Nieswoiste zapalenia jelit - przyczyny i objawy, leczenie, dieta

Do nieswoistych zapaleń jelit zaliczamy takie choroby jak wrzodziejące zapalenie jelita grubego oraz choroba Leśniowskiego-Crohna. Pacjenci skarżą się na bóle brzucha, biegunki, zaparcia, wzdęcia i inne objawy żołądkowo-jelitowe. Jak radzić sobie z uciążliwymi objawami?

 Wrzodziejące zapalenie jelita grubego – objawy i przyczyny

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego to rozlane nieswoiste zapalenie błony śluzowej odbytnicy lub odbytnicy i okrężnicy. Zmiany zapalne mają charakter ciągły i obejmują tylko błonę śluzową jelita grubego. Przyczyna nie jest do końca znana, ale  rozważane są czynniki immunologiczne, występowanie rodzinne oraz zaburzenia w mikroflorze jelitowej. Podczas zaostrzenia choroby występuje biegunka, czasami z domieszką krwi (nawet do 20 wypróżnień dziennie), osłabienie, utrata masy ciała, a w ciężkim rzucie dodatkowo gorączka, odwodnienie, przyspieszenie akcji serca oraz obrzęki. Jeśli stanem zapalnym zajęta jest odbytnica, poza krwawieniem z dolnego odcinka przewodu pokarmowego mogą wystąpić zaparcia. Czynniki przyczyniające się do wystąpienia zaostrzeń choroby to przede wszystkim stres, zmiany w sposobie odżywiania, przyjmowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych oraz długotrwałe terapie antybiotykami.

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego – zalecenia dietetyczne

W fazie ostrej z reguły lekarz zaleca żywienie dojelitowe lub pozajelitowe, w zależności od występujących objawów. W żywieniu dojelitowym stosuje się specjalne preparaty – bezresztkowe diety przemysłowe. Po ustąpieniu objawów ostrych, stopniowo przechodzi się od diety płynnej, poprzez półpłynną do papkowatej. Podczas fazy remisji choroby, dieta powinna być łatwo strawna, niskotłuszczowa, z ograniczeniem błonnika pokarmowego. Nie powinno się włączać do jadłospisu surowych warzyw i owoców, alkoholu, mocnej kawy i herbaty, produktów słodzonych, ostrych i długo zalegających w żołądku. Z reguły produkty mleczne są źle tolerowane u pacjentów, dlatego zaleca się używać ich zamienniki wegańskie lub przeprowadzić próbę tolerancji na nabiał bez laktozy. Należy również uważać na pokarmy wzdymające takie jak brokuły, kalafior, groch, kapusta, brukselka, fasola, ciecierzyca, soja. W diecie łatwo strawnej, ogranicza się żywność bogatą w błonnik pokarmowy nierozpuszczalny: otręby, pieczywo razowe, kasza gryczana, kasza bulgur, produkty pełnoziarniste – zbyt duża ich ilość w diecie może wywołać biegunkę. Ograniczeniu podlegają również węglowodany fermentujące w jelitach, które znajdują się np. w jabłkach, gruszkach, winogronach, wiśniach, brzoskwiniach, sokach owocowych, roślinach strączkowych. Posiłki powinny być spożywane często, ale w małych objętościach, 5-6 razy dziennie. Preferowanym sposobem ich przygotowywania jest gotowanie w wodzie lub pieczenie w piekarniku bez dodatku tłuszczu. Należy wykluczyć wszystkie produkty smażone i wysoko przetworzone.

Choroba Leśniowskiego-Crohna – objawy i przyczyny

Podobnie jak w przypadku wrzodziejącego zapalenia jelita grubego, przyczyna choroby Leśniowskiego-Crohna nie jest do końca poznana. Dochodzi w niej do pełnościennego zajęcia ściany jelita. Zmiany zapalne są odcinkowe i mogą dotyczyć każdego odcinka przewodu pokarmowego – od jamy ustnej do odbytnicy. Podczas zaostrzenia u 80% pacjentów występują intensywne bóle brzucha, nasilające się po posiłkach, a u 30% gorączka. U pacjentów obserwuje się spadek masy ciała, osłabienie, biegunki, niedokrwistość, a przy rozległym zajęciu jelita cienkiego – zespół upośledzonego wchłaniania.

Choroba Leśniowskiego-Crohna – zalecenia dietetyczne

Ważnym elementem wspomagającym terapię aktywnej postaci choroby jest leczenie żywieniowe – dojelitowe lub pozajelitowe. Zalecenia dietetyczne w okresie remisji są podobne jak u pacjentów z wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego – stosuje się dietę łatwo strawną z ograniczeniem tłuszczu i błonnika pokarmowego. W zależności od fragmentu przewodu pokarmowego zajętego chorobowo, niektóre osoby mogą mieć zwiększone zapotrzebowanie na żelazo, kwas foliowy i witaminę B12.

Probiotyki i kwasy tłuszczowe omega-3 wspomagają terapię nieswoistych zapaleń jelit

Według badań naukowych, suplementacja kwasami tłuszczowymi omega-3 w dawce minimum 1g dziennie, ze względu na ich przeciwzapalne właściwości, może skrócić długość trwania zaostrzeń nieswoistych zapaleń jelit, a także wydłużyć okres remisji.

Przyjmowanie probiotyków, poza korzystnym wpływem na mikroflorę jelitową, może przyczyniać się do zmniejszenia procesu zapalnego w jelitach i szybszego osiągnięcia stanu remisji choroby. Pożądany efekt zdrowotny u pacjentów może przynieść również suplementacja witaminy D.

Przypisy:

1. Wasilewski, A., Zielińska, M., Storr, M., & Fichna, J. (2015). Beneficial effects of probiotics, prebiotics, synbiotics, and psychobiotics in inflammatory bowel disease. Inflammatory bowel diseases, 21(7), 1674-1682.
2. Murawska, N., Fabisiak, A., & Fichna, J. (2016). Anemia of chronic disease and iron deficiency anemia in inflammatory bowel diseases: pathophysiology, diagnosis, and treatment. Inflammatory bowel diseases, 22(5), 1198-1208.
3. Lamers, C. R., De Roos, N. M., & Witteman, B. J. (2020). The association between inflammatory potential of diet and disease activity: results from a cross-sectional study in patients with inflammatory bowel disease. BMC gastroenterology, 20(1), 1-8.
4. Schwermer, M., Fetz, K., Längler, A., Ostermann, T., & Zuzak, T. J. (2020). Complementary, alternative, integrative and dietary therapies for children with Crohn’s disease–a systematic review. Complementary Therapies in Medicine, 102493.
5. Scaioli, E., Salice, M., & Belluzzi, A. (2020). Omega-3 as a Part of the Dietary Guidance for Patients with Ulcerative Colitis: Beyond the Natural Sources. Clinical Gastroenterology and Hepatology.
6. Lewis, J. D., & Abreu, M. T. (2017). Diet as a trigger or therapy for inflammatory bowel diseases. Gastroenterology, 152(2), 398-414.
7. Kaur, L., Gordon, M., Baines, P. A., Iheozor‐Ejiofor, Z., Sinopoulou, V., & Akobeng, A. K. (2020). Probiotics for induction of remission in ulcerative colitis. Cochrane Database of Systematic Reviews, (3).