Grzybica paznokci - przyczyny, objawy, leczenie

Grzybica paznokci (inaczej określana jako onykomichoza) to jedna z najpowszechniejszych dermatoz (chorób skóry i jej przydatków), dotykająca osoby dorosłe i starsze, a zdecydowanie rzadziej - dzieci. Jest to schorzenie zakaźne, co w praktyce oznacza, że pacjent może zarazić się patogenami zarówno od obcej osoby, jak i członka rodziny czy… nawet samego siebie - taka sytuacja ma miejsce, gdy grzybica paznokci przenosi się z jednej płytki na drugą lub, przykładowo, ze stóp na dłonie. Dolegliwości są wywoływane przez dermatofity i - w zależności od rodzaju grzybów powodujących infekcję - może ona umiejscowić się w różnych obszarach płytki paznokciowej, jak i dawać różne objawy (często są one możliwe do rozróżnienia jedynie przez doświadczonego lekarza). Skuteczne leczenie grzybicy paznokci wymaga od pacjenta systematyczności i zdyscyplinowania, a także ostrożności, by na żadnym etapie choroby nie rozprzestrzeniać patogenów. W jaki sposób rozpoznać objawy omawianej choroby i jakie są bezpośrednie przyczyny zachorowania? Co na grzybicę paznokci z oferty aptecznej zadziała najlepiej i kiedy udać się do lekarza? Na czym polega zapobieganie grzybicy paznokci? Sprawdź praktyczne porady zamieszczone poniżej i rozwiąż problem grzybicy szybko i długotrwale!

Przyczyny grzybicy paznokci - jak można się nią zarazić?

Bezpośrednią przyczyną grzybicy paznokci - tak, jak zostało to już wspomniane - jest zakażenie dermatofitami, czyli rodzajem chorobotwórczych grzybów. Mogą one atakować zarówno dłonie, jak i stopy, choć zdecydowanie częściej obserwuje się występowanie grzybicy paznokci u nóg. W jaki sposób dochodzi do zakażenia - a więc do przeniesienia drobnoustrojów do organizmu pacjenta? Przede wszystkim sprzyja temu ciepłe, wilgotne środowisko - grzyby często przenoszą się podczas wizyt w saunie, na basenach, na siłowni czy w pracy (przy korzystaniu z tego samego obuwia). Dodatkowo do zarażenia się grzybicą paznokci często dochodzi w domu - infekcja wówczas przenosi się z jednego członka rodziny na innych (przy niezachowaniu odpowiedniego poziomu higieny i przy braku leczenia choroby).

Okoliczności sprzyjające transferowi drobnoustrojów to między innymi przyjmowanie leków obniżających odporność lub choroby przebiegające z upośledzeniem funkcjonowania systemu immunologicznego (w tym nowotwory, cukrzyca, nadciśnienie, otyłość i inne), a także mechaniczne uszkodzenia paznokci - w tych miejscach bakterie i grzyby mogą łatwiej wniknąć w paznokieć, a przede wszystkim w znajdujące się pod nim struktury i tkanki. Pośrednie przyczyny grzybicy paznokci to także noszenie niewygodnych, zbyt ciasnych butów oraz skarpet ze sztucznych materiałów (takie połączenie tworzy idealne środowisko dla rozwoju drobnoustrojów) oraz zaburzenia hormonalne czy zaburzenia krążenia (wyższe prawdopodobieństwo wystąpienia grzybicy odnotowuje się u osób z nieprawidłowym krążeniem w kończynach dolnych i górnych - przykładowo, cierpiących z powodu zakrzepicy, choroby Raynauda czy też zapalenia żył). Dodatkowym czynnikiem obciążającym i zwiększającym ryzyko zapadnięcia na grzybicę paznokci są choroby skóry - AZS (atopowe zapalenie skóry), łuszczyca i inne dermatozy - zwłaszcza te pozbawione kontroli i właściwego leczenia.

