Brzuch stresowy – jak wygląda i czym jest brzuch stresowy (kortyzolowy)? Czy wzdęty i wypukły brzuch zawsze świadczy o nadmiernym stresie?

Brzuch stresowy (brzuch kortyzolowy) - jak wygląda i jak się go pozbyć?

Stres to nieodłączna część naszego życia - pojawia się zarówno na skutek czynników występujących w życiu prywatnym, jak i w życiu zawodowym - po prostu nie da się go uniknąć. Za odczuwanie stresu odpowiada kortyzol - czyli tak zwany „hormon stresu”. Wydzielany w fizjologicznych ilościach ma na celu utrzymanie prawidłowego rytmu dobowego - w praktyce oznacza to, że dzięki niemu doświadczamy okresów snu i okresów czuwania. Niestety, jeśli w naszym życiu pojawia się zbyt dużo stresu, wówczas kortyzol również produkowany jest w nadmiernych ilościach. Utrudnia nam zasypianie, pogarsza zdolności kognitywne (zdolność do skupienia się, efektywnej nauki), a oprócz tego może przyczyniać się do wzrostu masy ciała i powstawania tak zwanego brzucha stresowego, określanego również mianem brzucha kortyzolowego. Jak do tego dochodzi? Jak wygląda brzuch stresowy i jak go u siebie rozpoznać? Co zrobić, by pozbyć się tkanki tłuszczowej nagromadzonej w tym specyficznym miejscu i do jakiego lekarza się udać, jeśli nie możemy poradzić sobie z tym samodzielnie? Poznaj najważniejsze informacje o brzuchu stresowym i sprawdź, jak rozwiązać ten problem!

Czym jest brzuch stresowy – jak wygląda brzuch stresowy (brzuch kortyzolowy) i jak go rozpoznać?

Tak, jak zostało to już wspomniane, brzuch stresowy pojawia się u osób, u których na co dzień organizm (a konkretnie nadnercza) produkują zbyt wiele kortyzolu (więcej informacji o mechanizmie jego powstawania, znaczeniu dla poziomu adrenaliny i dokładnej roli znajduje się w jednym z poprzednich artykułów - Kortyzol (hormon stresu) - czym jest? Normy i objawy zbyt dużego kortyzolu. Jak badać kortyzol?). Dzieje się tak na skutek silnego stresu, co ma swoje następstwa - od zaburzeń proporcji sylwetki, poprzez pogłębiający się, zły nastrój i brak chęci do działania, aż po rozwój chorób - cukrzycy, miażdżycy i innych schorzeń, dotyczących głównie układu sercowo-naczyniowego.

Jak wygląda brzuch stresowy? Można dość łatwo go rozpoznać po wypukłej części na samym dole - poniżej pępka(i nie chodzi tu o miękką „poduszeczkę” tłuszczu, którą posiada niemalże każda kobieta, a która jednocześnie chroni narządy wewnętrzne, położone w obrębie dna miednicy). Co ważne - brzuch powyżej pępka jest niemalże zawsze płaski (choć oczywiście pod klatką piersiową i poniżej także może znajdować się cienka warstwa tkanki tłuszczowej), co jeszcze bardziej podkreśla dysproporcje sylwetki. Brzuch kortyzolowy jest ponadto dość twardy (bardziej, niż naturalny, ale mniej niż brzuch napięty przez wzdęcia). Warto także zaznaczyć, że odstający brzuch stresowy może pojawić się u osób o różnych sylwetkach - zarówno tych szczupłych i wysportowanych, jak i u osób zmagających się z nadwagą lub otyłością. Różni się także od brzucha u osób z otyłością brzuszną (widoczna jest dysproporcja między dołem a górą brzucha) czy od brzucha u kobiet po ciąży (po porodzie może on zwisać, natomiast brzuch stresowy jest wypukły, ale nie wiotki).

Brzuch stresowy - przyczyny. Wysoki poziom kortyzolu w organizmie, stres, tłuszcz trzewny, wahania hormonów

Jednym z mechanizmów charakterystycznych dla działania kortyzolu jest pobudzenie procesu uwalniania glukozy, która jest „paliwem” dla organizmu - dzięki jej obecności wiele tkanek może funkcjonować prawidłowo, zwłaszcza w sytuacjach zagrożenia i potrzeby ogólnej mobilizacji (czyli właśnie wtedy, gdy odczuwamy stres). Niemniej, częsta i długotrwała obecność kortyzolu w organizmie może prowadzić do zaburzeń gospodarki cukrowej (glukozowej), co jednocześnie sprzyja zaburzeniom metabolizmu glukozy, a także zaburzeniom odczuwania apetytu. Co to wszystko oznacza dla nas w praktyce?

• w przypadku nadprodukcji kortyzolu trudniej jest nam oprzeć się przekąskom - zwłaszcza tym, które są słodkie, słone lub tłuste (tutaj do gry wchodzi także efekt psychologiczny - łatwo dostępne i szybkie w konsumpcji słodycze czy słone „snacki” mają ukoić nasze nerwy i przynieść chwilę zadowolenia;
• zaburzona gospodarka cukrowa to także zaburzone odczuwanie apetytu - po prostu osobie zestresowanej chce się jeść więcej, ponieważ organizm odczuwa stres jako zagrożenie - potrzebne są mu więc skoki glukozy;
• podwyższony poziom kortyzolu we krwi, a tym samym - niewłaściwa gospodarka węglowodanową - przyczyniają się do tworzenia specyficznej tkanki tłuszczowej - tak zwanej tkanki tłuszczowej wisceralnej (określanej również mianem brązowej, trzewnej czy brunatnej tkanki tłuszczowej). Jest to tłuszcz „odkładający się” nie w widocznych miejscach, pod skórą, ale w otoczeniu narządów - zwłaszcza w obrębie wątroby;
• nadmiar kortyzolu, wzrost poziomu tkanki tłuszczowej i stres mogą prowadzić także do zaburzeń hormonalnych (zwłaszcza, jeśli chodzi o poziomy hormonów płciowych).

