Różyczka – objawy, leczenie, niebezpieczeństwa, powikłania

Różyczka jest ostrą chorobą zakaźną wywołaną przez wirus różyczki. Przypadki zakażeń obserwuje się prawie wyłącznie u osób niezaszczepionych. Leczenie różyczki opiera się głównie na łagodzeniu istniejących objawów. Jakie są objawy różyczki i jakie mogą wystąpić powikłania? Kiedy zaszczepić dziecko przeciwko różyczce?

Różyczka – przyczyny

Różyczka jest ostrą chorobą zakaźną wywoływaną przez wirus różyczki (rubella virus). Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową, przez górne drogi oddechowe. Wirus przenika do okolic węzłów chłonnych, gdzie się namnaża. Może zakażać większość komórek i tkanek np. monocyty, spojówki, limfocyty, szyjki macicy, łożysko, błonę maziową. Wirusem różyczki zakażamy się przez kontakt bezpośredni z osobą chorą lub z materiałem zakaźnym osoby chorej – wydzieliną górnych dróg oddechowych, moczem, kałem, krwią. Okres wylęgania choroby wynosi 12-23 dni. Największą zakaźność podczas kontaktu z chorym obserwuje się od 7 dni przed wystąpieniem objawów do 6 po ich wystąpieniu.  W przypadku zachorowania na różyczkę u kobiet w ciąży, wirus przez łożysko przenika do płodu, co może skutkować trwałymi uszkodzeniami lub poronieniem.

Różyczka – objawy

U około 50% zakażonych, choroba przebiega bezobjawowo lub z wystąpieniem łagodnych objawów: powiększone węzły chłonne oraz świąd towarzyszący wystąpieniu wysypki. Wśród pozostałych chorych, objawy różyczki pojawiają się kolejno:

1. Objawy zwiastunowe – chory odczuwa pogorszenie samopoczucia, bóle głowy i mięśni, niewielką gorączkę, katar. Może pojawić się zapalenie spojówek, a także zapalenie gardła.
2. Powiększenie i bolesność węzłów chłonnych występuje zazwyczaj na 1 dzień przed wystąpieniem wysypki, ale także być jedynym objawem zakażenia. Może utrzymywać się przez kilka tygodni. Najczęściej powiększeniu ulegają węzły: karkowe, potyliczne, zauszne oraz szyjne.
3. Różowa wysypka plamista lub plamisto-grudkowa. Zazwyczaj wysypka pojawia się najpierw w okolicach twarzy, za uszami oraz na tułowiu. Później zajęte zostają kończyny. Wysypce może towarzyszyć świąd skóry. Znika ona zazwyczaj po 2-3 dniach.
4. Inne objawy występują stosunkowo rzadko. Zalicza się do nich zapalenie gardła, powiększenie śledziony, przemijające zapalenie wątroby i czerwone plamki na podniebieniu miękkim.

Różyczka wrodzona – objawy

Objawy różyczki wrodzonej zależą od tygodnia ciąży, w którym doszło do zakażenia. Im bliżej początku ciąży, tym skutki zakażenia różyczką przez kobietę ciężarną są poważniejsze. Zakażenie różyczką w początkowych kilku tygodniach ciąży często prowadzi do obumarcia płodu i poronienia. Gdy do zakażenia dojdzie w I lub II trymestrze, skutkiem mogą być poważne, rozległe wady wrodzone płodu, a także jego obumarcie i poronienie. Zakażenie po 22 tygodniu ciąży nie jest niebezpieczne dla płodu. Dzieci urodzone z zespołem różyczki wrodzonej bardzo długo stanowią potencjalne źródło zakażenia, ponieważ obecność wirusa w moczu i drogach oddechowych często jest dłuższa niż 12 miesięcy.

Różyczka – rozpoznanie

W większości przypadków badania pomocnicze nie są potrzebne i rozpoznanie jest stawiane na podstawie objawów klinicznych oraz wywiadu lekarskiego. Wyjątkiem jest podejrzenie różyczki u kobiet w ciąży oraz u noworodków. Wykonuje się wtedy badania serologiczne (test ELISA) lub RT-PCR. Różyczkę różnicuje się z innymi chorobami z uogólnioną wysypką np. odrą, płonicą i niektórymi innymi zakażeniami wirusowymi.

Różyczka u dzieci

Objawy różyczki u dzieci są takie same jak u osób dorosłych, jednak zazwyczaj o mniejszym nasileniu. Pojawia się zazwyczaj w początkowym okresie życia, kiedy układ immunologiczny nie jest jeszcze w pełni wykształcony. Znaczna część zakażeń przebiega bezobjawowo. Obserwuje się powiększenie węzłów chłonnych oraz wystąpienie wysypki plamistej lub plamisto-grudkowej, która znika po 2-3 dniach i nie pozostawia przebarwień na skórze. Rzadko obserwuje się zachorowania na różyczkę u niemowląt, ponieważ zyskują odporność nabytą od matki na kilka pierwszych miesięcy życia.