Rozpoznawanie i objawy grzybicy paznokci

Objawy grzybicy paznokci są dość charakterystyczne, dlatego naprawdę trudno byłoby je przegapić. Dotyczą przede wszystkim wyglądu płytki paznokcia i można wśród nich wyróżnić:

• zmianę struktury paznokcia - jego pogrubienie, pofałdowanie, zwiększoną łamliwość, łuszczenie się;
• szorstkość paznokcia wraz z powstawaniem poprzecznych lub pionowych bruzd i zagłębień na jego powierzchni;
• zaczerwienienie wałów paznokciowych (a więc obszarów skóry otaczających płytkę), jej łuszczenie się, tworzenie się bąbelków wypełnionych przezroczystym płynem (ma to miejsce, jeśli infekcja przeniesie się dalej - na skórę);
• nieprzyjemny zapach paznokci u rąk lub u stóp;
• zmiana zabarwienia paznokcia - od białego we wczesnej fazie choroby, aż po żółty, zielony lub brązowy odcień;
• zwiększenie rogowacenia warstwy podpaznokciowej oraz destrukcja płytki (w późnej fazie choroby lub przy nieleczonej grzybicy paznokci).

Objawy grzybicy paznokci - czy raczej ich lokalizacja - pozwalają na rozpoznanie konkretnego rodzaju schorzenia. Można je podzielić na:

• grzybicę boczną, inaczej określaną jako onychomikozę dystalną, charakteryzującą się powstaniem zmian rogowaciejących oraz zmianą koloru paznokcia na biały lub żółty, obserwowanych po bokach płytki, a rozwijających się do jej środka;
• grzybicę podpaznokciową, znaną również jako onychomikoza proksymalna, będącą częstym przypadkiem grzybicy w obrębie paznokci u rąk. W tym typie choroby grzyby dostają się pod płytkę od przedniej części (przy tak zwanym „wolnym brzegu” paznokcia), a temu procesowi sprzyjają wspomniane wcześniej zaburzenia krążenia krwi i stany obniżonej odporności;
• grzybicę powierzchniową - białą - pojawiającą się najczęściej pomiędzy palcami u stóp w postaci białego nalotu o nieprzyjemnym zapachu (nalot ten może także zająć paznokcie);
• grzybicę wewnątrzpaznokciową, przy której można zaobserwować centralne uniesienie płytki i jej pękanie, ze względu na rozwój drobnoustrojów w głębszej warstwie paznokcia - na początku nie daje ona żadnych objawów, dlatego jest najtrudniejsza do zdiagnozowania;
• grzybicę (onychomikozę) całkowicie dystroficzną, a więc przebiegającą z całkowitą degradacją płytki paznokciowej. Rozpoznaje się ją u osób, które nie podjęły leczenia grzybicy paznokci we wczesnej fazie, a także u pacjentów z przewlekłą kandydozą (chorobą grzybiczą).

Leczenie grzybicy paznokci - co działa najlepiej?

Leczenie grzybicy paznokci może mieć charakter objawowy lub ogólnoustrojowy - w zależności od stopnia nasilenia symptomów, a także od zajętości danego obszaru przez drobnoustroje. Co na grzybicę paznokci zadziała najlepiej? Jeśli choroba obejmuje tylko część płytki, wówczas stosuje się działające miejscowo preparaty grzybobójcze, w postaci lakierów, żeli, kremów lub maści. Zawierają one takie substancje, jak cyklopiroks, mikonazol lub amorolfinę, a podczas ich stosowania należy bezwzględnie realizować protokół leczenia wyszczególniony w ulotce przez producenta lub przekazany przez lekarza. Odstępstwa od zaleceń lub przerwanie aplikacji preparatu mogą skutkować nawrotami choroby, a także jej rozprzestrzenianiem się na inne paznokcie lub zakażeniem domowników. Zazwyczaj terapia trwa kilka - od 3 do 6 - tygodni.

Gdy leczenie grzybicy paznokci z wykorzystaniem preparatów miejscowych nie przynosi skutku lub pacjent odnotowuje ciągłe nawroty oraz rozprzestrzenianie się zmian grzybiczych, wówczas lekarz może zlecić leczenie ogólnoustrojowe - a więc przyjmowanie preparatów doustnych, podawanych w ramach tak zwanej terapii plusowej, czyli w konkretnym schemacie z przerwami. Dostępne jest również leczenie grzybicy laserem - jego światło zabija chorobotwórcze drobnoustroje, pomagając pozbyć się zmian płytki.