Oprócz wymienionych powyżej przyczyn oraz okoliczności gromadzenia się niechcianej tkanki tłuszczowej w dole brzucha, wyróżniamy także inne kwestie. Przykładowo stres, a także nagromadzenie tkanki tłuszczowej w dole brzucha, sprzyja również zmianom w zakresie postawy ciała. Konkretna osoba, próbując ukryć lub „zrzucić” powiększający się brzuch coraz bardziej się garbi lub wykonuje mnóstwo ćwiczeń napinających mięśnie brzucha (co nie jest dobrym wyjściem - o tej kwestii piszemy w ostatnim akapicie). Należy także dodać, że to właśnie w obrębie brzucha znajduje się wiele receptorów odbierających kortyzol - stąd efekt w postaci nagromadzenia tkanki tłuszczowej w okolicach brzucha.

Jak pozbyć się brzucha stresowego? Dieta i ćwiczenia na brzuch to nie wszystko!

Jakie są najlepsze sposoby na brzuch stresowy (brzuch kortyzolowy)? Oczywiście najlepiej byłoby przestać się stresować - wszyscy jednak wiemy, że w wielu przypadkach jest to po prostu niemożliwe. Zamiast więc porywać się na trudną do zaplanowania i przeprowadzenia życiową rewolucję, warto zacząć od tych obszarów funkcjonowania, na które mamy wpływ. Wśród nich można wyróżnić m.in:

• naukę tego, jak radzić sobie ze stresem za pomocą ogólnodostępnych sposobów: lekkiej, niewymagającej aktywności fizycznej (spacery, joga, stretching), psychoterapii, nauki uspokajających technik oddechowych i technik medytacji, oddanie się pasji niezwiązanej z pracą, a także - w razie potrzeby - wdrożenie suplementów diety lub leków wpływających na obniżenie odczuwanego niepokoju i na lepszy sen;
• zadbanie o regulację rytmu dobowego - właściwa ilość snu, a także kładzenie się do łóżka i wstawanie o tych samych godzinach, mogą wspomóc przywrócenie prawidłowego wydzielania się kortyzolu;
• zadbanie o dietę, która pozwoli wyregulować poziom glukozy (zapobiegnie wysokim wahaniom jej poziomów), a także nie przyczyni się do odkładania się tłuszczu trzewnego. Można posłużyć się tutaj wskazówkami i zaleceniami z diety śródziemnomorskiej czy diety o niskim indeksie glikemicznym (IG);
• wdrożenie aktywności fizycznej, która będzie sprzyjała rozluźnieniu (a nie spięciu!) mięśni brzucha (chodzi tutaj przede wszystkim o ćwiczenia rozciągające mięśnie brzucha). Spięte mięśnie wpływają bowiem na nieprawidłowości w zakresie ciśnienia panującego w jamie brzusznej, co przekłada się z kolei na uwypuklenie dolnej części brzucha. To samo dotyczy postawy - garbienie się, zwijanie barków, wysuwanie głowy do przodu - wszystkie te nieprawidłowości powodują jeszcze większe napięcie mięśni tułowia (w tym mięśni brzucha) oraz charakterystyczne zginanie ciała, utrwalające podział na wyższą, szczuplejszą partię brzucha oraz niższą - tę bardziej wystającą i wypukłą.

Kto może pomóc nam w walce o pozbycie się brzucha stresowego? Oprócz takich lekarzy, jak endokrynolog czy psychiatra warto udać się również do dietetyka oraz wciąż niedocenianego fizjoterapeuty. Ten ostatni specjalista będzie w stanie popracować z nami nie tylko nad postawą, ale również nad nadmiernie napiętymi mięśniami brzucha oraz nad prawidłowym torem oddechowym, co szybko przyczynia się do zmniejszenia brzucha kortyzolowego.

Na koniec warto dodać, że pozbycie się brzucha stresowego jest niezwykle ważne nie tylko z uwagi na poprawę estetyki sylwetki, ale przede wszystkim ze względu na zdrowie. Nadprogramowe kilogramy, prowadzące do wahań glukozy we krwi wiążą się z większym ryzykiem wystąpienia udaru, pojawienia się insulinooporności (która może przekształcić się w cukrzycę typu 2), miażdżycy i innych chorób metabolicznych oraz chorób serca. Gromadzenie się tłuszczu w okolicach brzucha (który to nierzadko otacza narządy wewnętrzne) i przewlekły stres zdecydowanie nie służy więc zdrowiu - wszystko to powinno być czynnikiem mobilizującym do zadbania o siebie, sylwetkę oraz cały organizm.

Źródła:

1. M. Rachtan, Choroby układu pokarmowego a zaburzenia psychiczne - jak leczyć pacjentów kompleksowo? [w:] Puls Medycyny, 21.04.2023
2. A. Szulc, J. Chojnacki, Czynniki psychiczne w chorobach układu trawiennego [w:] Wielka Interna. Gastroenterologia / 2011
3. Lek. P. Herman, Kortyzol - norma, powyżej i poniżej normy, objawy, badanie [w:] Medycyna Praktyczna, 10.04.2014
4. Dr n. med. A. Mokrowiecka, Czy biegunki i ból brzucha mogą być spowodowane stresem? [w:] Medycyna Praktyczna, 28.02.2014