsze objawy reumatyzmu
5. Reumatyzm – objawy
6. Diagnostyka reumatyzmu
7. Reumatyzm – leczenie
8. Reumatyzm – zabiegi i fizjoterapia przy chorobach reumatycznych

Reumatyzm – definicja. Co to jest reumatyzm?

Reumatyzm jest terminem używanym do opisywania grupy chorób, a nie pojedynczego schorzenia. Najczęstszymi objawami w przebiegu chorób reumatycznych jest ból i sztywność stawów. Większość schorzeń reumatycznych ma podłoże zapalne i autoimmunologiczne. Zaliczamy do nich między innymi reumatoidalne zapalenie stawów, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa czy chorobę zwyrodnieniową stawów.

Reumatyzm jest określeniem ogólnym na całą grupę aż ponad 300 jednostek chorobowych.

Rodzaje chorób reumatycznych

Najczęściej wykorzystywaną klasyfikacją chorób reumatycznych jest podział zaproponowany przez American College of Rheumatology. Obejmuje on ponad 300 jednostek chorobowych podzielonych na 10 grup. Choroby reumatyczne dzieli się na:

1. Układowe choroby tkanki łącznej

• • Reumatoidalne zapalenie stawów
  • Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów
  • Toczeń rumieniowaty układowy
  • Twardzina układowa
  • Zapalenie wielomięśniowe i skórno-mięśniowe
  • Martwicze zapalenia naczyń i inne waskulopatie
  • Zespół Sjögrena
  • Choroba Stilla u dorosłych
  • Zespoły nakładania
  • Nawracające zapalenie chrząstek
  • Polimialgia reumatyczna

1. Zapalenia stawów z towarzyszącym zapaleniem kręgosłupa

• • Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa
  • Łuszczycowe zapalenie stawów
  • Reaktywne zapalenia stawów
  • Zespół SAPH
  • Zapalenia stawów towarzyszące przewlekłym chorobom jelit

1. Choroba zwyrodnieniowa stawów (pierwotna i wtórna)
2. Zapalenie stawów, zapalenie pochewek ścięgien i kaletek maziowych towarzyszące zakażeniu
3. Choroby metaboliczne i gruczołów dokrewnych, którym towarzyszą choroby stawów

• • Dna moczanowa
  • Zaburzenia metabolizmu tkanki łącznej
  • Hemoglobinopiatie
  • Choroba Wilsona
  • Hemochromatoza
  • Cukrzyca
  • Akromegalia
  • Choroby tarczycy
  • Nadczynność przytarczyc

1. Nowotwory (np. szpiczak mnogi białaczki, chłoniaki i inne)
2. Zaburzenia nerwowo-naczyniowe

• • Stawy Charcota
  • Zespoły uciskowe
  • Odruchowa dystrofia współczulna

1. Choroby kości i chrząstek

• • Osteoporoza
  • Osteomalacja
  • Osteoartopatia przerostowa
  • Zapalenie kości
  • Martwice niedokrwienne
  • Dysplazja kości i stawów
  • Złuszczenie nasady głowy kości udowej

1. Zmiany pozastawowe

• • Zapalenie powięzi
  • Torbiele
  • Przewlekłe napięcie więzadeł i mięśni
  • Zespół bólowy mięśniowo-powięziowy
  • Zmiany w krążkach międzykręgowych
  • Zapalenie ścięgien

1. Różne zaburzenia, którym towarzyszą objawy stawowe

• • Sarkoidoza
  • Reumatyzm palindromiczny
  • Rumień guzowaty
  • Hemofilia
  • Zaburzenia wewnętrzne stawu
  • Choroby trzustki

Reumatyzm – przyczyny

Nie można jednoznacznie określić przyczyny występowania reumatyzmu, ponieważ jest to cała grupa jednostek chorobowych o złożonej etiologii. Dużą rolę w ich powstawaniu odgrywają procesy autoimmunologiczne, w których organizm produkuje substancje uszkadzające własne tkanki. Do rozwoju reumatyzmu przyczynia się również przewlekły stan zapalny. Na jego pojawienie się mogą wpływać też czynniki środowiskowe i genetyczne. Do czynników potencjalnie sprzyjających rozwojowi chorób reumatycznych zalicza się również niedobory żywieniowe m.in. witaminy D czy wapnia.

