Wirusowe zapalenie wątroby typu B (WZWB) – objawy, przyczyny i leczenie WZW B

Wirus zapalenia wątroby typu B - charakterystyka

Wirus HBV znajduje się w płynach ustrojowych. Największa koncentracja wirusa jest we krwi i jej osoczu. Średnie stężenie w wydzielinie z pochwy oraz nasieniu. Mała koncentracja HBV obserwowana jest w moczu, kale, pocie i łzach. Do zakażenia może dojść podczas kontaktów seksualnych, podczas ciąży i porodu (transmisja z matki na dziecko) oraz w wyniku kontaktu z wydzielinami osoby chorej.

Przebieg zakażenia HBV

W 65% przypadków zakażenie wirusem zapalenia wątroby typu B przebiega bezobjawowo. U 25% zakażonych może wystąpić ostre zapalenie wątroby. Wśród 10% pacjentów możliwe jest nosicielstwo antygenu Hbs-Ag i przetrwanie wirusa w organizmie. Okres wylęgania choroby wynosi od 28 do 160 dni (średnio 70-80).

Objawy wirusowego zapalenia wątroby typu B

Ostre wirusowe zapalenie wątroby typu B powodowane jest przez wirus HBV (ang. Hepatitis B virus). W tej chorobie wątroby, objawy uszkodzenia komórek tego narządu są następstwem silnej odpowiedzi immunologicznej (cytotoksycznej oraz aktywności cytokin). W okresie objawów zwiastunowych u 5-15% chorych pojawia się uporczywy ból mięśni i stawów, który ustępuje po pojawienie się żółtaczki. Podwyższone stężenie bilirubiny we krwi pojawia się przeciętnie około 4 tygodni od zakażenia. Zwiększona aktywność enzymu ALT utrzymuje się przez 8-16 tygodni. Rozwój przewlekłego zapalenia wątroby związany jest ze zbyt słabą odpowiedzią układu odpornościowego na antygeny wirusa zapalenia wątroby. Do objawów wirusowego zapalenia wątroby typu B zalicza się: męczliwość, nudności, wymioty, ból brzucha, mięśni i stawów. W postaci cholestatycznej występuje dodatkowo świąd skóry. W postaci z żółtaczką, poza charakterystycznym zabarwieniem skóry obserwuje się ściemnienie moczu i rozjaśnienie stolca. W badaniach zauważalny jest podwyższony poziom bilirubiny, zwiększona aktywność ALT oraz pojawienie się antygenu HBV w surowicy.

Czynniki ryzyka zakażenia HBV

Wirus HBV występuje na całym świecie. Najwięcej przypadków notowane jest w krajach Europy Wschodniej i Azji Południowo-Wschodniej, Rosji, Chinach, Afryce, Ameryce Południowej i Środkowej oraz wyspach Oceanu Spokojnego. Wśród czynników zachorowania na WZW B wymienić można:

• wspólne mieszkanie z osobą zakażoną HBV
• wielu partnerów seksualnych
• inwazyjne procedury diagnostyczne
• leczenie preparatami krwi
• uzależnienie od narkotyków podawanych dożylnie
• narażenie na kontakt z krwią i płynami ustrojowymi (pracownicy medyczni)

Do zakażenia może dojść również w gabinetach fryzjerskich, kosmetycznych i salonach tatuażu, jeśli nie stosują się do zasad higieny m.in. sterylizacji sprzętu.

WZWB diagnostyka

Zapalenie wątroby podejrzewa się już po wystąpieniu żółtaczki. W celu postawienia diagnozy wykorzystuje się badania laboratoryjne – zwiększenie aktywności ALT. Podstawą diagnozy jest badanie serologiczne. W zależności od czasu, jaki upłynął od zakażenia i fazy choroby można wykryć w surowicy antygeny HBsAG, HbeAg oraz swoiste przeciwciała.

