Zapalenie oskrzeli – przyczyny, objawy i leczenie

Zapalenie oskrzeli to choroba szczególnie często występująca w okresie przeziębieniowym - jesienią i zimą. Z reguły ma podłoże wirusowe. Towarzyszy jej gorączka i kaszel. Jak rozpoznać infekcję dróg oddechowych i jak leczyć zapalenie oskrzeli?

Ostre zapalenie oskrzeli - przyczyny

Oskrzela człowieka są częścią układu oddechowego. Zachodzi w nich wymiana gazowa. Umożliwiają transport powietrza do płuc, a także powietrze to ogrzewają, oczyszczają i nawilżają. Ostre zapalenie oskrzeli jest zakażeniem układu oddechowego, któremu towarzyszy kaszel trwający do 3 tygodni. Rozpoznaje je się, po uprzednim wykluczeniu zapalenia płuc. Jest to najczęstsze rozpoznanie u chorych, zgłaszających się do lekarza z powodu kaszlu. Infekcja ta, zazwyczaj ma podłoże wirusowe takie jak:

• wirus grypy A
• wirus grypy B
• wirus paragrypy
• RSV
• koronawirusy
• adenowirusy
• rynowirusy

Wśród <10% chorych wykrywa się zakażenie bakteryjne np. Bordetella pertussis, Mycoplasma pneumoniae, Chlamydophila pneumoniae.

Objawy zapalenia oskrzeli o ostrym przebiegu

Podstawowe objawy choroby zgłaszane przez chorych z zapaleniem oskrzeli to ogólnoustrojowe objawy typowe dla większości infekcji z towarzyszącym kaszlem. Można je pomylić z objawami zapalenia płuc, przeziębienia lub grypy. Do objawów zapalenia oskrzeli można zaliczyć:

• gorączka poniżej 38 stopni
• kaszel
• bóle mięśni
• odkrztuszanie wydzieliny (ropnej lub śluzowej)
• świszczący oddech
• ogólne złe samopoczucie

W przypadku zapalenia oskrzeli, gorączka nie przekracza 38 stopni Celcjusza, tętno jest poniżej 100/min, a częstotliwość oddechów nie przekracza 24 na minutę. Jak odróżnić zapalenie płuc od zapalenia oskrzeli? Wysoka gorączka często jest objawem odróżniającym zapalenie płuc od zapalenia oskrzeli.

Zapalenie oskrzeli u dzieci

Zapalenie oskrzeli u dzieci najczęściej objawia się poprzez uporczywy kaszel. Przyczyną zapalenia oskrzeli w tej grupie wiekowej to najczęściej zakażenie wirusowe. Im młodsze dziecko, tym ciężej przechodzi ono infekcję. Z początku, kaszel jest suchy, a z czasem może przechodzić w mokry. Może pojawić się gorączka. Objawy z reguły trwają mniej niż 10 dni. Odpowiednie leczenie łagodzi przebieg choroby

Przewlekłe zapalenie oskrzeli - przyczyny i objawy

Zapalenie oskrzeli, ze względu na czas trwania, dzielimy na ostre (<3 tygodni), podostre (3-8 tygodni) oraz przewlekłe (> 8 tygodni). Zapalenie podostre, z reguły jest wynikiem nadreaktywności oskrzeli po przebytej infekcji lub zakażeniu krztuścem. Przewlekłe zapalenie oskrzeli z kolei, najczęściej jest wynikiem szkodliwego wpływu czynników środowiskowych takich jak palenie tytoniu. Książkowym przykładem jest przewlekła obturacyjna choroba płuc (POCHP). Charakteryzuje się ona trwałym ograniczeniem przepływu powietrza przed drogi oddechowe, które postępuje i związane jest z nasilonym przewlekłym stanem zapalnym dróg oddechowych, wywołanym szkodliwymi cząsteczkami lub gazami. W Polsce, POCHP stwierdza się aż u 10% osób powyżej 40 roku życia.

Najważniejszym czynnikiem ryzyka zachorowania jest palenie tytoniu, odpowiedzialne za 80% przypadków tej choroby. Dochodzi do uszkodzenia płuc, które jest wynikiem przewlekłego zapalenia dróg oddechowych, stresu oksydacyjnego i proteolizy. Dochodzi do nadprodukcji śluzu i upośledzenia oczyszczania rzęskowego dróg oddechowych, skutkując przewlekłym, mokrym kaszlem. Ograniczenie przepływu powietrza wskutek obturacji zmniejsza sprężystość płuc, generując większy wysiłek podczas oddychania. Pojawia się rozdęcie płuc oraz zaburzenia wymiany gazowej. Powikłaniem POCHP jest nadciśnienie płucne i rozwój serca płucnego. Objawy POCHP to:

• przewlekły kaszel
• przewlekłe odkrztuszanie plwociny
• duszność

W zaawansowanej postaci choroby może wystąpić łatwe męczenie się, utrata łaknienia, chudnięcie, depresja, ustawienie wdechowe klatki piersiowej oraz zmniejszoną ruchomość oddechową przepony. Profilaktyka zachorowania na POCHP obejmuje niepalenie papierosów i innych wyrobów tytoniowych oraz redukcja narażenia na pyły oraz związki chemiczne.

