Kalendarz szczepień 2023 dla dzieci - szczepienia obowiązkowe w 2023, zalecane, szczepionki skojarzone

Szczepienia ochronne dla dzieci to jeden z fundamentów budowania odporności - zaraz obok odpowiedniego żywienia, zachowania właściwych nawyków dotyczących aktywności oraz innych zaleceń, których realizacja wspiera funkcjonowanie układu immunologicznego. Obecnie w Polsce funkcjonuje kalendarz szczepień ochronnych dla dzieci, komponowany przez GIS (Główny Inspektorat Sanitarny), a dodatkowo maluch może - na życzenie rodziców - otrzymać tak zwane szczepienia zalecane, na które warto się zdecydować, by zapewnić mu pełnię ochrony przed najczęstszymi i groźnymi w swoich powikłaniach chorobami zakaźnymi. Co warto wiedzieć o szczepieniach obowiązkowych dla dzieci? Jak wygląda kalendarz szczepień 2023 i czy za brak szczepienia grożą rodzicom jakieś konsekwencje? Czym są szczepionki skojarzone dla dzieci i czy warto się na nie decydować? Sprawdź najważniejsze informacje o szczepieniach, dzięki którym dowiesz się, jakie preparaty będzie przyjmował Twój maluch i przed jakimi chorobami będzie dzięki nim chroniony!

Rodzaje szczepionek dla dzieci - co warto o nich wiedzieć?

Szczepionki są preparatami medycznymi, które po podaniu mają za zadanie wywołać w organizmie reakcję immunologiczną na konkretny patogen - niejako „ucząc” system immunologiczny sposobu obrony przed chorobami. Jeśli więc zaszczepione dziecko zetknie się z wirusem, to jego organizm będzie „wiedział” w jaki sposób nie dopuścić do zakażenia (a nawet, jeśli do niego dojdzie - choroba będzie przebiegała w dużo łagodniejszy sposób i ryzyko powikłań zostanie zminimalizowane).

Aby mówić o kalendarzu szczepień ochronnych, warto na początku poznać rodzaje szczepionek dla dzieci, jak i najpopularniejsze pojęcia odnoszące się do tego tematu. Wśród takich pojęć można wyróżnić:

• szczepienia zalecane dla dzieci - czyli szczepionki, których podanie warto rozważyć w obliczu konkretnych sezonów chorobowych, zmniejszonej odporności wrodzonej dziecka i innych okoliczności. Do szczepień zalecanych dla dzieci zaliczają się między innymi szczepienia przeciwko grypie, COVID-19 (u dzieci starszych) czy szczepienia przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu, ospie wietrznej i inne. O podaniu szczepień zalecanych decydują oczywiście rodzice;
• szczepienia obowiązkowe dla dzieci - to szczepienia wyszczególnione w Ustawie o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. Przepisy tejże ustawy nakładają na rodziców dzieci obowiązek dopilnowania przyjęcia szczepień wedle oficjalnego kalendarza. Za niezaszczepienie własnego dziecka grożą kary nakładane przez Powiatowego Państwowego Inspektora Sanitarnego - grzywna wynosi do 10 tysięcy złotych, natomiast przed jej nałożeniem Sanepid wysyła do rodziców upomnienie;
• szczepionki skojarzone dla dzieci (szczepionki 5w1, 6w1 i inne) - to preparaty medyczne, w których dziecku podaje się kilka drobnoustrojów lub antygenów, co minimalizuje liczbę wkłuć, a tym samym - stres u dziecka oraz częstotliwość wizyt lekarskich. Szczepionki skojarzone dla dzieci nie są jednak niestety refundowane - decydując się na nie, rodzic sam musi zapłacić za preparat.

Wśród rodzajów szczepionek dla dzieci (a także dla dorosłych) wyróżnia się z kolei szczepionki żywe (atenuowane), zabite (szczepionki inaktywowane), a także szczepionki mRNA czy wektorowe - w zależności od technologii, w jakiej zostały opracowane. Oprócz tego ochronne preparaty medyczne mogą być podawane w zastrzyku, ale także doustnie (jak szczepionka dla dzieci na rotawirusy) oraz do nosa (szczepionka dla dzieci na grypę).