Leczenie WZW B

W WZW typu B nie ma leczenia przyczynowego. W przypadkach o cięższym przebiegu lub w przypadku wystąpienia powikłań, wskazana jest hospitalizacja. Celem postępowania leczniczego jest utrzymanie odpowiedniego nawodnienia i stanu odżywienia. Zaleca się odpoczynek oraz dietę łatwo strawną z ograniczeniem tłuszczów (10-20% w diecie). Powrót do zwykłej diety następuje w przeciągu pół roku, a jej rozszerzanie jest dopasowane do indywidualnej tolerancji pacjenta. Przez pierwsze pół roku leczenia konieczna jest abstynencja alkoholowa. Po upływie 6 miesięcy, alkohol należy znacznie ograniczać, przynajmniej przez rok. W miarę możliwości w okresie ostrym i w czasie rekonwalescencji powinno się unikać leków metabolizowanych w wątrobie lub wywołujących cholestazę.

W przypadku WZW B w postaci przewlekłej stosuje się leki przeciwwirusowe takie jak interferon, entekawir, adefowir, lamiwudyna, które ograniczają namnażanie się wirusa, spowalniają zmiany zapalne i włóknienie wątroby oraz chronią przed wystąpieniem marskości wątroby i raka wątrobowokomórkowego.

Monitorowanie leczenia WZW B

W trakcie leczenia należy co tydzień (lub częściej w razie potrzeby) należy wykonywać oznaczenie czasu protrombinowego (PT). Jego wydłużenie o ponad 5 sekund sugeruje rozwijającą się ostrą niewydolność wątroby. Po ustąpieniu ostrej fazy, co miesiąc powinno się przeprowadzać kontrolę kliniczną, oznaczenie aktywności aminotransferaz i w razie konieczności bilirubiny w surowicy, aż do momentu normalizacji wyników. Po 6 miesiącach wykonuje się kontrolę serologiczną w celu wykluczenia zapalenia przewlekłego.

Powikłania WZWB

Najpoważniejszym powikłaniem w obrębie wątroby jest piorunujące zapalenie wątroby. Wśród powikłań pozawątrobowych wymienia się układowe zapalenia naczyń, rumień guzkowaty, zespół nerczycowy, kłębuszkowe zapalenie nerek, zapalenie mięśnia sercowego, polimialgię reumatyczną, krioglobulinemię mieszaną, zespół Guillaina i Barrégo.

WZWB - rokowanie

Ryzyko nawrotów choroby większe jest u osób starszych, po zbyt wczesnym powrocie do aktywności lub po nadużyciu alkoholu. Jeśli nie wystąpią powikłania, powrót do normalnej pracy i aktywności może nastąpić w okresie krótszym niż 6 miesięcy. Śmiertelność jest niższa niż 1%. Główną przyczyną zgonów jest nadostre lub piorunujące zapalenie i ostra niewydolność wątroby. Rokowanie jest gorsze jeśli występuje koinfekcja wirusem zapalenia wątroby typu C (HCV) lub typu D.

Zapobieganie wirusowemu zapaleniu wątroby typu B

Podstawą zapobiegania zakażeniu HBV jest szczepienie ochronne. W wyjątkowych sytuacjach, lekarz może zaproponować immunoprofilaktykę bierną – podanie immunoglobiluny anty-HBV. Rygorystyczne przestrzeganie zasad higieny w salonach tatuażu, gabinetach fryzjerskich i kosmetycznych (stosowanie sprzętu jednorazowego użytku, sterylizowanego, odpowiednie zabezpieczenie materiałów skażonych krwią lub innymi płynami ustrojowymi) zmniejsza rozprzestrzenianie się wirusa w społeczeństwie. Dawcy krwi oraz do przeszczepu badani są pod kątem obecności HBV. W celu zmniejszenia ryzyka zachorowania należy unikać przypadkowych kontaktów seksualnych.

WZW B – szczepienie

Dostępne szczepionki przeciwko WZW B występują jako preparaty pojedyncze lub skojarzone. Szczepienie przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu B jest obowiązkowe dla wszystkich niemowląt. Zalecane jest także dla osób, które do tej pory nie były szczepione. U dzieci, szczepionka podawana jest w trzech dawkach: 0-1-6 miesięcy.

Przypisy

1. Choroby zakaźne i pasożytnicze. Red. Dziubek, Zdzisław . Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2012
2. Wirusologia. Red. Goździcka-Józefiak, Anna . Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2019
3. Interna Szczeklika. Red. Szczeklik, Andrzej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2016.