Owsiki – przyczyny, objawy i leczenie owsików

Czym są owsiki?

Owsik to niewielkich rozmiarów biały nicień, który pasożytuje w jelicie grubym oraz w dolnej części jelita cienkiego człowieka. Powodują chorobę pasożytniczą przewodu pokarmowego. Samica osiąga około 1 cm długości i charakteryzuje się ostro zakończonym ogonem, samiec natomiast, jest znacznie mniejszy i osiąga ok 5 mm. Samiec ginie zaraz po kopulacji, samica natomiast, jest w stanie przeżyć do 2 miesięcy. Jaja owsika są przezroczyste, nieco asymetryczne i elipsoidalne, które są otoczone cienką trójwarstwową osłonką. Wykluwają się z nich larwy, wędrujące do jelita grubego, powodując silne swędzenie. Owsik ludzki występuje na całym świecie, najczęściej narażone są dzieci w wieku przedszkolnym oraz wczesnoszkolnym. Problem związany z owsikami dotyka również osoby dorosłe. Człowiek jest jedynym żywicielem pasożyta.

Owsiki – przyczyny zakażenia

Przyczyn zakażenia owsikiem może być wiele, natomiast jedną z głównych jest zła higiena. Do zarażenia dochodzi drogą pokarmową, i brudne dłonie mogą być odpowiedzialne za przenoszenie pasożyta. Kolejną przyczyną może być bezpośredni kontakt z chorym lub przedmiotami używanymi przez chorego, takie jak ubrania, zabawki, pościel, ręcznik. Do zakażenia rzadziej dochodzi przez zanieczyszczoną żywność.

Objawy owsicy

Głównym objawem zarażenia się owsicą jest świąd w okolicach odbytu i krocza. Samice składają jaja nocą. Bardzo często dochodzi do trudności ze snem, a w przypadku dzieci – moczenia się w nocy. Systematyczne niewysypianie się może prowadzić do przewlekłego zmęczenia, co sprawia że zarażenie owsikami może objawiać się również poprzez osłabienie, kłopoty z koncentracją, brak apetytu, nudności, rozdrażnienie, czy też bladość skóry. Wraz ze zwiększającą się ilością pasożytów w organizmie oraz czasem trwania choroby nasilać będą się również objawy, dlatego kluczowym jest wczesne zidentyfikowanie problemu i rozpoczęcie leczenia.

Owsiki u dzieci - objawy u dziecka

To właśnie dzieci są najczęściej narażone na zachorowanie. Wynika to głównie z niedokładności w higienie i przebywaniu w dużych skupiskach ludzi takich jak szkoły, przedszkola czy ośrodki opieki. Przebieg choroby jest zależny od odporności dziecka i ilości samych pasożytów. Świąd w okolicach odbytu jest charakterystycznym symptomem, dziecko może drapać skórę, co w rezultacie może ją podrażnić i doprowadzić do nadkażenia bakteryjnego. Uciążliwość świądu może prowadzić u dziecka do problemów ze snem i nerwowością, można również zaobserwować brak apetytu, bóle brzucha, czy trudności w nauce. Owsiki mogą trafić również w okolice genitaliów, co prowadzi do dolegliwości ze strony układu moczowego.

Owsiki u dorosłych - objawy u dorosłych

Nieodpowiednia higiena i łatwość przenoszenia choroby sprawia, że nosicielem może zostać również osoba dorosła. Obecność owsików objawia się i rozprzestrzenia w taki sam sposób jak u dzieci. W przypadku osoby dorosłej przebieg jest często bezobjawowy. Najważniejsze objawy to uciążliwy świąd odbytu występujący w środku nocy, co prowadzi do niespokojnego snu, nerwowości czy zmęczenia. Może występować również ból brzucha czy brak apetytu. Przebieg choroby zależny jest od stanu chorego i ilości samych pasożytów. W przypadku osoby dorosłej ważnym jest szybkie działanie i zdiagnozowanie owsików, bowiem świąd w okolicy odbytu może być spowodowany przez inne schorzenia, takie jak alergie, żylaki odbytu, zakażenia bakteryjne, choroby autoimmunologiczne lub nowotworowe.

Diagnostyka owsicy

Obecność owsików i ich jaj najczęściej wykrywane jest poprzez badania mikroskopowe, poprzez wymaz z okolic odbytu. W przypadku dzieci jaja można znaleźć również pod paznokciami, co jest rezultatem częstego drapania okolic podrażnionych. Często stosuje się test taśmy celofanowej. Polega on na dotykaniu klejącą stroną taśmy jak najgłębiej okolic odbytu, wykonuje się to przed porannymi czynnościami higienicznymi, następnie taśma badana jest pod mikroskopem na obecność jaj owsika. Badanie powinno być powtórzone 3-4 krotnie w przypadku negatywnego wyniku. Badanie kału w celu zdiagnozowania obecności jaj jest stosowane rzadko, ponieważ daje wynik pozytywny tylko w przypadku intensywnego zarażenia owsicą.

Leczenie owsików

W leczeniu owsicy stosuje się mebendazol, albendazol lub pyrantel. Leki niszczą dorosłe osobniki, lecz nie niszczą jaj samego pasożyta. Ze względu na częste nawroty zaleca się powtarzanie leczenia po miesiącu. W przypadku intensywnego schorzenia wymaganych będzie kilka cyklów leczenia. Leczenie powinno obejmować potencjalnych nosicieli, takich jak członkowie rodziny, inne dzieci w szkole czy przedszkolu. By ograniczyć rozprzestrzenianie się jaj, podczas leczenia zaleca się spanie w obcisłej bieliźnie.

Domowe sposoby na owsiki

W przypadku zakażenia konieczne jest leczenie farmakologiczne. Domowe sposoby mogą stanowić uzupełnienie terapii. Zaleca się spożywanie pokarmów probiotycznych: jogurty, kiszonki. W aptekach dostępne są suplementy diety zawierające wyciągi roślinne o działaniu przeciwpasożytniczym. W składzie mają ekstrakty między innymi z imbiru lekarskiego, tymianku pospolitego, owocu kolendry siewnej, ziela macierzanki piaskowej, liścia oliwki europejskiej, nasion dyni zwyczajnej, cebuli, czosnku, liścia szałwii lekarskiej, ziela bylicy piołun, kwiatu goździka korzennego oraz owocu kopru włoskiego, owoc borówki czarnej.

Profilaktyka - jak nie zarazić się owsikami?

Najważniejsze w profilaktyce jest uczenie dzieci od najmłodszych lat podstawowych zasad higieny. Należy myć ręce między posiłkami i po korzystaniu z toalety, należy systematycznie sprzątać dom czy mieszkanie, zmieniać bieliznę, pościel i ręczniki. By ograniczyć autoinwazję, zaleca się przycinać dzieciom krótko paznokcie, podmywać okolice odbytu ciepłą wodą lub brać poranny prysznic. Ważne również jest, aby wszystkich domowników leczyć równocześnie.

Przypisy:

1. Morozińska-Gogol, Jolanta. Parazytologia medyczna. Kompendium. Red. . : PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2016
2. Interna Szczeklika – P. Gajewski, A. Szczeklik