Pierwsze objawy reumatyzmu

Pierwsze objawy reumatyzmu będą zależeć od jednostki chorobowej. W przypadku reumatoidalnego zapalenia stawów, które często mylnie jest utożsamiane z reumatyzmem, początkowo odczuwana jest ból i sztywność małych stawów – palców u dłoni u stóp. Wraz z zaawansowaniem choroby, objawy pojawiają się również w większych stawach np. kolanowych.

Reumatyzm – objawy

Ból jest najczęstszą dolegliwością towarzyszącą większości chorób reumatycznych. Często ma on charakter nawracający, z okresowymi nasileniami. Ponadto, występuje sztywność w stawach, powodując zmniejszenie ich ruchomości. Rodzaj i czas występowania sztywności stawów może być istotny pod kątem diagnostycznym np. w przebiegu reumatoidalnego zapalenia stawów lub polimialgii reumatycznej opisuje się terminem „poranna sztywność stawów”, ograniczającą zdolność poruszania się i wykonywania podstawowych czynności. Objawy reumatoidalnego zapalenia stawów zazwyczaj pojawiają się stopniowo. Ostry początek choroby obserwowany jest jedynie u 10-15% chorych. Do charakterystycznych objawów RZS zalicza się ból i obrzęk symetrycznych stawów rąk i stóp, rzadko dodatkowo dużych stawów (np. kolanowych, barkowych) oraz sztywność poranną trwającą zwykle ponad godzinę, która jest spowodowana obrzękami w stawach. Mogą wystąpić również objawy ogólnoustrojowe: bóle mięśni, gorączka, zmęczenie, brak łaknienia. Zmiany w stawach najczęściej występują w kończynach górnych – nadgarstki, stawy międzypaliczkowe bliższe palców ręki, stawy śródręczno-paliczkowe.

Diagnostyka reumatyzmu

Diagnostyka chorób reumatycznych, ze względu na ich ilość oraz często zbliżone objawy, jest procesem bardzo złożonym, wymagającym konsultacji z reumatologiem. Lekarz może zlecić wykonanie takich badań morfologia oraz badania obrazowe – tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny, RTG, scyntygrafia, ultrasonografia. W badaniach krwi obwodowej oznacza się między innymi wskaźniki takie jak: ·        

• Odczyn Biernackiego (OB)
• Czynnik reumatoidalny (RF)
• Przeciwciała przepiwjądrowe (ANA)
• Przeciwciała przeciwko cytrulinowanym peptydom (ACPA)
• Przeciwciała antyfosfolipidowe (APLA)
• Przeciwciała przeciwko cytoplazmie neutrofilów (ANCA)
• Krioglobuliny
• Markery obrotu kostnego

Zakres wykonywanych badań zlecony przez lekarza będzie zależał od indywidualnych objawów pacjenta.

Reumatyzm – leczenie

Leczenie chorób reumatycznych zależy od konkretnej jednostki chorobowej. Łączy ono w sobie farmakologię, rehabilitację oraz dietę. Odpowiednia terapia pomoże kontrolować chorobę, zapobiegać zmianom destrukcyjnych oraz przywrócić sprawność i możliwość funkcjonowania w społeczeństwie. Najczęściej wykorzystywane grupy leków obejmują substancje o działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym. W zależności od schorzenia, lekarz może zaproponować stosowanie glikokortykosteroidów oraz leków modyfikujących przebieg choroby (np. metotreksat, leki biologiczne). Dla przykładu, leki na reumatoidalne zapalenie stawów to między innymi związki o działaniu immunosupresyjnym i przeciwzapalnym takie jak niesteroidowe leki przeciwzapalne.