Aby leczenie grzybicy paznokci przyniosło najlepsze efekty, warto również zadbać o dokładną dezynfekcję obuwia lub rękawiczek (w zależności od tego, w którym miejscu wystąpiły zmiany chorobowe), a także o regularne skracanie paznokci, by drobnoustroje miały jak najmniejszą „powierzchnię” do namnażania się. Dodatkowo nie należy podczas kuracji (czy to miejscowej, czy ogólnej) malować paznokci lakierami bezbarwnymi, a tym bardziej - kolorowymi, które mogłyby ukryć ewolucję zmian płytki.

Powikłania grzybicy paznokci

Powikłania grzybicy paznokci mogą pojawiać się, gdy pacjent nie poddaje się leczeniu lub nie realizuje założonego schematu podawania leku (czy to miejscowego, czy ogólnoustrojowego). Następstwa takiej sytuacji to zwykle uszkodzenie macierzy paznokcia, trwałe zniekształcenie lub przebarwienie płytki oraz całkowita jej utrata. Oprócz tego pojawiają się dolegliwości bólowe i tkliwość, a gdy grzybica rozprzestrzeni się, wówczas odnotowuje się zaczerwienienia, a nawet owrzodzenia opuszków czy całych palców. Dodatkowo w skrajnych przypadkach - gdy drobnoustroje dostają się do krwiobiegu poprzez uszkodzenia mechaniczne obrębu ogniska infekcji - może dojść do zakażenia innych części organizmu.

Sposoby na zapobieganie grzybicy paznokci

Sposoby na zapobieganie grzybicy paznokci mogą wielu osobom wydać się błahe i oczywiste - warto jednak je stosować, by uniknąć przykrej infekcji oraz - nierzadko - wielomiesięcznej kuracji. Wśród nich wyróżnia się przede wszystkim:

• stosowanie wszelkich środków ostrożności podczas korzystania z ogólnodostępnych obiektów sportowych i rekreacyjnych, takich jak sauny, baseny czy siłownie. Chodzi tu przede wszystkim o używanie własnych butów, dokładne mycie i dezynfekcję stóp i rąk, unikanie stawania na matach i podłogach gołymi stopami;
• wybieranie takich salonów manicure i pedicure, które są sprawdzone, mają dobre opinie i stosują jednorazowe narzędzia do pracy z klientami;
• używanie wyłącznie własnych rękawiczek, skarpet i butów, a także cążek czy nożyczek do paznokci oraz unikanie pożyczania tych części garderoby czy akcesoriów;
• noszenie wygodnych butów z szerokimi czubkami oraz skarpet bawełnianych - oddychających w trakcie dnia, a dodatkowo leczenie chorób towarzyszących - w tym AZS, łuszczycy czy nawet nadpotliwości stóp, mogącej sprzyjać rozwojowi grzybów i bakterii.

W profilaktyce grzybicy paznokci ważna jest również regularna kontrola - a więc dokładne oglądanie zarówno płytek paznokciowych, jak i przestrzeni między palcami - zwłaszcza w przypadku osób zmagających się z nawrotami tej choroby.

Źródła:

1. Lek. K. Kisiel, Jak długo można leczyć grzybicę paznokci miejscowo (lakierami)? Kiedy włączyć leczenie doustne? [w:] Medycyna Praktyczna, 11.09.2019
2. Lek. med. A Malinowska, prof. dr hab. med. R. Nowicki, Grzybica paznokci - terapia musi być konsekwentna [w:] Dermatologia po dyplomie 06/2014
3. Szepietowski, A. Franczuk, Grzybica paznokci [w:] Borgis - Nowa Medycyna 1/2001
4. Kuros, Terapia podologiczna w przypadku grzybicy dermatofitowej paznokci [w:] Kosmetologia Estetyczna 2/2019