Różyczka u dorosłych

Osoby dorosłe, jeśli były zaszczepione praktycznie wcale nie chorują na różyczkę. W przypadku niewykonania szczepienia ochronnego i braku wcześniejszego przechorowania, poprzez kontakt z osobą chorą, zakażenie może nastąpić w każdym wieku. Różyczka u dorosłych ma znacznie cięższy przebieg niż u dzieci. Na powikłania stawowe są szczególnie narażone kobiety. Wśród młodych dorosłych najczęściej chorują mężczyźni, co jest wynikiem wcześniejszych nieobowiązkowych szczepień w tej grupie.

Różyczka w ciąży

Różyczka w ciąży jest niezmiernie dużym zagrożeniem dla zdrowia i życia rozwijającego się płodu. Zakażenie wirusem różyczki w pierwszych tygodniach ciąży może prowadzić do śmierci płodu i poronienia. Im bardziej początkowy okres ciąży, w jakim doszło do zakażenia, tym powikłania są bardziej poważne. Różyczka do 22 tygodnia ciąży może powodować nieodwracalne uszkodzenia płodu i wady wrodzone.

Różyczka – leczenie

Nie istnieje metoda leczenia przyczynowego. Leczenie różyczki opiera się na łagodzeniu istniejących objawów. W przypadku gorączki - leków obniżających gorączkę z ibuprofenem lub paracetamolem. W przebiegu zakażeń wirusowych nie stosuje się antybiotyków, ponieważ są nieskuteczne.

Powikłania różyczki u dorosłych

Powikłania różyczki mogą być bardzo poważne. Warto w tym miejscu wspomnieć, że u osób zaszczepionych na różyczkę, nawet tylko jedną dawką szczepionki, zakażenia są bardzo mało prawdopodobne. Do powikłań różyczki zaliczamy:

• Zapalenie stawów
• Skaza krwotoczna małopłytkowa
• Zapalenie mózgu
• Zapalenie mięśnia sercowego
• Zapalenie nerwu wzrokowego
• Aplazja szpiku
• Zespół Guillaina i Barrégo

Zapalenie stawów najczęściej występuje u młodych kobiet.

 Różyczka – rokowanie

W różyczce nabytej rokowanie jest dobre. Różyczka u dorosłych nie stanowi zagrożenia życia. Większość powikłań ustępuje samoistnie, a po zakażeniu nabywa się odporność na całe życie. Dużo gorsza sytuacja występuje w różyczce wrodzonej, gdzie śmiertelność noworodków przekracza 15%, a także występują wady wrodzone, opóźnienie rozwoju psychoruchowego i inne trwałe następstwa.

 Różyczka – zapobieganie

Podstawową metodą zapobiegania zachorowania na różyczkę są szczepienia ochronne. Ponadto, w celu zapobiegania rozprzestrzeniania się wirusa, osoby chore powinny być izolowane od zdrowych.

 Różyczka – szczepienia

Szczepionki nie wolno podawać kobietom w ciąży oraz z niedoborami odporności. Klasyczny schemat szczepienia w Polsce zakłada podanie szczepionki skojarzonej (odra, świnka, różyczka). Pierwsza dawka standardowo jest podawana pomiędzy 13 a 14 miesiącem życia, a druga dawka – w 10 roku życia. Jeżeli osoba dorosła nigdy nie była szczepionka przeciwko różyczce, jak również jej nie przechorowała – szczepionkę może przyjąć w dowolnym wieku.

Schemat szczepienia obejmuje podanie 2 dawek w odstępie co najmniej 4 tygodni. Przez okres 3 miesięcy po szczepieniu, kobiety nie powinny zachodzić w ciążę.

Różyczka to choroba zakaźna wywoływana przez wirusa różyczki. Źródłem zakażenia jest chory człowiek, a wirus przenosi się drogą kropelkową. Różyczka może przebiegać bezobjawowo. W przypadku wystąpienia objawów różyczki, a także osoby z podejrzeniem różyczki powinny być izolowane od osób zdrowych. Szczególnie groźny jest zespół różyczki wrodzonej, który może prowadzić do zgonu, dysfunkcji ośrodkowego układu nerwowego, a także wywoływać zapalenie mózgu, zaburzenia neurologiczne i poważne wady wrodzone noworodka takie jak wady serca. Leczenie różyczki opiera się na łagodzeniu istniejących objawów. Stosuje się leki przeciwgorączkowe oraz niesteroidowe leki przeciwzapalne. Rozpoznanie różyczki zazwyczaj stawiane jest na podstawie wywiadu lekarskiego oraz obrazu klinicznego. Badanie serologiczne wykonuje się w uzasadnionych przypadkach np. u kobiet ciężarnych. Przebycie choroby daje odporność na całe życie. Obowiązkowe szczepienia wykonuje się w 13 miesiącu oraz 10 roku życia dziecka. Różyczka u dorosłych nie stanowi stanu zagrożenia życia. Bardzo niebezpieczna jest natomiast u kobiet ciężarnych. Ryzyko zakażenia płodu jest najwyższe w pierwszym trymestrze ciąży. Z tego powodu, przed planowaną ciążą należy upewnić się, że było się szczepionym przeciwko różyczce, a jeśli nie - wykonać niezbędne szczepienia.

 Przypisy:

1. Interna Szczeklika. Podręcznik chorób wewnętrznych. Szczeklik A. Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2020.
2. Rudkowski, Zbigniew. Choroby zakaźne i pasożytnicze u dzieci. Red. . Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2013