Zapalenie oskrzeli - leczenie

Leczenie zapalenia oskrzeli o ostrym przebiegu zależy od czynnika etiologicznego. W zakażeniach o podłożu wirusowym stosuje się leczenie objawowe z zastosowaniem leków przeciwgorączkowych oraz przeciwkaszlowych. Gdy występuje znaczna obturacja, lekarz może zadecydować o włączeniu ß2-mimetyków (leki rozszerzające oskrzela). Kiedy patogenem wywołującym są bakterie krztuśca, dodatkowo stosowane są antybiotyki z grupy makrolidów.

Pacjent powinien zgłosić się do lekarza, jeśli występuje gorączka powyżej 38 stopni, silny ból w klatce piersiowej, duszność, świszczący oddech oraz jeśli objawy utrzymują się powyżej 7 dni.

Inny schemat leczenia dotyczy zapaleń oskrzeli o chronicznym przebiegu. Przykładowo, w POCHP terapia obejmuje leczenie farmakologiczne, wspomaganie wentylacji, tlenoterapię, całkowite zaprzestanie palenia tytoniu, leczenie żywieniowe, a w ciężkich przypadkach również metody operacyjne.

Zapalenie oskrzeli - domowe sposoby

W czasie choroby należy pozostawać w domu, odpoczywać i pić dużą ilość płynów, by nie dopuścić do odwodnienia organizmu. W przypadku wystąpienia gorączki można zastosować paracetamol lub ibuprofem. Gdy występuje kaszel suchy, stosuje się leki przeciwkaszlowe z kodeiną oraz syropy. Jeśli kaszel jest mokry, dobrym wyborem będą syropy ułatwiające odkrztuszanie. Do herbaty można dodawać sok malinowy, miód, cytrynę, które naturalnie wspomagają odporność.

Należy pamiętać, że podatność na zakażenia zwiększa m.in zła dieta, palenie tytoniu, długotrwały stres, nadużywanie alkoholu czy długotrwała antybiotykoterapia. Uzupełnieniem zbilansowanej diety i suplementacji jest aktywność fizyczna, sen i wypoczynek.

Zapalenie oskrzeli - profilaktyka

Zapalenie oskrzeli to choroba najczęściej o podłożu wirusowym. Profilaktyka to przede wszystkim dbanie o odporność oraz unikanie skupisk ludzkich w okresie jesienno-zimowym, kiedy ilość zachorowań jest największa. Aby na codzień wspierać prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego, zaleca się uzupełnienie diety o składniki immunomodulujące. Zalicza się do nich między innymi:

• kwasy tłuszczowe omega-3
• witaminę D
• tran
• jeżówkę purpurową
• probiotyki
• witaminę C
• propolis
• pyłek pszczeli
• spirulinę
• cynk

Przypisy:

1. Kulus, Marek; Krenke, Katarzyna. Pulmonologia dziecięca. Red. . Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2018
2. Szczeklik A. Interna szczeklika. Warszawa PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2016.
3. Barrea, Luigi, et al. "Nutrition and immune system: from the Mediterranean diet to dietary supplementary through the microbiota." Critical Reviews in Food Science and Nutrition18 (2021): 3066-3090.
4. Gombart, Adrian F., Adeline Pierre, and Silvia Maggini. "A review of micronutrients and the immune system–working in harmony to reduce the risk of infection." Nutrients1 (2020): 236.
5. La Fata, Giorgio, Peter Weber, and M. Hasan Mohajeri. "Probiotics and the gut immune system: indirect regulation." Probiotics and antimicrobial proteins1 (2018): 11-21.
6. Lehtoranta, Liisa, Sinikka Latvala, and Markus J. Lehtinen. "Role of probiotics in stimulating the immune system in viral respiratory tract infections: A narrative review." Nutrients10 (2020): 3163.
7. Gutiérrez, Saray, Sara L. Svahn, and Maria E. Johansson. "Effects of omega-3 fatty acids on immune cells." International journal of molecular sciences20 (2019): 5028.
8. Singh, Sunita, et al. "Therapeutic and nutritional potential of Spirulina in combating COVID-19 infection." AIJIR Preprints(2020).
9. Damoiseaux, Jan, and Joost Smolders. "The engagement between vitamin D and the immune system: is consolidation by a marriage to be expected?." EBioMedicine31 (2018): 9-10.
10. Al-Hariri, Mohammed. "Immune's-boosting agent: Immunomodulation potentials of propolis." Journal of family & community medicine1 (2019): 57.