Gastroskopia – wskazania, przebieg badania, jak przygotować się do gastroskopii. Jak przebiega badanie w znieczuleniu miejscowym oraz dożylnym? Poradnik dla pacjenta centrum medycznego.

Czym jest gastroskopia?

Gastroskopia, czyli profesjonalnie panendoskopia górnego odcinka przewodu pokarmowego, jest badaniem endoskopowym zezwalającym na bezpośrednią ocenę stanu błony śluzowej przełyku, żołądka, odźwiernika i dwunastnicy. Przeprowadza się je z użyciem endoskopu (gastroskop), który ma postać elastycznej rurki zakończonej kamerą (nowsze modele). Starsze modele do oświetlenia i przekazywania obrazu wykorzystują światłowody. Obraz z wnętrza przewodu pokarmowego wyświetlany jest na kolorowym monitorze. Przy użyciu endoskopu podczas badania można również pobrać wycinek błony śluzowej do badania histopatologicznego, jeśli podczas zabiegu zauważony zostanie fragment tkanki budzący podejrzenie lekarza. Bardzo często, podczas gastroskopii pobierane są dwa małe wycinki błony śluzowej żołądka w celu wykonania testu ureazowego na obecność bakterii Helicobacter pylori. Pobrane wycinki nanoszone są na krążek bibuły nasączony żółtym barwnikiem, reagujący zmianą barwy na czerwoną, pod wpływem ureazy wydzielanej przez bakterie.

Gastroskopia – jak wygląda badanie?

W trakcie badania, pacjent leży na lewym boku z nieco uniesioną górną połową ciała. Jeśli pacjent nosi protezy zębowe, należy je wyjąć przed rozpoczęciem badania. Po założeniu plastikowego ochraniacza, pacjent powinien wysunąć język, po czym lekarz wkłada do ust końcówkę endoskopu. Wykonując odruch przełykania, endoskop jest wprowadzany do przełyku i dalej, do żołądka i dwunastnicy. Moment wprowadzenia endoskopu do przełyku jest najmniej przyjemnym etapem badania. U części osób może powodować on odruch wymiotny. Odpowiednie kanały w gastroskopie umożliwiają wdmuchiwanie powietrza, odsysanie płynnej treści, opłukiwanie końcówki wziernika i błon śluzowych oraz wykonywanie procedur leczniczych. Po wykonanym badaniu, endoskop jest wyjmowany przez lekarza. W celu zwiększenia komfortu badania dla pacjenta, lekarz może zastosować znieczulenie miejscowe, lub, w uzasadnionych przypadkach – znieczulenie ogólne.

Gastroskopia – przygotowanie

Jak przygotować się do badania? Przygotowanie do gastroskopii jest bardzo istotne, aby uzyskać wiarygodne wynika badania. W zależności od godziny planowanego zabiegu, obowiązują różne zasady dotyczące diety oraz spożywania płynów.

Godziny poranne (badanie przedpołudniowe). Należy pamiętać, że badanie wymaga pozostawania na czczo. Oznacza to, że przez minimum 8 godzin przed badaniem nie wolno jeść, a przez 4 godziny przed badaniem nie wolno pić, palić papierosów, żuć gumy ani spożywać innych płynów. W przypadku osób szczególnie narażonych na infekcje lub z grupy ryzyka, takich jak pacjenci z sztucznymi zastawkami serca, po zapaleniu wsierdzia, z protezami naczyń, lub z niską liczbą krwinek białych, lekarz może zdecydować o konieczności podania antybiotyku profilaktycznie przed badaniem. Zależy to od indywidualnego stanu zdrowia pacjenta, a decyzję podejmuje lekarz kierujący na badanie. W dzień badania gastroskopowego, przed samym zabiegiem, należy usunąć protezy zębowe i nie przyjmować leków zobojętniających kwasy żołądkowe (np. Renne, Alugastin, Gascovin).

Godziny popołudniowe (badanie w godzinach popołudniowych). Jeśli badanie jest zaplanowane na popołudnie, pacjent może zjeść lekkostrawne śniadanie. Niemniej jednak, na 6-8 godzin przed badaniem nie wolno pić, palić papierosów ani żuć gumy. Zasady dotyczące przyjmowania leków oraz wyjęcia protez zębowych są identyczne jak w przypadku badania przedpołudniowego.

