Mleczaki - co to za zęby? Jak dbać o mleczaki i kiedy mogą wypaść?

Mleczaki - pielęgnacja zębów mlecznych i profilaktyka próchnicy u dzieci

Zęby mleczne, potocznie określane mianem mleczaków, to tak zwane „pierwsze pokolenie” zębów wyrastających w jamie ustnej człowieka. Niewiele osób wie, że zawiązki zębów mlecznych wykształcają się już w życiu płodowym, a w niektórych przypadkach maluch może urodzić się z wyrżniętymi zębami mlecznymi (choć zdarza się to dość rzadko). Niestety, w społeczeństwie nadal pokutuje przekonanie o tym, że o pierwsze zęby dziecka nie warto dbać, ponieważ w najbliższym czasie i tak wypadną i zostaną zastąpione zębami stałymi. To duży błąd, który może nieść ze sobą długofalowe, negatywne skutki - od próchnicy zębów stałych, aż po tworzenie się wad zgryzu, a nawet zaburzenia prawidłowego toru oddechowego. Temat zębów mlecznych jest więc poważny - powinno się je pielęgnować z należytą starannością i co więcej - warto dbać o higienę jamy ustnej maluszka zanim nastąpi wyrzynanie się mleczaków. Stan uzębienia mlecznego ma wpływ zarówno na samopoczucie dziecka, jak i na jego odporność i szereg innych procesów. Kiedy rosną mleczaki, w jakim okresie powinna odbyć się pierwsza wizyta dziecka u dentysty i jak dbać o uzębienie mleczne, by stałe zęby w przyszłości nie sprawiały problemów naszemu potomkowi? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdziecie poniżej - zapraszamy do lektury!

Kiedy rosną zęby mleczne i dlaczego warto leczyć mleczaki?

Tak, jak zostało to wspomniane, zawiązki zębów mlecznych pojawiają się w szczęce oraz żuchwie dziecka już w życiu płodowym. Zazwyczaj proces wyrzynania się mleczaków następuje w okolicy 6 miesiąca życia dziecka i może objawiać się charakterystycznymi symptomami, takimi jak płaczliwość, wkładanie rączek do buzi, podwyższona temperatura, infekcje i zapalenie dziąseł, zaczerwienienie śluzówki. Istnieje wiele sposobów łagodzących tego typu objawy, a w tym stosowanie specjalnych żeli i maści na ząbkowanie, leków przeciwbólowych (w przebiegu infekcji lub zapalenia), a także podawanie podopiecznemu schłodzonych gryzaków, przynoszących ulgę w dolegliwościach swędzenia lub pieczenia.

Niestety, na pierwsze ząbki malucha czycha… próchnica. Mitem jest jednak stwierdzenie o tym, że nie jest to istotne zagrożenie dla zdrowia zębów malucha. Próchnica zębów mlecznych powinna być zwalczana tak samo, jak w przypadku ich stałych odpowiedników. Dlaczego?

• Przede wszystkim warto zdać sobie sprawę z tego, że próchnica jest chorobą zakaźną i łatwo przenosi się nie tylko na pozostałe zęby obecne w jamie ustnej, ale również na zalążki zębów stałych oraz do wewnątrz - w tym przez szkliwo aż do miazgi zęba. Nieleczone ubytki oraz próchnica mogą więc doprowadzić do tego, że stałe uzębienie również będzie zainfekowane bakteriami próchniczymi!
• Osłabienie zębów zajętych próchnicą, ich chwianie się i ruszanie powoduje, że dziecko stale dotyka ich i rusza je językiem, a także wkłada palce do buzi - to z kolei może przyczyniać się do innych chorób przyzębia, w tym zapalenia dziąseł, powstawania ropni, a także do przeniesienia infekcji bakteryjnych do krwiobiegu i zainfekowania innych struktur czy organów w organizmie.
• Chwiejące się i zajęte próchnicą zęby układają się w zły sposób, daleki od pożądanego układu fizjologicznego - taki objaw przyczynia się do powstawania predyspozycji do wad zgryzu (a więc do konieczności interwencji ortodontycznej w przyszłości), nierównego wyrastania zębów, nieprawidłowego układania języka, a w dalszej perspektywie - do zaburzeń właściwego toru oddechowego czy nawet… wad postawy!
• Zęby zajęte zaawansowaną próchnicą po prostu bolą - maluch odczuwa te dolegliwości, przez co może być marudny, płaczliwy, a oprócz tego źle reaguje na próby mycia zębów i dotykania ich przez dorosłych.

Jak dbać o uzębienie mleczne?

Jeśli wiesz już, dlaczego warto dbać o zęby mleczne, należy również przygotować się do zabiegów pielęgnacyjnych oraz do wykształcenia nawyków wspierających niwelowanie i ograniczanie rozwoju niebezpiecznej próchnicy. W praktyce chodzi tu przede wszystkim o takie czynności, jak:

• wczesne przyzwyczajanie maluszka do mycia dziąseł i ząbków - nawet od pierwszych tygodni życia, gdy mleczaki nie są jeszcze obecne w jamie ustnej. W tym celu warto wykorzystać gazik nawinięty na palec, wymoczony uprzednio w ciepłej wodzie - tak przygotowanym akcesorium delikatnie przecieramy dziąsła malucha rano i wieczorem (przez takie działanie minimalizujemy także obecność bakterii w jamie ustnej, które wpływają na zainfekowanie zalążków zębów mlecznych - ukrytych jeszcze pod dziąsłami);
• dokładne mycie i wyparzanie gryzaków, zabawek, smoczków i butelek mających kontakt z jamą ustną maluszka - również po to, by pozbyć się z ich powierzchni groźnych bakterii;
• przyzwyczajanie dziecka do zasypiania bez butelki i przemywanie dziąseł po skończonym „posiłku” - czyli po wypiciu mleka. Tego typu okoliczności sprzyjają tworzeniu się próchnicy z uwagi na obecność cukrów zawartych w mleku (ten rodzaj próchnicy bywa nazywany próchnicą butelkową lub próchnicą kwitnącą);
• już po pojawieniu się pierwszych ząbków wdrażamy ich mycie - na początku robią to rodzice, a w miarę upływu czasu i nabycia konkretnych umiejętności - maluch stara się szczotkować zęby sam, pod kontrolą rodzica. Wybieramy pasty dostosowane do wieku dziecka, które mają mniejszą zawartość fluoru (cennego pierwiastka istotnego między innymi dla ochrony zębów przed próchnicą). To samo dotyczy szczoteczki - wybieramy miękkie, dziecięce egzemplarze, by higiena jamy ustnej dziecka kojarzyła się maluchowi z zabawą i miło spędzonym czasem. Pamiętajmy, że zdrowe mleczaki to zdrowe zawiązki zębów stałych, a w konsekwencji - zminimalizowanie problemów z zębami w przyszłości.

Pierwsza wizyta dziecka u dentysty - kiedy powinna się odbyć?

Elementem profilaktyki próchnicy u dzieci są również regularne przeglądy stomatologiczne. Tak - wbrew obiegowym opiniom należy realizować je także w przypadku zębów mlecznych, zarówno u dzieci, jak i u osób dorosłych, mających zęby stałe. Na szczęście coraz więcej rodziców ma zwiększoną świadomość obejmującą konieczność realizacji wizyt adaptacyjnych czy fluoryzacji zębów swoich pociech.

Pierwsza wizyta dziecka w gabinecie stomatologicznym powinna odbyć się w momencie pojawienia się pierwszych mleczaków. Wówczas stomatolog będzie mógł ocenić, czy zdrowe zęby wyrzynają się w prawidłowy sposób, a także - czy maluch nie jest zagrożony próchnicą (lub próchnica ta się u niego nie rozwija). Oprócz tego wizyta będzie miała wymiar edukacyjny - lekarz pokaże rodzicom, jak prawidłowo myć wyrzynające się zęby, a dodatkowo doradzi, w jaki sposób ograniczyć dolegliwości bólowe związane z ząbkowaniem.

Kontrole stomatologiczne u niemowląt i małych dzieci powinny odbywać się co kilka miesięcy, a dodatkowo bezwzględnie należy udać się do dentysty po „wyjściu” wszystkich zębów mlecznych - wtedy stomatolog będzie mógł ocenić zgryz malucha i - w razie takiej potrzeby - wydać zalecenia dotyczące codziennych nawyków, stosowania butelek ze smoczkiem i innych akcesoriów, mogących wpływać na ułożenie zębów w przyszłości.

Pierwsza wizyta dziecka u dentysty, czyli tak zwana wizyta adaptacyjna jest szczególnie ważna nie tylko z uwagi na kontrolę stanu uzębienia mlecznego, ale również na przyzwyczajanie malucha do tego typu zabiegów oraz przygotowanie go na nie w przyszłości. Obecnie wielu dorosłych zmaga się z traumatycznymi doświadczeniami stomatologicznymi ze swojego dzieciństwa - teraz mamy możliwość zmiany tego stanu rzeczy i przyzwyczajenia naszych pociech do kontroli dentystycznych - bez stresu, płaczu i strachu!

Kiedy wypadają mleczaki i czy należy je wyrywać?

Proces wypadania mleczaków rozpoczyna się od około 6 roku życia dziecka i trwa do osiągnięcie przez malucha około 11-12 roku życia (wypadają wówczas ostatnie mleczaki). W tym czasie mleczne żeby są sukcesywnie zastępowane przez zęby stałe, choć nie każdy „pusty” dół zębowy od razu wypełni się koroną nowego zęba - niekiedy trzeba na to poczekać nawet przez kilka miesięcy.

Czy należy wyrywać mleczaki? Kiedyś do tego celu wykorzystywano dość drastyczne metody, włącznie z zawiązywaniem nitki na zębie i gwałtownym ciągnięciem go z wykorzystaniem dużej siły. Dziś już wiemy, że nie warto wracać do takich sposobów, ponieważ mogą one przynieść więcej szkód, niż pożytku. Jeśli jednak ząb chwieje się w zębodole lub wisi na cienkim „pasku” tkanki dziąsła, można złapać go delikatnie przez jałową gazę i stanowczo pociągnąć w górę (jeśli dotyczy to dolnego zęba) lub w dół (jeśli ząb znajduje się u góry). Ciągnięcie zęba do boków skutkuje zwykle powstaniem większej, gorzej gojącej się rany. Po zabiegu dziecko może zagryźć na kilka minut fragment jałowej gazy, by wsiąknęła w nią ewentualna krew - natomiast przy delikatnym usunięciu nie powinno pojawić się jej wiele.

W cięższych przypadkach, gdy mleczak nie chce wypaść samoistnie (lub gdy są to zepsute zęby mleczne bądź chore mleczaki zajęte próchnicą), zalecana jest wizyta u stomatologa (zwłaszcza, jeśli maluch przekroczył już 11-12 rok życia).