Szczepienia dla dzieci w 1 roku życia

Szczepienia dzieci w 1 roku życia są najbardziej zintensyfikowane - po to, by już od najmłodszych lat zapewnić maluchowi odpowiedni poziom odporności na najczęściej pojawiające się w naszym otoczeniu wirusy i wywoływane przez nie choroby. Pierwsza szczepionka podawana jest po porodzie i jest ona skierowana przeciwko gruźlicy oraz wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (WZW B - pierwsza dawka) - oczywiście aplikuje się ją po odbyciu kontaktu „skóra do skóry”.

W dalszym okresie życia maluszka, w ciągu pierwszego roku, kalendarz szczepień ochronnych (refundowanych przez NFZ) wygląda następująco:

• w 2 miesiącu życia podaje się dziecku szczepionki przeciwko tężcowi, krztuścowi i błonicy (tak zwana szczepionka DTP), rotawirusom, pneumokokom, WZW B (druga dawka) oraz Hib (to bakteria Haemophilus influenzae typu B, którą zakażenie może doprowadzić do ciężkich powikłań);
• w 4 miesiącu życia ponawia się szczepienie niemowlęcia przeciwko tężcowi, krztuścowi i błonicy (DTP), WZW B, pneumokokom, rotawirusom, Hib oraz podaje się pierwszą dawkę szczepionki przeciwko polio;
• w 5-6 miesiącu życia podaje się dziecku trzecią dawkę szczepionki DTP (tężec, błonica, krztusiec) oraz przeciwko rotawirusom, pneumokokom i Hib, a także drugą dawkę szczepionki przeciwko polio;
• w 7 miesiącu życia dziecka ponawia się szczepienie przeciwko WZW B.

Inaczej sytuacja wygląda wtedy, gdy rodzice decydują się na szczepienia dzieci w 1 roku życia preparatami skojarzonymi (5 w 1). Wówczas kalendarz prezentuje się następująco:

• w 2 miesiącu życia dziecka podaje się szczepionkę 5 w 1 przeciwko tężcowi, błonicy oraz krztuścowi, a także polio, oraz Hib, a oprócz tego - szczepionki przeciwko rotawirusom, pneumokokom i WZW B;
• w 4 miesiącu życia dziecka znów podaje się wspomnianą wyżej szczepionkę w formule 5 w 1, a także szczepionki przeciwko pneumokokom i rotawirusom;
• w 5 miesiącu życia dziecka szczepi się je przeciwko rotawirusom;
• w 6-7 miesiącu znów podaje się szczepionkę 5 w 1, a oprócz tego - szczepionkę przeciwko WZW B;
• w 12 miesiącu podaje się kolejną dawkę szczepionki 5 w 1.

Przy realizacji schematu z uwzględnieniem szczepionki 6 w 1, dziecko otrzymuje w jej ramach również szczepienie przeciwko WZW B - unika się tym samym jeszcze większej liczby wkłuć.

Szczepienia w 2 roku życia i późniejsze

Wedle kalendarza szczepień ochronnych, liczba wizyt u specjalisty w celu podania dziecku kolejnych dawek szczepionek znacznie spada - w tym okresie przyjmuje się:

• w 13-15 miesiącu życia dziecka - kolejną dawkę szczepionki przeciwko pneumokokom, a także pierwszą dawkę szczepionki MMR, czyli preparatu przeciwko odrze, śwince i różyczce (czyli przeciwko zakaźnym chorobom wieku dziecięcego);
• w 16-18 miesiącu życia dziecka - kolejne dawki szczepionek DTP, przeciwko polio oraz Hib.

Jeśli rodzice zdecydowali się na schemat szczepień z wykorzystaniem szczepionek skojarzonych, wówczas podczas drugiej wizyty dziecko otrzyma swoją dawkę 5 w 1 lub 6 w 1.

Szczepienia w 2 roku życia przeciwko odrze, śwince i różyczce powtarzane są w wieku 6 i 10 lat (jako dawka przypominająca), natomiast dawka przypominająca szczepionki DTP w wieku 6, a także 14 i 19 lat. Dodatkowo dziecku w wieku 6 lat powinno podać się dawkę przypominającą szczepionki na polio.