Wskazówki ogólne. Warto również pamiętać, że nie można zakładać biżuterii, a także należy usunąć kolczyki, soczewki kontaktowe oraz okulary, jeśli się z nich korzysta. Pacjenci, którzy mają w zwyczaju przyjmować leki na stałe (np. na nadciśnienie, choroby serca, cukrzycę, astmę), powinni skonsultować się z lekarzem odnośnie przyjmowania leków w dniu badania. Osoby przyjmujące leki przeciwkrzepliwe (np. Acard, Polocard, Aspiryna) powinny uzyskać specjalne wskazówki dotyczące ewentualnego odstawienia leków przed badaniem, by uniknąć ryzyka powikłań. Przed przystąpieniem do badania warto mieć ze sobą dokumentację medyczną (wyniki badań, zdjęcia RTG, USG, itp.), zwłaszcza te dotyczące ostatnich 5 lat. Pacjenci chorujący na cukrzycę powinni zgłosić tę informację przy zapisie na badanie, ponieważ ich badanie często powinno odbywać się rano, aby zminimalizować ryzyko hipoglikemii.

Czy do gastroskopii używane jest znieczulenie?

Tak, w trakcie gastroskopii zazwyczaj stosuje się znieczulenie, które ma na celu minimalizowanie ewentualnego dyskomfortu związanego z badaniem. Znieczulenie może być podane w dwóch formach: miejscowe lub dożylne, w zależności od potrzeb pacjenta i zaleceń lekarza. Znieczulenie miejscowe polega na aplikacji środka znieczulającego bezpośrednio do gardła, co pomaga zredukować odruch wymiotny i ból podczas wprowadzania gastroskopu. Z kolei znieczulenie dożylne wprowadza pacjenta w stan lekkiego snu, dzięki czemu pacjent nie odczuwa żadnych nieprzyjemnych dolegliwości związanych z badaniem.

Przebieg badania w znieczuleniu miejscowym krok po kroku - informacje dla pacjenta

Endoskopia jest precyzyjną metodą diagnostyczną. Umożliwia ocenę stanu błony śluzowej przełyku, żołądka i dwunastnicy. W trakcie zabiegu lekarz ma możliwość pobrania wycinków do badania histopatologicznego w celu potwierdzenia lub wykluczenia obecności zmian chorobowych. Przebieg gastroskopii krok po kroku w znieczuleniu miejscowym wygląda następująco:

1. Przygotowanie pacjenta
   Pacjent zostaje poinformowany o przebiegu badania oraz o metodzie znieczulenia. W przypadku znieczulenia miejscowego lekarz lub pielęgniarka aplikuje środek znieczulający (najczęściej aerozol zawierający lignokainę) do gardła. Działa on na błonę śluzową gardła, przełyku oraz krtani, eliminując odruch wymiotny i zmniejszając uczucie dyskomfortu. Znieczulenie to działa tylko na miejsca bezpośrednio kontaktujące się z gastroskopem.
2. Przebieg badania
   Po znieczuleniu pacjent kładzie się na lewym boku z lekko uniesioną górną częścią ciała, a w jego ustach umieszczany jest specjalny ustnik, który zabezpiecza urządzenie przed przypadkowym przegryzieniem. Gastroskop – elastyczna rurka z kamerą na końcu – jest wprowadzany przez jamę ustną do gardła, a następnie do przełyku. W tym czasie pacjent zostaje poproszony o wykonywanie spokojnych oddechów i unikanie połykania śliny. Lekarz kontroluje wprowadzenie aparatu, aby nie wywołać nadmiernego odruchu wymiotnego. Zwykle czas badania to około 5-10 minut, a pacjent może odczuwać uczucie dyskomfortu, wzdęcia, odbijania czy lekkiego ucisku w żołądku, które są naturalne i szybko mijają.
3. Po zakończeniu badania
   Po zakończeniu gastroskopii pacjent przez około 2 godziny nie powinien jeść ani pić, aby uniknąć podrażnienia znieczulonych tkanek. Po tym czasie może normalnie wrócić do codziennych czynności. W przypadku pobrania wycinków do badania histopatologicznego pacjent zostaje poinformowany o dalszych krokach i terminie wyników. Dolegliwości związane z badaniem (np. lekki ból gardła) zazwyczaj ustępują w ciągu kilku godzin.