Reumatyzm – zabiegi i fizjoterapia przy chorobach reumatycznych

Rehabilitacja osób z chorobami reumatycznymi stanowi bardzo istotny element leczenia i powinna być praktykowana w każdym okresie choroby. W zależności od schorzenia, może ona obejmować:

• Kinezyterapię
• Elektroterapię
• Laseroterapię
• Krioterapię
• Masaże
• Balneoterapię
• Termoterapię
• Wsparcie psychologiczne

Reumatyzm – dieta

Dieta jest bardzo istotnym elementem dbania o zdrowie, w tym zdrowie stawów. W szczególności trzeba zwracać na nią uwagę w przebiegu chorób o podłożu zapalnym. Dokonując łatwych modyfikacji dietetycznych, można poprawić swój sposób żywienia, wspomagając tym samym proces leczenia. Do jednych z najważniejszych składników, występujących zarówno w pożywieniu, jak i w formie suplementów zaliczamy witaminę D oraz kwasy tłuszczowe omega-3. Według badań naukowych, niedobór witaminy D przyspiesza postęp chorób reumatycznych (np. reumatoidalnego zapalenia stawów) oraz może sprzyjać ich rozwojowi. Omega-3 cechują się aktywnością przeciwzapalną. Naturalnie występują m.in. w tłustych rybach morskich, siemieniu lnianym, nasionach chia. Duża liczba badań potwierdza, że dieta może bezpośrednio wpływać na odpowiedź immunologiczną, stymulując lub hamując procesy zapalne. Z tego powodu, niezmiernie istotne jest dbanie o prawidłową mikroflorę jelitową, włączając do jadłospisu kiszonki oraz fermentowane produkty mleczne, zawierające probiotyki. Dobrym wzorcem dietetycznym jest dieta śródziemnomorska.

Choroby reumatyczne są duża grupą chorób, obejmującą ponad 300 jednostek, u których podłożu leżą nieprawidłowe reakcje autoimmunologiczne organizmu. Często objawy reumatyzmu nasilają się wraz z wiekiem. Przyczyny reumatyzmu mogą również stanowić procesy zapalne. Leczenie reumatyzmu jest zależne od obecnej jednostki chorobowej. Inne preparaty są stosowane w reumatoidalnym zapaleniu stawów czy chorobach obejmujących reumatyzm tkanek miękkich, a także schorzeniach jak choroba zwyrodnieniowa, reaktywne zapalenie stawów oraz zapalenie stawów towarzyszące chorobom metabolicznym. Częstym nieprzyjemnym objawem choroby jest silny ból stawów oraz ograniczona ruchomość stawów, którego intensywność zależy od stopnia rozwoju choroby. Na bóle reumatyczne stosuje się m.in niesteroidowe leki przeciwzapalne i leki wpływające na pracę układu immunologicznego. Postęp choroby może spowolnić odpowiednio prowadzona fizjoterapia, zbilansowana dieta i odpowiednio dobrane substancje farmakologiczne.

 Przypisy:

1. Chandrashekara, S., and Anand Patted. "Role of vitamin D supplementation in improving disease activity in rheumatoid arthritis: An exploratory study." International journal of rheumatic diseases20.7 (2017): 825-831.
2. Akbar, Umair, et al. "Omega-3 fatty acids in rheumatic diseases: a critical review." JCR: Journal of Clinical Rheumatology23.6 (2017): 330-339.
3. Kwiatkowska, Brygida, and Maria Maślińska. "The place of omega-3 and omega-6 acids in supplementary treatment of inflammatory joint diseases." Reumatologia58.1 (2020): 34.
4. Paolino, Sabrina, et al. "Interactions between microbiota, diet/nutrients and immune/inflammatory response in rheumatic diseases: focus on rheumatoid arthritis." Reumatologia57.3 (2019): 151.
5. Gioia, Chiara, et al. "Dietary Habits and Nutrition in Rheumatoid Arthritis: Can Diet Influence Disease Development and Clinical Manifestations?." Nutrients12.5 (2020): 1456.
6. Interna Szczeklika. Podręcznik chorób wewnętrznych. Szczeklik A. Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2020.