Choroba Leśniowskiego-Crohna – objawy choroby, leczenie, dieta i powikłania choroby Leśniowskiego i Crohna

Czym jest choroba Leśniowskiego i Crohna?

Choroba Leśniowskiego-Crohna to schorzenie układu pokarmowego, w którym występuje przewlekłe zapalenie jakiegoś odcinka przewodu pokarmowego. Może obejmować jego każdy fragment - od jamy ustnej do odbytu. Stanem zapalnym objęta jest cała grubość (wszystkie warstwy) ściany przewodu pokarmowego. Zmiany umiejscawiają się najczęściej w końcowym odcinku jelita krętego, które jest ostatnim fragmentem jelita cienkiego. Chorobę Crohna zalicza się do nieswoistych zapaleń jelit. W tej samej kategorii znajduje się również wrzodziejące zapalenie jelita grubego. Choroba Leśniowskiego-Crohna występuje przede wszystkim w wysoko rozwiniętych krajach Ameryki Północnej i Europy Zachodniej. W Europie zapadalność wynosi około 5/ 100 tysięcy / rok. Choroba występuje z podobną częstością u obu płci. Zwykle rozpoczyna się w młodym wieku około 15-25 lat lub w wieku średnim około 50 lat.

Objawy choroby Leśniowskiego-Crohna

W chorobie Crohna wyróżnia się objawy ogólne, a także miejscowe - zależne od lokalizacji zmian zapalnych. Nieswoiste objawy ogólne to m.in:

• gorączka
• osłabienie
• utrata masy ciała

W klasycznej postaci choroby, gdy zmiany zlokalizowane są w jelicie cienkim, w zależności od rozległości, mogą pojawić się:

• bóle w dolnej lub środkowej części brzucha (ostre, skurczowe)
• bóle brzucha nasilają się po posiłkach
• biegunka (często domieszka śluzu, krwi)
• biegunka tłuszczowa
• niedokrwistość
• guz w prawym dolnym kwadrancie jamy brzusznej
• niedobór witaminy B12
• zaburzenia elektrolitowe
• postępujące wychudzenie i niedożywienie

Obraz kliniczny jest zależny od umiejscowienia zmian. Jeśli zmiany zapalne zlokalizowane są w jamie ustnej wystąpić mogą owrzodzenia aftowe, ból jamy ustnej i dziąseł. Przy zajęciu przełyku głównie pojawia się ból podczas przełykania oraz zaburzenia połykania. Przy zajęciu żołądka i dwunastnicy objawy mogą być podobne do choroby wrzodowej żołądka - ból brzucha, wymioty. Zmiany zlokalizowane w jelicie grubym powodują bóle w dole brzucha i biegunki. Jeśli obejmują także okolicę odbytu dochodzi do rozwoju owrzodzeń, ropni, szczelin oraz przetok okołoodbytowych.

Przyczyny choroby Leśniowskiego-Crohna

Przyczyny choroby Leśniowskiego-Crohna nie są do końca poznane. Istotną rolę odgrywa prawdopodobnie flora jelitowa, modyfikowana przez czynniki środowiskowe m.in. dietę prozapalną czy palenie tytoniu. Większe ryzyko zachorowania mają osoby z mutacją genu białka NOD2, zlokalizowanego na chromosomie 16.

Dieta w chorobie Leśniowskiego-Crohna

U pacjentów z chorobą leśniowskiego-crohna znacząco obniża się jakość życia, szczególnie w okresach zaostrzenia choroby. Choroba ma charakter przewlekły, dlatego wymaga stosowania ścisłej diety. W chorobach zapalnych jelit pacjent powinien stosować dietę łatwo strawną z ograniczeniem tłuszczu oraz ze zwiększoną ilością białka. Ograniczeniu podlega błonnik pokarmowy, aby nie podrażniać jelit. Powinna być bogata w żelazo, witaminy (szczególnie kwas foliowy i B12). Produkty powinny mieć niski indeks glikemiczny, ponieważ cukry proste ulegają fermentacji. W wyniku tego procesu powstają wzdęcia brzucha. Tłuszcze lepiej wybierać roślinne, dodawane na zimno np. olej rzepakowy, lniany, z zarodków pszennych, oliwa. Dieta zależy od etapu przebiegu choroby. W okresie zaostrzenia stosuje się dietę płynną, a następnie półpłynną przez 2-3 dni. Spożywa się wówczas gorzką herbatę, niegazowaną wodę mineralną, przetarte kompoty, kleiki z kaszy manny, ryżu lub płatków owsianych, dobrze rozmoczone sucharki. Należy unikać mleka - u większości osób z chorobami jelit nasilają biegunki.

