Ostre zapalenie oskrzelików u dzieci i niemowląt - charakterystyczne objawy zapalenia oskrzelików, leczenie, powikłania

Co to jest ostre zapalenie oskrzelików?

Ostre zapalenie oskrzelików to ostra infekcja układu oddechowego zlokalizowana w dolnych drogach oddechowych - oskrzelikach. Przyczyną ostrego zapalenia oskrzelików są wirusy - najczęściej wirus nabłonka oddechowego (wirus RS). Może być także wywołane wirusem grypy, adenowirusami lub metapneumowirusami. W większości przypadków u dzieci obserwowany jest łagodny przebieg, który nie wymaga hospitalizacji. Ostre zapalenie oskrzeli przenosi się drogą kropelkową. Najczęściej występuje u dzieci poniżej 2 roku życia.

Zapalenie oskrzeli u dzieci a zapalenie oskrzelików

Zapalenie oskrzeli ma podłoże wirusowe. Zakażenie powodowane jest przez wirusy grypy A, B, wirus paragrypy, wirus RSV, adenowirusy, rynowirusy oraz koronawirusy. Charakterystyczne objawy to uporczywy kaszel, odkrztuszanie ropnej lub śluzowej wydzieliny, gorączka poniżej 38 stopni, świszczący oddech, złe samopoczucie, bóle mięśni. W przypadku pojawienia się wysokiej gorączki wskazana jest konsultacja lekarska, ponieważ może to wskazywać na zapalenie płuc. Im młodsze dziecko tym ciężej przechodzi ono infekcję.

Zapalenie oskrzelików dotyczy mniejszych fragmentów dróg oddechowych - drobnych oskrzelików, które są położone pomiędzy oskrzelami a pęcherzykami płucnymi.

Zapalenie oskrzelików u dzieci i niemowląt - szczyt zachorowań

Częściej chorują wcześniaki, dzieci z obniżoną odpornością, z przewlekłymi chorobami układu oddechowego i nerwowego, zbyt krótko karmione piersią (mniej niż 2 miesiące), a także dzieci biernie narażone na dym tytoniowy. Oczywiście, dzieci przebywające w skupiskach rówieśników np. żłobkach będą częściej chorowały ze względu na kontakt z chorymi dziećmi. Najwięcej infekcji RSV obserwuje się w okresie jesienno-zimowym. Wzmożona ilośc przypadków zaczyna być notowana już w listopadzie. Szczytem zachorowań jest styczeń i luty. Pod koniec marca ilość zachorowań znacznie spada. Najwięcej choruje bardzo małych dzieci do 2 roku życia.

Jak się objawia zapalenie oskrzelików?

Przebieg zapalenia oskrzelików jest etapowy. Początkowo pojawiają się łagodne objawy objawy infekcji górnych dróg oddechowych takie jak suchy kaszel o małym nasileniu, katar, niewysoka gorączka. Po 48-72 godzinach intensywność kaszlu wzrasta i staje się on bardziej produktywny - mokry. Wydzielina staje się coraz bardziej gęsta, co sprawia problemy w jej odkrztuszaniu. Często w przebiegu choroby pojawia się duszność i świszczący oddech. U maluchów można zaobserwować takie objawy ostrego zapalenia oskrzelików jak:

• postękiwanie
• przyspieszenie oddechu
• poruszanie skrzydełkami nosa
• przerywanie karmienia piersią
• szybkie zmęczenie przy jedzeniu
• gorączka do 38 stopni
• kaszel
• katar

Grudkowe zapalenie oskrzelików

Grudkowe zapalenie oskrzelików, znane również jako ziarniniakowe zapalenie oskrzelików (granulomatous bronchiolitis), to bardzo rzadka choroba układu oddechowego, która charakteryzuje się zapaleniem małych oskrzelików i oskrzelików oddechowych. W przebiegu tej choroby dochodzi do tworzenia się małych grudek zapalnych, czyli ziarnin, w okolicach oskrzelików. Choroba ta może być spowodowana różnymi czynnikami, takimi jak infekcje, alergie, palenie tytoniu lub związek z chorobami układowymi. Objawy grudkowego zapalenia oskrzelików mogą obejmować duszności, kaszel, ból w klatce piersiowej i problemy z oddychaniem. Przyczyny tej choroby nie są znane. Często towarzyszy ona chorobom układowym tkanki łącznej jak np. reumatoidalne zapalenie stawów. W wielu przypadkach jest związana z zaburzeniami odporności.

