Plastry antykoncepcyjne – czym są, jak działają, skuteczność, skutki uboczne

Plastry antykoncepcyjne to jedna z metod antykoncepcji hormonalnej przeznaczona dla kobiet.  Przykleja się je raz w tygodniu, a uwalniane z nich hormony  zapobiegają zajściu w ciążę. Czym różnią się od siebie plastry i tabletki antykoncepcyjne i jak je stosować?

Skuteczność plastrów antykoncepcyjnych

W celu oceny skuteczności różnych metod antykoncepcji, stworzony został wskaźnik Pearla. Określa on odsetek ciąż, do których doszło podczas stosowania danej metody antykoncepcji na 100 regularnie współżyjących kobiet w ciągu jednego roku. Wynosi on:

• 0,2-0,5 dla tabletek dwuskładnikowych jednofazowych
• 0,7 dla tabletek dwuskładnikowych dwufazowych
• 1-3 dla tabletek jednoskładnikowych
• 0,9 dla plastrów antykoncepcyjnych
• 0,1-0,2 dla spirali antykoncepcyjnej hormonalnej
• 0,6-0,8 dla spirali antykoncepcyjnej niehormonalnej
• 3-7 dla prezerwatywy

Analizując te dane, widzimy, że w ciągu jednego roku, jedna kobieta na sto używająca plastry antykoncepcyjne zaszła w ciążę. Hormonalne środki antykoncepcyjne cechuje wysoka skuteczność. Najpewniejszą metodą są tabletki antykoncepcyjne dwuskładnikowe jednofazowe. Te środki, posiadające wskaźnik Pearla niższy niż 5 klasyfikowane są jako wysoce skuteczna metoda zapobiegania ciąży.

Plaster antykoncepcyjny - rodzaje

Plaster antykoncepcyjny to forma antykoncepcji z użyciem hormonów. Plaster zawierający syntetyczne żeński hormony nakleja się na skórę - metodę tę określa się jako transdermalną. Po przyklejeniu hormony (estrogeny i progesteron) uwalniane są z plastra i przenikają przez skórę. Hamują one owulację. Składnik estrogenowy ogranicza wydzielanie hormonu folikulotropowego (FSH) oraz dojrzewania pęcherzyka dominującego w jajniku. Z kolei składnik progestagenny hamuje wyrzut hormonu luteinizującego (LH). Ponadto, śluz szyjkowy staje się nieprzepuszczalny dla plemników, a w endometrium (wyściółce macicy) zachodzą zmiany niekorzystne dla implantacji zapłodnionej komórki jajowej. Obecnie, dostępne są jedynie plastry nasączone dwoma rodzajami hormonów. Kiedyś, można było kupić również te jednoskładnikowe, jednak zostały one wycofane z Polski. Plastry dostępne są wyłącznie na receptę.

Jak stosować plastry antykoncepcyjne?

Jest to produkt do stosowania zewnętrznego. W danym czasie można nakleić tylko jeden plaster. Co 7 dni należy nakleić nowy plaster. W "dniu zmiany plastra" stary należy odkleić, a nowy przyklejać w ten sam dzień. Pierwszy plaster powinien być zaaplikowany w ciągu 24 od rozpoczęcia krwawienia miesięcznego. Następnie w dniu numer 8 i 15, plaster należy wymienić. Po odklejeniu trzeciego plastra, w ciągu tygodnia powinna wystąpić menstruacja. Proces ten zależy zacząć od nowa. Na jeden cykl przypadają 3 plastry. Bardzo ważne jest, aby zmieniać je w ten sam dzień tygodnia o podobnej godzinie.

Gdzie przykleić plaster antykoncepcyjny?

Najlepiej plaster nakleić na ramieniu, brzuchu czy górnej części pleców - w miejscach, gdzie ubrania nie obcierają, by nie ryzykować oderwaniem plastra. Nie wolno ich naklejać na piersiach. Po każdej kąpieli i wysiłku fizycznym należy sprawdzić, czy mocno przylega do skóry.

