Co to jest połóg? Jak przebiega i ile trwa połóg?

Połóg - czym jest, jak przebiega i ile trwa połóg?

Czym jest połóg? To okres następujący w pierwszych dniach po porodzie i po czasie ciąży, który bywa określany również „czwartym trymestrem ciąży”. W tym czasie organizm kobiety wraca do homeostazy sprzed ciąży - zarówno pod względem fizjologicznym, jak i hormonalnym czy psychicznym. Połóg to okres, w którym pacjentka powinna być otoczona wzmożoną opieką, zarówno ze strony rodziny, jak i systemu ochrony zdrowia (mowa tu przede wszystkim o wizytach położnych, kontrolach ginekologicznych, a w razie potrzeby - o wsparciu psychologa czy psychiatry). Czym jest połóg i jakie zmiany następują w organizmie kobiety po porodzie? Jaki jest czas jego trwania i które z objawów są normalne, a które - niepokojące, wymagające kontaktu z lekarzem? Wszystko, co warto wiedzieć o połogu znajduje się poniżej - zapraszamy do zapoznania się z najważniejszymi informacjami oraz podzielenia się nimi z rodziną lub przyjaciółmi oczekującymi na pojawienie się dziecka!

Czas trwania połogu - czy naprawdę trwa on mniej więcej 6 tygodni?

To, ile czasu obejmuje połóg, zależy od indywidualnych uwarunkowań organizmu kobiety, choć arbitralnie okres ten zazwyczaj trwa około 6 tygodni, z podziałem na połóg bezpośredni (to pierwsze 24 godziny tuż po porodzie), połóg wczesny (czyli 1 tydzień po porodzie) oraz na późny połóg (do 6 tygodni po porodzie) - wówczas organizm dochodzi do siebie, zanikają też zmiany powstałe w wyniku ciąży i porodu. Warto tutaj dodać, że połóg po porodzie naturalnym jest podobny do tego po cesarskim cięciu - w obu przypadkach następuje oddzielenie się łożyska i błon płodowych, których resztek organizm musi pozbyć się po okresie ciąży i po wydaniu dziecka na świat.

Połóg to okres intensywnej regeneracji, w którym należy szczególnie dbać o świeżo upieczoną mamę. Oczywiście wymienione powyżej przedziały są umowne i u każdej kobiety czas trwania połogu będzie inny - u niektórych powrót figury oraz kształtów ciała po ciąży może trwać 2 tygodnie, a u innych - kilka czy nawet kilkanaście miesięcy. Oprócz tego stabilizacja nastroju i odzyskanie równowagi psychicznej również nie ma konkretnego „terminu”. Umowność czasu, jaki obejmuje połóg powinna być więc wskazówką dla kobiety, jej partnera i rodziny co do planowania wizyt lekarskich i obserwacji niepokojących objawów, jednak pacjentka w żadnym razie nie powinna myśleć o tym, że wraca do stanu sprzed porodu zbyt wolno lub porównywać się do innych osób w podobnej sytuacji - zarówno po porodzie naturalnym, jak i po cesarskim cięciu. Połóg jest okresem, w którym ciało regeneruje się po porodzie, a kobieta powinna szczególnie dbać o higienę intymną, własne samopoczucie oraz uzyskać pomoc w opiece nad dzieckiem - a nie być wystawiona na oceny dotyczące tego, jak długo trwa jej powrót do rozmiarów sprzed ciąży.

Przebieg połogu - objawy fizjologiczne w czasie połogu

Jeśli wiemy już, co to jest połóg, warto również wiedzieć, jakie symptomy mogą mu towarzyszyć. Należy pamiętać - tak, jak zostało to wspomniane powyżej - że połóg po naturalnym porodzie rozpoczyna się i wygląda podobnie, jak połóg po cesarskim cięciu. Wśród fizjologicznych objawów połogu, które co prawda nie są przyjemne, ale uznaje się je za normę, wyróżnia się:

• symptomy związane z pozbywaniem się wody z organizmu, a więc częste oddawanie moczu (w pierwszych dniach po porodzie możesz wydalać nawet do 3 litrów moczu na dobę), zwiększone pragnienie, a także… zlewne poty (pojawiające się zwłaszcza podczas nocnego odpoczynku) oraz zaparcia (na tę przypadłość warto zastosować naturalne sposoby - w tym czopki glicerynowe);
• objawy powiązane z obrażeniami porodowymi lub z ranami - ciągnięcie szwów po cesarskim cięciu lub po szyciu krocza po porodzie naturalnym, ból, uczucie pieczenia i szczypania, ograniczona ruchomość tkanek w miejscu szycia;
• objawy spowodowane oczyszczaniem się narządu rodnego (określane niekiedy w żargonie medycznym jako „zwijanie się” macicy, gdy zaczyna się ona obkurczać). Obejmują one odczuwalne skurcze macicy, a także wydalanie resztek połogowych - znanych także pod nazwą odchody porodowe w postaci obfitej wydzieliny przypominającej miesiączkę. Są to resztki łożyska i błon płodowych, a także inne tkanki, uwalniające się z macicy poprzez szyjkę i pochwę na zewnątrz. Warto również dodać, że krwawienie i wydalanie odchodów połogowych zwiększa swoją intensywność podczas karmienia piersią - z uwagi na wytwarzane w tej sytuacji hormony (głównie oksytocynę);
• symptomy powiązane z powyższą sytuacją - uczucie pełności w pochwie, określane niekiedy jako odczucie „wypadania” narządu rodnego, a także uczucie rozchodzenia się szwów, „luźniejszej” pochwy (po okresie połogu odczucia te powinny zniknąć);
• objawy dotyczące zmian następujących po ciąży w układzie krwionośnym i krwiotwórczym - puchnięcie kostek i nóg, uczucie ciężkości kończyn dolnych.

Należy tutaj dodać, że objawy połogowe to także dolegliwości związane z karmieniem piersią. Zazwyczaj po porodzie dochodzi do stabilizacji laktacji, co może być powiązane z zastojami mleka i nawałem pokarmu, a nawet takimi powikłaniami, jak ropnie czy zapalenie piersi - z tego właśnie względu w trakcie połogu warto mieć kontakt do położnej oraz do doradcy laktacyjnego - te osoby wesprą pacjentkę w stabilizacji laktacji i podczas wizyt domowych rozpoznają niepokojące objawy.

Psychiczne objawy połogu związane z wahaniem poziomu hormonów

Objawy połogu to nie tylko opisane powyżej zmiany fizjologiczne, ale również - psychiczne. Gwałtowny spadek hormonów ciążowych, połączony z narodzinami dziecka, wyczerpaniem i zmęczeniem po porodzie, a także innymi dolegliwościami, sprawiają, że u świeżo upieczonej mamy może wystąpić obniżenie nastroju, potocznie określane jako „baby blues”. Objawia się ono płaczliwością, zniechęceniem do wykonywania codziennych czynności, spadkiem energii, a także smutkiem lub nawet rozdrażnieniem. I o ile w większości przypadków symptomy „baby blues” stopniowo wygasają, to u niektórych kobiet mogą przerodzić się w depresję poporodową, wymagającą konsultacji lekarskiej z psychiatrą lub - w razie takiej potrzeby - również z psychologiem.

Jeśli więc kobieta odczuwa takie objawy, a dodatkowo traci zdolność do wykonywania codziennych czynności (w tym higienicznych, a także powiązanych z opieką nad nowonarodzonym dzieckiem) powinna jak najszybciej zgłosić się do specjalisty.

Niepokojące objawy w połogu - kiedy zgłosić się do lekarza?

Na pytanie „czym jest połóg”, jedną z najbardziej trafnych odpowiedzi jest ta dotycząca niebezpieczeństw dotyczących zdrowia, a nawet życia kobiety. Niestety, o tych kwestiach wciąż mówi się za mało, dlatego jeszcze w trakcie ciąży warto poznać niepokojące objawy połogu, aby móc wcześnie zareagować i uzyskać odpowiednią pomoc medyczną. Do takich symptomów zaliczamy m. in.:

• wysoką gorączkę, która może wskazywać na infekcję toczącą się w drogach rodnych kobiety, związaną z „otwarciem się” szyjki macicy na światło pochwy. Bezpośrednio po porodzie różnego rodzaju patogeny (w tym bakterie) mają ułatwiony dostęp do macicy, dlatego w tym okresie należy szczególnie zadbać o higienę miejsc intymnych, pamiętając, by nie wprowadzać do pochwy żadnych obiektów - w tym irygatorów czy tamponów;
• nieprzyjemny zapach odchodów połogowych - taki objaw również może wskazywać na toczącą się w drogach rodnych infekcję;
• bolesność piersi przebiegająca z ich twardnieniem i pojawieniem się wyczuwalnych guzów czy z gorączką (może to świadczyć o zapaleniu piersi);
• zaobserwowanie ropnej wydzieliny w ranach i pomiędzy szwami (dotyczy to zarówno rany po cięciu cesarskim, jak i rany po nacięciu lub pęknięciu krocza powstałej po porodzie siłami natury);
• nagłe krwawienie z dróg rodnych o dużej objętości krwi (może to świadczyć o pojawieniu się krwotoku w macicy, który stanowi zagrożenie życia);
• nagle występująca duszność lub nagłe opuchnięcie kończyn (zwykle dolnych), połączone z bólem nóg, zwiększeniem ich objętości, zaczerwienieniem. Każdy z tych objawów może świadczyć o pojawieniu się zakrzepicy bądź o zatorze w naczyniach krwionośnych, co również stanowi zagrożenie życia kobiety).