Szczepienia zalecane dla dzieci - na co jeszcze warto zaszczepić dziecko?

Szczepienia zalecane dla dzieci niestety nie są refundowane przez NFZ, jednak warto się na nie zdecydować - zwłaszcza, jeśli planujemy dość szybkie „wysłanie” malucha do żłobka, w którym dziecko może mieć większą szansę na styczność z wieloma patogenami i drobnoustrojami chorobotwórczymi. Wśród szczepień zalecanych dla dzieci wyróżnia się:

• szczepienie przeciwko grypie, podawane po 6 miesiącu życia malucha;
• szczepienie przeciwko ospie wietrznej, podawane po 13 miesiącu życia (dziecko może otrzymać jednoskładnikowa szczepionkę bezpłatnie, ale wyłącznie w sytuacji, w której uczęszcza do żłobka lub przedszkola);
• szczepienie przeciwko meningokokom - podawane od 2 miesiąca życia;
• szczepienie przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu A (WZW A) - od 13 miesiąca życia;
• szczepienie przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu - również podawane od 13 miesiąca życia.

Kwalifikacja dzieci do szczepień oraz przeciwwskazania

Przed podaniem szczepionki każdorazowo dziecko powinno przejść kwalifikację lekarską, składającą się z dokładnego wywiadu z rodzicami, a także z badania fizykalnego i poinformowania opiekunów o możliwych następstwach, działaniach niepożądanych i NOP (niepożądanych odczynach poszczepiennych) oraz o procedurze ich zgłaszania. Po kwalifikacji dziecko jest kierowane na podanie szczepionki, a jeśli nie przejdzie jej pozytywnie - wówczas lekarz indywidualnie modyfikuje kalendarz szczepień.

Najczęściej występujące przeciwwskazania do podania szczepionki to przede wszystkim tocząca się infekcja z towarzyszącą jej gorączką, ale również nadwrażliwość lub uczulenie na którykolwiek ze składników preparatu, przebyte wcześniej NOPy, stan zaostrzenia u malucha choroby przewlekłej, wrodzone niedobory odporności, a także wszelkie okoliczności onkologiczne - rozpoznany nowotwór, chemio- i radioterapia, osłabienie organizmu po leczeniu onkologicznym.

Szczepienia dla dzieci na HPV - refundacja w 2023 roku?

Ministerstwo Zdrowia od wielu miesięcy planuje wdrożenie refundacji na zalecane szczepienia przeciwko HPV dla dzieci, które powinny być podawane w okolicach 12-14 roku życia dziecka. Wirus HPV to wirus brodawczaka ludzkiego, który w większości przypadków przenosi się drogą płciową. Jego obecność w organizmie często jest bezobjawowa, jednak to właśnie wirus HPV jest u wielu kobiet przyczyną tworzenia się zmian nowotworowych na szyjce macicy (a więc rozwoju raka szyjki macicy).

Aby szczepienie na HPV było skuteczne, musi zostać podane w młodym wieku nastoletnim. Ministerstwo zapowiada, że refundacja szczepień oraz ich realizacja ruszy w pierwszej połowie 2023 roku (stan na koniec stycznia 2023). Nie będą to jednak szczepienia obowiązkowe, ale zalecane - skorzystają więc z nich osoby chętne do przyjęcia preparatu.

Źródła:

• Program Szczepień Ochronnych w 2023 roku - Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego (https://szczepienia.pzh.gov.pl/kalendarz-szczepien-2023-2/), dostęp: 25.01.2023
• Pawłowski, Najczęściej rekomendowane szczepienia zalecane u dzieci przez lekarzy w Podstawowej Opiece Zdrowotnej (POZ) [w:] Forum Medycyny Rodzinnej, 16/2022
• Lipska, M. Lewińska, G. Górnicka, Realizacja szczepień zalecanych u dzieci i opinie rodziców na temat tych szczepień [w:] Borgis - Nowa Medycyna 2/2013
• Szczepionki przeciw HPV będą refundowane. Kiedy rozpoczną się szczepienia? [w:] pl, 03.01.2023