Zarostowe zapalenie oskrzelików

Zarostowe zapalenie oskrzelików to rzadka choroba dróg oddechowych, charakteryzująca się przewlekłym zapaleniem oskrzelików, co prowadzi do ich pogrubienia, tworzenia guzków zapalnych i znacznego zwężenia lub zamknięcia światła oskrzelika. Choroba zazwyczaj nie występuje samodzielnie, częściej pojawia się u osób po przeszczepieniach narządów lub w związku z innymi chorobami, takimi jak choroby tkanki łącznej lub infekcje wirusowe, szczególnie u dzieci. Może być powikłaniem infekcji wirusem grypy, RSV czy adenowirusami. Czasami może być związana z ekspozycją na substancje toksyczne lub lekami. 

Rozlane zapalenie oskrzelików

Rozlane zapalenie oskrzelików to rzadka postępująca choroba, w której dochodzi do zapalenia drobnych dróg oddechowych pomiędzy oskrzelami a pęcherzykami płucnymi oraz zatok przynosowych. Przyczyna tej choroby nie jest znana, ale podejrzewa się wpływ czynników genetycznych. Choroba występuje głównie w Azji, zwłaszcza w Japonii, i pojawia się u osób między drugą a piątą dekadą życia. Objawy rozlanego zapalenia oskrzelików obejmują kaszel z ropnym plwociną oraz narastającą duszność, często towarzyszą im objawy zapalenia zatok przynosowych. Choroba ma powolny przebieg, ale prowadzi do stopniowego pogarszania funkcjonowania płuc.

Jak rozpoznać zapalenie oskrzelików?

Stan zapalny oskrzelików rozpoznaje się zazwyczaj na podstawie objawów ocenianych przez lekarza w badaniu fizykalnym oraz wywiadu lekarskiego. W trakcie wizyty oceniane są m.in. takie parametry jak liczba oddechów na minutę, tętno czy saturacja krwi tlenem. Istnieją także testy wykrywające wirusa RSV w wydzielinie z tylnej ściany gardła lub jam nosa. Najczęściej przeprowadza się je w celach epidemiologicznych. W razie wątpliwości diagnostycznych lekarz może zlecić RTG klatki piersiowej, aby odróżnić zapalenie oskrzelików od zapalenia płuc.

Leczenie zapalenia oskrzelików

W przypadku zapalenia oskrzelików stosuje się leczenie objawowe - nawadnianie, leki przeciwgorączkowe, mukolityczne, inhalacje. Czasami wykorzystuje się nawilżanie powietrza, podawanie tlenu przez nos lub maskę w przypadku niedotlenienia. Zaleca się również doustne nawadnianie oraz inhalacje solą fizjologiczną, które pomagają rozrzedzić zgromadzony śluz w oskrzelach. Dodatkowo, w celu ułatwienia odkrztuszania wydzieliny, stosuje się oklepywanie klatki piersiowej. W przypadku nasilonej duszności lekarz może zadecydować o konieczności zastosowania leków rozszerzających oskrzela. Z racji tego, że zapalenie oskrzelików to choroba wirusowa, nie są stosowane antybiotyki. Używane są jedynie w przypadku powikłań bakteryjnych takich jak np. zapalenie ucha środkowego.

Powikłania

Jednym z najczęściej wystepujących powikłań wśród dzieci jest zapalenie ucha środkowego. Przy cięższym przebiegu choroby, następstwem może być również niewydolność oddechowa, upośledzenie czynności płuc i zapalenie płuc, a nawet zapalenie mięśnia sercowego.

Ostre zapalenie oskrzelików u dzieci - profilaktyka

Wkrótce dostępna będzie szczepionka, która ma na celu ochronę niemowląt przed chorobami powodowanymi wirusem RSV. Podawana jest kobietom ciężarnym pomiędzy 32 a 36 tygodniem ciąży. Po szczepieniu w organizmie wytwarzają się przeciwciała, które następnie są przekazywane płodowi przez łożysko. Szczepionka została zatwierdzona przez Europejską Agencję Leków (EMA). Obecnie dostępna jest na rynku Amerykańskim. Poza szczepionką, w profilaktyce ważne jest unikanie dymu tytoniowego, częste mycie rąk i zachowanie zasad higieny, unikanie kontaktu z osobami chorymi i dbanie o odporność. Mamom zaleca się karmienie piersią przynajmniej do 6 miesiąca życia maluszka.

Przypisy

1. Goździcka-Józefiak A. Wirusologia. Wydawnictwo PWN, 2019.

2. Mazur, Natalie I., et al. "Respiratory syncytial virus prevention within reach: The vaccine and monoclonal antibody landscape." The Lancet Infectious Diseases (2022).

3. Nam, Hannah H., and Michael G. Ison. "Respiratory syncytial virus infection in adults." bmj 366 (2019).

4. Rudkowski, Zg. Choroby zakaźne i pasożytnicze u dzieci. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2013.