Bardzo dużym zagrożeniem dla kobiet w połogu jest właśnie zakrzepica lub zatorowość płucna. Wynika to z wspomnianych już wcześniej zmian w układzie krwionośnym i krwiotwórczym. Ponieważ po porodzie objętość krwi w organizmie zmniejsza się (a zwiększa się z kolei w trakcie trwania ciąży) i czynniki krzepnięcia - w celu przyspieszenia gojenia ran - rosną, to w przypadku kobiet zagrożonych tego typu powikłaniami należy zachować wzmożoną czujność. Niektóre pacjentki już po porodzie otrzymują profilaktykę zakrzepową w postaci zastrzyków z lekami rozrzedzającymi krew, natomiast warto pamiętać o tych okolicznościach i dodatkowo mu przeciwdziałać - nawadniając się, spacerując i pozostając - w miarę możliwości - aktywną osobą.

Czego nie robić i jak dbać o siebie w trakcie połogu?

W trakcie połogu drogi rodne są szczególnie narażone na infekcje, mogące mieć naprawdę groźne skutki. W wyniku rozszerzenia się szyjki macicy, bakterie obecne w pochwie łatwo przenikają wyżej, prowadząc do wystąpienia zakażenia macicy. Aby tego uniknąć, konieczne będzie:

• dbanie o higienę intymną - mycie okolic intymnych jedynie na zewnątrz, bez wprowadzania do pochwy palców oraz innych przedmiotów;
• wstrzymanie się ze współżyciem do zakończenia połogu - także z uwagi na możliwość wprowadzenia bakterii do pochwy;
• wstrzymanie się z korzystaniem z basenów i saun, a także z braniem długich, gorących kąpieli w wannie;
• dbanie o rany poporodowe zgodnie z zaleceniami lekarza - pamiętanie o ich przemywaniu i zmianie opatrunków;
• noszenie właściwie dopasowanej bielizny poporodowej - odpowiednich staników do karmienia oraz majtek połogowych, a także częsta zmiana podkładów i podpasek poporodowych, które pomagają nie tylko utrzymać właściwą higienę ran po nacięciu krocza czy po cesarskim cięciu (w wyniku którego następuje uszkodzenie powłok brzusznych), ale również zapewniają kobiecie odpowiedni komfort i uczucie świeżości;
• szybkie reagowanie na wszelkie nieprawidłowości - czyli opisane powyżej, niepokojące objawy w połogu, takie jak duszności, obrzęk nóg, wzmożone krwawienie i inne symptomy. Warto więc wiedzieć, w których sytuacjach należy skonsultować się z lekarzem.

Pamiętajmy, że połóg to czas po porodzie który jest niezwykle ważny, ale również stanowi niebezpieczny okres dla kobiety - mogą podczas niego zachodzić naprawdę różne zmiany, a organizm wraca do stanu sprzed ciąży. Kobieta po porodzie powinna być więc otoczona intensywną opieką rodziny i personelu medycznego, tak samo jak jej nowonarodzone dziecko.

Źródła:

1. Czwarty trymestr w ciąży - opracowano na podstawie Optimizing Postpatrum Care. ACOG Committee Opinion No. 736, American College of Obstetricians and Gynecologists [w:] Medycyna Praktyczna, 13.06.2018
2. E. Ślizień-Kuczapska, S. Czarnowicz, M. Rabijewski, M. Starzec-Proserpio, Wizyta lekarska w połogu, metody planowania rodziny i seksualność po porodzie - jakiego typu poradnictwa oczekują kobiety? [w:] Seksuologia Polska 18/2020
3. E. Czerwińska, M. Walicka, E. Marcinowska-Suchowierska, Zaburzenia czynności tarczycy u kobiet w ciąży i po porodzie [w:] Borgis - Postępy Nauk Medycznych 5/2012
4. K. Filipek, M. E. Marcyniak, J. Kuran, Rozpoczęcie współżycia płciowego po zakończeniu połogu [w:] Seksuologia Polska 12/2014
5. Lek. J. Sztajerowska, dr n. med. M. Szafarowska, Pielęgnacja krocza po porodzie [w:] Ginekologia Po Dyplomie 03/2018