Przebieg gastroskopii w znieczuleniu dożylnym

1. Przygotowanie pacjenta
   W przypadku znieczulenia dożylnego, pacjent przed badaniem zostaje zaproszony do sali, gdzie wykonuje się nakłucie żyły (zwykle w okolicy łokcia) w celu podania środka znieczulającego. Lek powoduje stan głębokiego odprężenia i płytki sen.
2. Przebieg badania
   Po znieczuleniu dożylnym pacjent jest delikatnie usypiany, jednak nadal może oddychać samodzielnie. Gastroskop wprowadzany jest w sposób podobny jak w przypadku znieczulenia miejscowego, ale pacjent nie odczuwa żadnego dyskomfortu ani nie ma odruchu wymiotnego. Całość procedury trwa zwykle 10-15 minut, w zależności od szczegółowości badania.
3. Po zakończeniu badania
   Po zakończeniu badania pacjent pozostaje pod obserwacją przez około 30-60 minut, ponieważ musi się w pełni wybudzić. Nieco później, po ustąpieniu działania leku, pacjent odzyskuje pełną świadomość i zdolności skupienia, ale przez kilka godzin nie może prowadzić pojazdów ani wykonywać innych czynności wymagających koncentracji. Jeśli podczas badania pobrano wycinki do analizy histopatologicznej, pacjent jest informowany o możliwym czasie oczekiwania na wyniki. W pierwszych godzinach po badaniu mogą wystąpić lekkie dolegliwości, takie jak uczucie wzdęcia, które przechodzi samoistnie.

Wskazania do gastroskopii

Wskazań do wykonania gastroskopii może być wiele, przede wszystkim zaliczamy do nich bóle brzucha, krwawienia z przewodu pokarmowego i wszelkie objawy dyspeptyczne trwające ponad 2-3 miesiące pomimo odpowiedniej próby leczenia. Szczególną uwagę powinny zwrócić symptomy z towarzyszącą niedokrwistością, szybką utratą masy ciała, wymiotami oraz zaburzeniami połykania. Gastroskopię wykonuje się również w przypadku podejrzenia celiakii, występowania silnego bólu w nadbrzuszu pojawiającego się nocą, a także uporczywych objawów sugerujących chorobę refluksową przełyku. Gastroskopia może być również przeprowadzana w celu oceny skuteczności leczenia choroby wrzodowej, a także usunięcia polipów lub ciała obcego.

Przeciwwskazania do gastroskopii

Przeciwwskazania do wykonania gastroskopii obejmują między innymi stany po ostrych niewydolnościach, wstrząsie czy przebytych masywnych krwawieniach. Do głównych przeciwwskazań zalicza się:

• Niedawno przebyty zawał serca
• Niekontrolowane nadciśnienie tętnicze
• Wstrząs
• Niedociśnienie
• Perforacja wrzodu
• Ostra niewydolność oddechowa
• Brak współpracy z pacjentem
• Masywne krwawienie z górnego odcinka przewodu pokarmowego przebiegające ze wstrząsem hipowolemicznym

Powikłania po gastroskopii

Powikłania po badaniu gastroskopii występują niezwykle rzadko, zwłaszcza gdy gastroskopia ma charakter diagnostyczny, a nie terapeutyczny. Powikłania zdarzają się tylko przy około 0,5% zabiegów. W 1 na 10 000 przypadków może dojść do perforacji (przebicia) przełyku. Równie rzadko występują poważne krwawienia. Gastroskopia jest badaniem bezpiecznym, które nie niesie ze sobą szczególnego ryzyka dla pacjenta.

Gastroskopia – wyniki

Wyniki gastroskopii ocenia i opisuje lekarz. Podczas badania można wykryć takie nieprawidłowości jak między innymi zwężenie przełyku, obecność guzów, uchyłków, zwężeń i żylaków przełyku, zmiany zapalne i owrzodzenia błony śluzowej, nowotwory i guzy nienowotworowe żołądka, owrzodzenia błony śluzowej żołądka, zanik błony śluzowej, uchyłki i nowotwory dwunastnicy oraz wiele innych stanów patologicznych.

