Próby wątrobowe: wyniki ALAT, ALP, AspAT, GGTP, LDH, ChE. Diagnostyka chorób wątroby

Próby wątrobowe - badania diagnostyczne

W diagnostyce schorzeń wątroby wykorzystywane są liczne badania laboratoryjne. Oznaczanie aktywności enzymów takich jak aminotransferaza alaninowa (ALT, ALAT), aminotransferaza asparaginianowa (AST, AspAT), fosfataza zasadowa (ALP), gamma-glutamylotransferaza (GGTP), cholinesteraza (ChE) oraz dehydrogenaza mleczanowa (LDH) służy do wykrywania i oceny uszkodzenia komórek wątrobowych, a także zaburzeń czynności wątroby. Badanie stężenia enzymów jest czułą, aczkolwiek mało swoistą diagnostyczną - nie wskazuje na konkretną jednostkę chorobową. Z tego powodu, rozpoznanie opiera się nie tylko na tych wskaźnikach, ale również na wywiadzie klinicznym z pacjentem oraz na wynikach innych oznaczeń laboratoryjnych. Poza aktywnością enzymatyczną, dokonuje się pomiaru stężenia bilirubiny, białek osocza, amoniaku. Normy podawane przez poszczególne laboratoria mogą się różnić. Zależy to od stosowanej metody oznaczeń.

Próby wątrobowe – normy

ASPAT i ALAT - jak interpretować wynik?

Stężenie enzymów takich jak aminotransferaza alaninowa (ALAT) oraz asparaginianowa (AspAT) nie powinno przekraczać 40 IU/l (jednostek międzynarodowych na litr). Stosuje się je do rozpoznawania i monitorowania przebiegu ostrych i chronicznych zapaleń wątroby, niealkoholowego stłuszczenia wątroby oraz innych chorób metabolicznych.

Ich umiarkowane podwyższenie, nieprzekraczające wartości 200, może wskazywać na przewlekłe WZW typu B i C, ostre WZW wywołane przez wirus EBV i CMV, stłuszczenie wątroby, hemochromatoza, autoimmunologiczne zapalenie wątroby, celiakia, choroba Wilsona, niedobór alfa-1-antytrypsyny, marskość, alkoholowe schorzenia wątroby. Wynik taki może pojawić się również u osób z chorobami tarczycy, miopatią, hemolizą. Bardzo duże zwiększenie aktywności tych enzymów, przekraczające 6000 występuje w przebiegu ostrego wirusowego zapalenia wątroby, uszkodzenia tego organu przez leki lub toksyny, ostrego niedokrwienia wątroby, zamknięcia tętnicy wątrobowej, a także ostrym zespole Budda i Chiariego, autoimmunologicznym zapaleniu wątroby i chorobie Wilsona.

Fosfataza zasadowa - zastosowanie kliniczne, normy

ALP bierze udział w transporcie jonów fosforanowych przez błony komórkowe. U osób dorosłych, wartości fosfatazy zasadowej nie powinny przekraczań 270 IU/l. Wykorzystuje się je w rozpoznaniu chorób wątroby i dróg żółciowych takich jak niedrożność przewodów żółciowych, cholestaza, marskość wątroby, zapalenia wątroby, zmiany polekowe, rak wątrobowokomórkowy, naciekające choroby wątroby, przerzuty nowotworowe do tego narządu. W ostro przebiegającej żółtaczce mechanicznej, wartości ALP mogą ulec nawet 10-krotnemu zwiększeniu w ciągu 24 godzin. Wartości ALP mogą być podwyższone także w przebiegu przewlekłej niewydolności nerek, zastoinowej niewydolności serca.

GGTP - wartości prawidłowe, zastosowanie

Oznaczenie gamma-glutamylotransferazy jest najczulszym testem wątrobowym. Wartości prawidłowe tego enzymu wynoszą poniżej 35 IU/l u kobiet i poniżej 40 IU/l u mężczyzn. Przyczyną podwyższonej wartości może być uszkodzenie wątroby, cholestaza nadużywanie alkoholu, choroby z naciekaniem miąższu wątroby, nowotwory wątroby.