W okresie występowania biegunek, aby łagodzić dolegliwości wskazane jest stosowanie pokarmów obniżających perystaltykę jelit oraz mających działanie zapierające. Są to potrawy z zastosowaniem ryżu, mąki ziemniaczanej, żelatyny np. ryż z jabłkami gotowanymi, risotto z mięsa i warzyw, kisiele owocowe, kopytka, kluski śląskie. Należy dodawać warzywa i owoce zawierające pektyny (gotowane, rozdrobnione) np. marchew, banany, dynia, jabłko. Działanie zapierające mają również napoje garbnikowe np. napar z suszonych czarnych jagód, mocna gorzka herbata, kakao gorzkie na wodzie.

W okresie remisji dieta powinna być dostosowana do indywidualnych potrzeb pacjenta oraz jego tolerancji na niektóre produkty i potrawy. Należy również uwzględnić suplementację witamin i minerałów, głównie witaminy B12, kwasu foliowego, witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E, K), wapnia, żelaza (według wskazań lekarza) ze względu na nasiloną utratę z powodu biegunki, zwiększone zapotrzebowanie oraz upośledzone wchłanianie wskutek procesów zapalnych. Zaleca się:

• regularne spożywanie posiłków
• podzielenie posiłków na 4-6 małych objętościowo
• dokładne żucie pokarmu
• wypijanie odpowiedniej ilości płynów (2-3 litry)

Należy unikać produktów:

• wzdymających (kapusta, strączkowe, brokuły, cebula, napoje gazowane)
• o działaniu rozwalniającym (kawa, buraki, papryka, zbyt zimne napoje, ostre potrawy, napoje gazowane)
• zwiększających ilość mas kałowych na skutek niepełnego trawienia (groch, kukurydza, grzyby, suszone owoce, cytrusy)
• zawierających dużo błonnika pokarmowego (otręby, grube kasze, ciemne pieczywo, surowe warzywa i owoce)
• bardzo tłustych (tłuste mięso, smalec, słonina)
• owoców z dużą ilością pestek (np. maliny, truskawki, porzeczki)
• z dodanym cukrem
• mleka
• słodkich owoców

Rozpoznanie i leczenie choroby Leśniowskiego-Crohna

Rozpoznanie opiera się na badaniu endoskopowym, histopatologicznym oraz radiologicznym. Wybór metody leczenia choroby Leśniowskiego-Crohna zależy od lokalizacji zmian i występowania powikłań. Choroba ma przebieg przewlekły, z okresami zaostrzeń i remisji. Kompleksowe postępowanie składa się z leczenia:

• żywieniowego (dieta wzbogacana specjalnymi preparatami, w zaostrzeniach żywienie pozajelitowe)
• farmakologicznego (glikokortykosteroidy, leki immunologiczne (immunosupresyjne), biologiczne z zastosowaniem przeciwciał monoklonalnych, przeciwbiegunkowe, w razie konieczności przeciwbólowe i antybiotyki)
• chirurgiczne

Dodatkowo zaleca się:

• zaprzestanie paleniu tytoniu u chorych palących
• wspomaganie odporności i unikanie infekcji
• unikanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ)
• unikanie nadmiernego stresu
• uzupełnianie niedoborów żywieniowych (w miarę potrzeb np. elektrolity, suplementacja witaminy B12)

Choroba Crohna - powikłania

Najczęstszym powikłaniem jest samoistne tworzenie się przetok - połączeń między organami. Wystąpić mogą także ropnie, niedrożność jelit (rzadko), krwotoki, zwiększone ryzyko rozwoju raka jelita grubego, kamica żółciowa,  kamica moczowa, palce pałeczkowate, zapalenie stawów i wiele innych.

Choroba Leśniowskiego-Crohna należy do grupy nieswoistych chorób zapalnych jelit. Zmiany zapalne mogą być zlokalizowane od jamy ustnej aż do odbytu. Objawy kliniczne choroby Crohna zależą od lokalizacji zmian. Najczęściej występują bóle brzucha, biegunka, gorączka i utrata masy ciała. W przypadku choroby Leśniowskiego-Crohna konieczne jest trzymanie określonej diety i zaprzestanie palenia tytoniu. W terapii stosuje się leczenie farmakologiczne, leczenie operacyjne oraz żywieniowe. W przypadku zauważenia u siebie podobnych objawów, w celu diagnostyki choroby należy udać się na konsultację do gastroenterologa.

Przypisy

1. Roda, Giulia, et al. "Crohn’s disease."Nature Reviews Disease Primers 1 (2020): 22.
2. Petagna, L., et al. "Pathophysiology of Crohn’s disease inflammation and recurrence." Biology direct 15.1 (2020): 1-10.
3. Gajewski P. Interna Szczeklika. Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2022.
4. Rizzello, Fernando, et al. "Dietary Habits and Nutrient Deficiencies in a Cohort of European Crohn’s Disease Adult Patients." International Journal of Molecular Sciences 24.2 (2023): 1494.