Powiększone węzły chłonne - przyczyny, objawy chorobowe, leczenie

Węzły chłonne - funkcje

Węzły chłonne są strukturami znajdującymi się na przebiegu naczyń limfatycznych. Podstawową funkcją węzłów chłonnych jest filtrowanie limfy w celu wykrywania i zwalczania infekcji. W tym celu węzły chłonne zawierają limfocyty, rodzaj białych krwinek, do których należą limfocyty B i limfocyty T. Krążą one w krwiobiegu, wchodzą i przebywają w węzłach chłonnych. Limfocyty B wytwarzają przeciwciała. Każde przeciwciało ma jeden z góry określony cel, antygen, z którym może się wiązać. Krążą one w krwiobiegu i jeśli znajdą ten cel, przeciwciała się z nim wiążą i stymulują odpowiedź immunologiczną. Każdy limfocyt B wytwarza inne przeciwciała, a proces ten odbywa się w węzłach chłonnych. Limfocyty B dostają się do krwiobiegu jako „naiwne” komórki wytwarzane w szpiku kostnym. Po wejściu do węzła chłonnego wchodzą następnie do pęcherzyka limfatycznego, gdzie namnażają się i dzielą, z których każde wytwarza inne przeciwciało. Jeśli komórka jest stymulowana, będzie wytwarzać więcej przeciwciał (komórka plazmatyczna) lub działać jako komórka pamięci, aby pomóc organizmowi w walce z przyszłymi infekcjami. Jeśli komórka nie jest stymulowana, ulegnie apoptozie i umrze. Węzły chłonne występują w obrębie całego ciała, najczęściej w grupach. Część z nich znajduje się tuż pod skórą, inne rozlokowane są w okolicach narządów głównych. Ich największe skupiska znajdują się na szyi, pod żuchwą, w jamie brzusznej, dołach pachowych, pod kolanami i w pachwinach. W zależności pod położenia, dzieli się je na obwodowe i głębokie. Węzły chłonne mogą być także miejscem rozwoju przerzutów nowotworowych, dlatego ich powiększenia i bólu nie wolno lekceważyć.

Przyczyny powiększenia węzłów chłonnych

Przyczyn powiększenia węzłów chłonnych może być wiele:

• zakażenia bakteryjne
• wirusowe
• grzybicze
• pasożytnicze
• choroby autoimmunologiczne
• nowotwory
• choroby spichrzeniowe

Podstawową, najczęściej występującą są wszelkiego rodzaju infekcje. Bardzo często mają etiologię bakteryjną np. zakażenia gronkowcowe, paciorkowcowe, kiła, gruźlica, błonica, bruceloza, a także wirusową - mononukleoza zakaźna, cytomegalia, ospa wietrzna, odra, różyczka, wirusowe zapalenie wątroby, zakażenie wirusem HIV lub HSV. Znacznie rzadziej występują choroby grzybicze takie jak np. blastomykoza, histoplazmoza, sporotrichoza. Powiększenie węzłów chłonnych (limfadenopatia) powodują także różne schorzenia o podłożu immunologicznym: toczeń rumieniowaty układowy, reumatoidalne zapalenie stawów, choroba Sjogrena, choroba posurowicza, pierwotna marskość żółciowa wątroby. Węzły chłonne będą się powiększać także w przebiegu różnych rodzajów nowotworów, głównie układu limfatycznego np. białaczka limfatyczna, chłoniak Hodgkina, chłoniaki nieziarnicze, lecz także podczas przerzutów guzów litych. Dolegliwość tą obserwuje się także w chorobach spichrzeniowych - Niemanna i Picka, Gauchera, Fabry'ego oraz w zaburzeniach takich jak nadczynność tarczycy, histocytoza, choroba Kawasakiego, sarkoidoza, choroba Castlemana. Limfadenopatia może być reakcją na nadwrażliwość lub uczulenie na niektóre leki m.in. antybiotyki, sole złota, karbamazepina, sulfonamidy, preparaty przeciwpadaczkowe i na dnę moczanową.

Powiększone węzły chłonne - objawy

Powiększenie węzłów chłonnych, w zależności od podłoża, może być wynikiem zwiększonej liczny prawidłowych i/lub zmienionych nowotworowo limfocytów czy komórek zapalnych. Jako istotne klinicznie powiększenie węzłów chłonnych uznaje się powiększenie ich średnicy do równej lub przekraczającej 1 centymetr u osoby dorosłej oraz 2 cm u dziecka. Czasami, mogą nie dawać żadnych objawów, a zmiany w ich obrębie rozpoznawane są przypadkowo np. podczas kąpieli, przy ubieraniu. Czasami jednak, mogą występować symptomy takie jak:

• gorączka
• zaczerwienienie skóry w okolicy węzłów
• ból i tkliwość
• obrzęk

Powiększone węzły chłonne u dzieci

Układ odpornościowy i limfatyczny u dzieci kształtuje się do 12 roku życia. Z tego powodu, nawet niegroźna infekcja może powodować znaczny wzrost objętości węzłów chłonnych. Czasami jednak, są wskaźnikiem poważniejszego problemu. W każdym przypadku należy skonsultować sytuację z lekarzem. Na wizycie, sprawdzi on, czy powiększone węzły są twarde, bolesne, ruchome, czy nie ma obecności wydzieliny ropnej. Lekarz pediatra, w razie potrzeby, może skierować później dziecko do odpowiedniego specjalisty - hematologa, chirurga lub onkologa. Zazwyczaj zaleca także dodatkowe badania diagnostyczne - morfologię krwi, USG.