Skutki uboczne stosowania plastrów antykoncepcyjnych

Plastry antykoncepcyjne, tak jak doustna antykoncepcja hormonalna, mogą wywoływać działania niepożądane. Nie ma danych klinicznych wskazujących na to, że produkt w postaci systemu transdermalnego jest pod jakimkolwiek bezpieczniejszy od złożonych doustnych preparatów antykoncepcyjnych. Wynika to z działania hormonów. Mogą się pojawić działania uboczne takie jak zakażenia grzybicze sromu i pochwy, trądzik hormonalny, spadek libido, wzrost masy ciała, wahania nastroju, plamienia podczas trwania cyklu, tkliwość piersi, bóle brzucha, biegunki, nudności i wymioty. Najczęściej, efekty uboczne pojawiają się na samym początku stosowania i ustępują po kilku miesiącach.

Plastry antykoncepcyjne - przeciwwskazania

Przeciwwskazania do stosowania są podobne w przypadku plastrów, tabletek antykoncepcyjnych oraz hormonalnej terapii zastępczej - wszystko to są bowiem środki zawierające odpowiedniki naturalnych żeńskich hormonów płciowych. Do przeciwwskazań należy:

• ciąża lub jej podejrzenie
• karmienie piersią
• przebyta choroba zakrzepowo-zatorowa
• zwiększone ryzyko choroby naczyniowej
• ciężkie nadciśnienie tętnicze
• żylaki kończyn
• choroba niedokrwienna serca
• gruczolak lub rak wątroby
• aktywna choroba wątroby
• migrena z ogniskowymi objawami neurologicznymi
• rozpoznany rak piersi
• rak  endometrium lub inny nowotwór estrogenozależny
• nierozpoznane nieprawidłowe krwawienie z dróg rodnych
• nadwrażliwość na substancje czynne lub na którąkolwiek substancję pomocniczą
• jednoczesne stosowanie preparatów zawierających ombitaswir/ parytaprewir/rytonawir i dazabuwir

Antykoncepcja hormonalna - interakcje z lekami

Niewskazane jest jednoczesne stosowanie preparatów zawierających ombitaswir/ parytaprewir/rytonawir i dazabuwir. Skuteczność antykoncepcji może być zmniejszona w wyniku interakcji z barbituranami, fenytoiną, karbamazepiną, ryfampicyną oraz prawdopodobnie z dziurawcem zwyczajnym, topiramatem oraz okskarbazepiną.

Warto pamiętać, że forma antykoncepcji jaką są plastry nie jest dla wszystkich. Przed rozpoczęciem stosowania, należy skonsultować się z lekarzem i wykonać niezbędne badania, by ocenić czy taka forma będzie dla nas bezpieczna. Grupa kobiet, w której taka metoda jest najbardziej niebezpieczna to osoby ze zdiagnozowaną żylną chorobą zakrzepową lub ryzykiem jej wystąpienia, nowotworami estrogenozależnymi oraz niektórymi chorobami przewlekłymi. Warto rozważyć wady i zalety i dobrać najlepszą metodę do swoich potrzeb. Przy stosowaniu plastrów antykoncepcyjnych należy zachować pewne środki ostrożności, jednak jest to jedna z najskuteczniejszych metod prewencji ciąży przy poprawnym stosowaniu. Pominięcie jednego plastra może zwiększyć ryzyko zajścia w ciążę. U kobiet otyłych, o masie ciała przekraczającej 90 kilogramów, istnieje ryzyko zmniejszonej skuteczności.

Przypisy:

1. Rajtar-Cynke, Grażyna. Farmakologia. Red. . Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2014
2. Korbut, Ryszard. Farmakologia. Red. . : PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2017
3. W gabinecie lekarza specjalisty. Ginekologia i położnictwo. Ginekologia dziecięca i dziewczęca. Red. Hirnle, Lidia . : PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2020
4. Chemia leków. Red. Pawłowski, Maciej . : PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2020