Najczęściej zadawane pytania

Co to jest gastroskopia?
Gastroskopia to badanie diagnostyczne, które pozwala lekarzowi obejrzeć wnętrze przełyku, żołądka i dwunastnicy za pomocą elastycznego urządzenia – endoskopu. Dzięki temu lekarz może wykryć zmiany chorobowe, takie jak wrzody, zapalenie, guzki czy nowotwory.

Czy gastroskopia jest bolesna?
Badanie jest przeprowadzane ze znieczuleniem. Pacjent może odczuwać dyskomfort, ale nie powinno być to bolesne. W zależności od sytuacji, pacjent może otrzymać środki znieczulające lub uspokajające.

Jak przygotować się do gastroskopii?
Nie wolno jeść ani pić przez co najmniej 6-8 godzin przed badaniem. Przed gastroskopią lekarz może również zalecić odstawienie niektórych leków.

Czy muszę mieć znieczulenie podczas gastroskopii?
Znieczulenie nie jest obowiązkowe. Najczęściej stosuje się znieczulenie miejscowe gardła. Znieczulenie dożylne tylko w uzasadnionych przypadkach.

Jakie są ryzyka i powikłania gastroskopii?
Gastroskopia jest bezpiecznym badaniem. Powikłania są bardzo rzadkie i mogą obejmować krwawienie, zakażenie lub uszkodzenie ściany przewodu pokarmowego.

Czy gastroskopia jest potrzebna, jeśli mam objawy takie jak zgaga czy bóle brzucha?
Gastroskopia może być zalecana, jeśli objawy nie ustępują lub lekarz podejrzewa poważniejszą chorobę, jak wrzody, refluks żołądkowo-przełykowy (GERD), czy nowotwory.

Jak długo trwa gastroskopia?
Badanie trwa od kilku do kilkunastu minut.

Czy po gastroskopii mogę wrócić do normalnych zajęć?
Po badaniu, jeśli zostały zastosowane środki uspokajające lub znieczulające dożylne, należy odpocząć przez kilka godzin. Warto unikać prowadzenia pojazdów lub obsługiwania maszyn do czasu, aż efekty znieczulenia całkowicie ustąpią. W przypadku znieczulenia miejscowego można normalnie kontynuować swój dzień.

Co się dzieje, jeśli podczas gastroskopii wykryje się nieprawidłowości?
Jeśli lekarz zauważy zmiany podczas badania, może wykonać biopsję (pobranie próbki tkanki) lub przeprowadzić dodatkowe procedury takie jak np. usunięcie polipów.

Czy gastroskopia jest jedynym sposobem na diagnozowanie problemów z przewodem pokarmowym?
Gastroskopia jest jednym z najskuteczniejszych sposobów diagnozowania problemów z górnym odcinkiem przewodu pokarmowego. Jednak w niektórych przypadkach lekarz może zlecić inne badania, takie jak RTG, USG jamy brzusznej, tomografię komputerową lub badania krwi.

Gastroskopia jest badaniem często wykorzystywanym do diagnostyki chorób przewodu pokarmowego takich jak choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, zakażenie Helicobacter pylori,  nowotwory i zmiany przednowotworowe przełyku, żołądka i dwunastnicy. Przygotowanie do badania jest proste, a sama procedura przebiega szybko. Gastroskopia może być zabiegiem diagnostycznym, jak również terapeutycznym.

Przypisy:

1. Gajewski P. Interna Szczeklika. Wydawnicwto Medycyna Praktyczna, 2022.
2. Dossa, Fahima, et al. "Sedation practices for routine gastrointestinal endoscopy: a systematic review of recommendations." BMC gastroenterology 21 (2021): 1-18.
3. Perez-Romero, Shirley, et al. "Quality indicators in gastroscopy. Gastroscopy procedure." Revista Espanola de Enfermadades Digestivas (REED)9 (2019): 699-710.
4. Early, Dayna S., et al. "Guidelines for sedation and anesthesia in GI endoscopy." Gastrointestinal endoscopy 2 (2018): 327-337.