Diagnostyka powiększonych węzłów chłonnych

W badaniu przedmiotowym, lekarz ocenia konsystencję węzła chłonnego (twarde czy miękkie), możliwość ich przesuwania względem skóry i podłoża, bolesność oraz lokalizację. W niektórych przypadkach, korzysta się z badań obrazowych - ultrasonografii (USG), tomografii komputerowej, rezonansu magnetycznego, scyntygrafii. W razie wątpliwości, lekarz może zadecydować o konieczności wykonania biopsji i badania histologicznego węzła chłonnego. Podczas konsultacji, lekarz może zadać pytania:

• ile dni temu zauważyliśmy powiększenie węzłów chłonnych?
• czy występują objawy dodatkowe takie jak np. gorączka, osłabienie?
• Czy byliśmy niedawno chorzy?
• Czy wykonywaliśmy w niedalekiej przeszłości szczepienia?
• Czy węzły chłonne są bolesne?

Powiększone węzły chłonne szyjne

Częstą przyczyną są infekcje: wirusowe: infekcje górnych dróg oddechowych, mononukleoza, infekcje wirusem herpes simplex, cytomegalowirusem, wirusem Coxsackie, HIV, a także zakażenia bakteryjne: Staphylococcus aureus, Streptococcus pyogenes (grupa A), mykobakteriozy, ropień zęba, choroba kociego pazura. Węzły w okolicy szyi są bardziej wyczuwalne także w chorobach nowotworowych: chłoniak ziarniczy Hodgkina, chłoniak nieziarniczy, rak tarczycy, rak płaskonabłonkowy głowy i szyi.

Powiększone węzły pachowe

Powiększenie węzłów chłonnych może być wywołane między innymi przez infekcje skórne gronkowcowe i paciorkowcowe (Staphylococcal and Streptococcal skin infections – SSSI), chorobę kociego pazura, sarkoidozę, a także niektóre nowotwory np. rak piersi, chłoniaki, białaczki.

Powiększone węzły chłonne nadobojczykowe

Wśród przyczyn wymienia się choroby nowotworowe: nowotwory jamy brzusznej lub klatki piersiowej, rak tarczycy, chłoniak ziarniczy Hodgkina, chłoniak nieziarniczy, rak piersi, a także Infekcje grzybicze i mykobakteriozy.

Leczenie powiększonych węzłów chłonnych

W każdym przypadku, leczy się chorobę podstawową, która doprowadziła do wystąpienia objawów. Jeżeli zaobserwujemy silny ból i obrzęk wokół węzłów chłonnych, a w szczególności jeśli są miękkie, ropiejące i tworzą przetoki otwierające się na powierzchnię skóry, należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza.

U większości pacjentów powiększenie węzłów chłonnych jest łagodne i samoograniczające. Etiologie obejmują nowotwory złośliwe, infekcje i zaburzenia autoimmunologiczne, a także leki i przyczyny jatrogenne. Już sam wywiad i badanie fizykalne zwykle identyfikują przyczynę limfadenopatii. Gdy przyczyna jest nieznana, powiększenie węzłów chłonnych należy klasyfikować jako zlokalizowane lub uogólnione. Pacjenci z umiejscowioną limfadenopatią powinni być oceniani pod kątem etiologii typowo związanej z zajętym regionem, zgodnie ze wzorcami drenażu limfatycznego. Uogólniona limfadenopatia, zdefiniowana jako dwa lub więcej zajętych regionów, często wskazuje na podstawową chorobę ogólnoustrojową. Czynniki ryzyka wystąpienia nowotworu złośliwego obejmują wiek powyżej 40 lat, płeć męską, rasę białą, umiejscowienie węzłów nadobojczykowych oraz obecność objawów ogólnoustrojowych, takich jak gorączka, nocne poty i niewyjaśniona utrata masy ciała. Wyczuwalne palpacyjnie węzły nadobojczykowe, podkolanowe i biodrowe są nieprawidłowe, podobnie jak węzły nabłonkowe o średnicy większej niż 5 mm. Diagnostyka może obejmować badania krwi, obrazowanie i biopsję w zależności od obrazu klinicznego, lokalizacji limfadenopatii i podstawowych czynników ryzyka.

Przypisy:

1. Styczyński, Jan. "Limfadenopatia u dzieci i dorosłych: zasady postępowania diagnostycznego." Acta Haematologica Polonica3 (2019): 98-102.
2. Szczeklik A. Interna Szczeklika. Podręcznik chorób wewnętrznych. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2016.