Jak działa fluor i czy trzeba uzupełniać jego niedobory w kontekście profilaktyki próchnicy zębów?

Rola fluoru w organizmie człowieka

Fluor to pierwiastek, który kojarzy się najczęściej ze zdrowym uśmiechem. Zwiększa twardość zębów i kości. Jest niezbędny do ich budowy. Zwiększa odporność zębów na próchnicę i działanie kwasów poprzez wzmocnienie szkliwa i wspomaganie jego mineralizacji. Ogranicza wzrost bakterii próchnicotwórczych. Związki fluoru powszechnie stosowane są w stomatologii jako forma zapobiegania próchnicy.

Czy fluor w pastach do zębów jest szkodliwy?

Fluor dostarczany do organizmu w prawidłowych dawkach jest bezpieczny. To składnik niezbędny do utrzymania zdrowych zębów i kości. Jony fluorkowe na poziomie biochemicznym blokują enzymy bakteryjne, tym samym hamując wytwarzanie kwasów odpowiedzialnych za demineralizację szkliwa.

Źródła fluoru w diecie

W pożywieniu fluor występuje w rybach morskich, herbacie, w śladowych ilościach również w mleku i warzywach. Jego źródłem jest również woda pitna. Według Światowej Organizacji Zdrowia optymalne stężenie fluoru w wodzie pitnej powinno wynosić 1mg/litr.

Dzienna dawka fluoru

Dobowe zapotrzebowanie na fluor zależy od wieku, płci i masy ciała. Dobowa dawka fluoru wynosi 0,5-2,0 mg u dzieci i młodzieży, a u dorosłych 1,5-4,0 mg/dobę.

Niedobór fluoru

Niedobór fluoru w organizmie może skutkować różnymi chorobami kości i zębów. Najczęściej mówi się o próchnicy zębów oraz osteoporozie. Zbyt małe spożycie fluoru zmniejsza twardość szkliwa oraz obniża wytrzymałość kości.

Nadmiar fluoru w organizmie

Zarówno nadmiar, jak i niedobór tego składnika jest szkodliwy. Zbyt duża ilość fluoru, głównie dostarczanego wraz z produktami do higieny jamy ustnej, może doprowadzić do fluorozy zębów. Są to jasne plamki na zębach przypominające cętki. Do nadmiaru floru może dojść w wyniku nieumiejętnego używania specjalnych preparatów do fluoryzacji zębów lub past leczniczych. Przy myciu zębów standardową pastą, bez stosowania dodatkowych produktów z fluorem, do przedawkowania nie dojdzie.

Fluoroza zębów

Fluoroza zębów jest wynikiem długotrwałego przyjmowania zbyt wysokich dawek fluoru w postaci endogennej - w formie tabletek lub kropli, rzadziej przez zbyt długie stosowanie past leczniczych z wysoką zawartością fluoru. Na powierzchni szkliwa pojawiają się jasne plamki, które z czasem ciemnieją. Fluoroza prowadzi do pękania szkliwa.

Zatrucie fluorem - kiedy fluor jest szkodliwy?

Dawka toksyczna fluoru jest bardzo wysoka. Aby spowodować realne zagrożenie dla zdrowia i życia, zalecana dawka dzienna musiałaby zostać przekroczona przynajmniej 1250 razy.

Pasty z fluorem

Pasty z fluorem mają działanie wspomagające. Pomagają w odbudowie drobnych uszkodzeń szkliwa. Powinno się je używać do szczotkowania zębów 2 razy dziennie, a ilość pasty na jedno mycie powinna być mniej więcej wielkości ziarenka grochu.

Dostępne są również specjalne pasty lecznicze z wysoką zawartością fluoru do nieinwazyjnego leczenia wczesnej próchnicy np. Duraphat 5000, Clinpro 5000. Fluorki w pastach wpływają na remineralizację, zatrzymując rozpuszczanie szkliwa w kwasowym środowisku. Wraz ze wzrostem pH (w kierunku zbliżonym do 5,5) formują się nowe i większe kryształy zawierające więcej fluoru - fluoroapatyt, fluorohydroksyapatyt, które są bardziej odporne na dalszą demineralizację. W preparatach terapeutycznych zastosowanie znajduje również kompleks kazeinianu fosfopeptydowego z amorficznym fosforanem wapnia, znany pod nazwą Recaldent. Ulega on związaniu z powierzchnią zęba, płytką nazębną, hydroksyapatytem i tkankami miękkimi otaczającymi ząb, stając się źródłem biodostępnych jonów fluorkowych, fosforanowych i jonów wapnia. Umożliwia to remineralizację szkliwa. Produkty zawierające te związki to np. Tooth Mousse oraz MI Paste.

Fluoryzacja zębów u dzieci

Fluoryzacja zębów u dzieci to popularny zabieg stomatologiczny. Stosowana od dekad, stanowi ważny element profilaktyki próchnicy u najmłodszych. Przeprowadzana może być na dwa sposoby. Pierwszy to stosowanie suplementów diety pod postacią tabletek do rozpuszczania w wodzie lub specjalnych kropli. Drugim jest dostarczenie fluoru do organizmu na powierzchnię szkliwa z zastosowaniem specjalnego preparatu do wcierania w powierzchnię zębów lub „lakierowania zębów” – pokrycie szkliwa bezbarwnym ochronnym preparatem z fluorem. Fluoryzacja przeprowadzana jest w gabinecie stomatologicznym.

Przypisy

1. Pitts, Nigel B., et al. "Dental caries." Nature reviewsDiseaseprimers 3.1 (2017): 1-16.
2. Jańczuk Z. Stomatologia zapobiegawcza z endodoncją. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2014.
3. Wulandari, Elita, and Opik Taofik Hidayat. "The Effectiveness Usage of Fluoride Varnish as a Non-Invasive Method to Prevent Caries: Scoping Review." Journal of International Dental & Medical Research 15.3 (2022).