Cholinesteraza - zastosowanie, normy

Cholinesteraza (ChE) bierze udział w przemianach choliny. Wartości referencyjne zależą od techniki pomiaru oraz temperatury otoczenia. Zazwyczaj oscylują w granicy 500-3800 IU/l. Aktywność cholinesterazy zmniejsza się w stanach znacznego uszkodzenia miąższu wątroby i upośledzenia syntezy białek. Ich przyczyną może być marskość, zapalenie i przerzuty do wątroby, niedożywienie, zatrucie związkami fosforoorganicznymi, przewlekła niewydolność serca. Może również występować wrodzony niedobór cholinesterazy. Występuje on u 1 na 1500 osób i jest odpowiedzialny za nadwrażliwość na sukcynylocholinę (środek zwiotczający mięśnie stosowany przy intubacji). Należy wspomnieć, że znaczna zmienność osobnicza aktywności cholinesterazy stanowi ograniczenie jej wykorzystanie jako pojedynczego testu w rozpoznaniu uszkodzeń wątroby. Częściej jest stosowana jako wskaźnik do monitorowania przebiegu przewlekłych chorób wątroby.

Dehydrogenaza mleczanowa - zastosowanie i analiza wyników

Zwiększenie aktywności dehydrogenazy mleczanowej (LDH) jest nieswoiste. Może wystąpić między innymi w chorobach wątroby, niedokrwistości megaloblastycznej, hemolizie, mononukleozie zakaźnej, zawale mięśnia sercowego lub nerki, nowotworach, urazach, kolagenozach, niedrożności jelit, zapaleniach narządów (w tym wątroby), ostrym zapaleniu trzustki, stanach padaczkowych i wielu innych schorzeniach. Referencyjne wartości LDH powinny być niższe niż 480 IU/l.

Bilirubina - wartości prawidłowe, zastosowanie kliniczne

Podwyższone stężenie bilirubiny jest wskaźnikiem wykorzystywanym w rozpoznaniu żółtaczki. W przypadku żółtaczki przedwątrobowej, której najczęstszą przyczyną jest nadprodukcja bilirubiny, upośledzenie jej wychwytu lub erytropoeza, obserwuje się wzrost bilirubiny wolnej (niesprzężonej). Gdy przeważa jej postać sprzężona, mówimy o żółtaczce pozawątrobowej (zaburzenia przepływu żółci), natomiast w hiperbilinurinemii mieszanej - o wewnątrzwątrobowej. Jej przyczyną mogą być różne czynniki etiologiczne, w tym marskość, nowotwory wątroby, toksyny, WZW, zaburzenia naczyniowe.

Bilirubina-normy:

• całkowita 5,1-20,5 µmol/l (0,3-1,2 mg/dl)
• sprzężona 1,7-6,8 µmol/l (0,1-0,4 mg/dl)
• niesprzężona3,4-13,7 µmol/l ( 0,2-0,8 mg/dl)

W celu rozpoznania chorób wątroby, często oznacza się stężenie bilirubiny i enzymów wątrobowych. W celu wykonania badania, pielęgniarka musi pobrać krew i przesłać próbkę do laboratorium. Aby sprawdzić wyniku, z reguły trzeba czekać od 1 do 3 dni, w zależności od rodzaju oznaczeń. Nieprawidłowe wyniki należy skonsultować z lekarzem. Często laboratoria oferują cały pakiet wątrobowy, który warto wykonać jeśli podejrzewamy, że narząd ten nie funkcjonuje u nas poprawnie.

Przypisy:

1. laboratoryjna. Red. Solnica, Bogdan . : PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2019
2. Ostrowska, Lucyna; Orywal, Karolina; Stefańska, Ewa.  laboratoryjna w dietetyce. Red. . Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2018
3. Ahmed, Aijaz, Robert J. Wong, and Stephen A. Harrison. "Nonalcoholic fatty liver disease review: diagnosis, treatment, and outcomes." Clinical Gastroenterology and Hepatology12 (2015): 2062-2070.
4. Szczeklik A. Interna szczeklika, wydawnictwo PZWL, 2016.
5. Abd El-Kader, Shehab M., and Eman M. Salah El-Den Ashmawy. "Non-alcoholic fatty liver disease: The diagnosis and management." World journal of hepatology6 (2015): 846.
6. Chalasani, Naga, et al. "The diagnosis and management of nonalcoholic fatty liver disease: practice guidance from the American Association for the Study of Liver Diseases." Hepatology1 (2018): 328-357.
7. Lurie, Yoav, et al. "Non-invasive diagnosis of liver fibrosis and cirrhosis." World journal of gastroenterology41 (2015): 11567.
8. Seko, Yuya, et al. "Effect of pemafibrate on fatty acid levels and liver enzymes in non‐alcoholic fatty liver disease patients with dyslipidemia: A single‐arm, pilot study." Hepatology Research12 (2020): 1328-1336.