Bakteryjne zapalenie gardła - przyczyny, objawy, leczenie. Wirusowe czy bakteryjne zapalenie gardła - różnice w objawach.

Bakteryjne zapalenie gardła – przyczyny

Bakteryjne zapalenia gardła u dzieci występują trzykrotnie częściej niż u dorosłych. W ponad 90% powodowane są przez Streptococcus pyogenes - paciorkowiec beta-hemolizujący grupy A. W mniejszym stopniu przyczyną ostrego zapalenia gardła może być infekcja wywołana przez Streptococcus grupy C i G. Chorobę tą określa się jako „angina”- ostre zapalenie gardła i migdałków podniebiennych. W wyniku infekcji bakteryjnej rozwija się stan zapalny błony śluzowej gardła, czasami przebiegający z zajęciem tkanki limfatycznej gardła, czyli migdałków podniebiennych. Angina rozwija się bardzo szybko. Zakażeniu towarzyszy temperatura ciała powyżej 38 stopni.
Bakteryjne zapalenie gardła może być powodowane także przez inne bakterie, jest to jednak niezmiernie rzadkie. W mniej niż 1% infekcja może być wywołana przez m.in. Chlamydia pneumoniae, Mycoplasma, Neisseria gonorrhoeae czy Corynebacterium diphteriae.

Infekcja bakteryjna gardła - jak dochodzi do zakażenia?

Do zakażenia patogenami powodującymi infekcje górnych dróg oddechowych dochodzi drogą kropelkową i przez kontakt bezpośredni z chorą osobą. Najwięcej zachorowań obserwuje się późną jesienią, zimą i wczesną wiosną. Częściej chorują dzieci w wieku od 3 do 15 lat i osoby z upośledzoną odpornością. W przypadku zapaleń paciorkowcowych okres wylęgania wynosi od 12 godzin do 4 dni. Okres zakaźności kończy się 7 dni po ustąpieniu objawów lub 24 godziny od rozpoczęcia skutecznej antybiotykoterapii. Ryzyko rozwoju infekcji u pozostałych domowników wynosi 25%.

Bakteryjne ostre zapalenie gardła – objawy

Najczęściej występujące objawy bakteryjnego zapalenia gardła to zaczerwienienie i obrzęk migdałków, wysoka gorączka, ostry ból gardła i trudności w przełykaniu. Języczek podniebienny jest krwistoczerwony i obrzęknięty. Na migdałkach i tylnej ścianie gardła jest widoczny wysięk ropny lub śluzowy. Mogą pojawić się nudności, wymioty, bóle brzucha i bóle głowy. Powiększeniu ulegają węzły chłonne szyjne przednie.

Wirusowe zapalenie gardła a bakteryjne - jak je odróżnić?

Jak odróżnić wirusowe zapalenie gardła od tego powodowanego przez streptokoki? Przy infekcji powodowanej przez wirusy często pojawiają się objawy choroby takie jak:

• bóle mięśni i stawów
• kaszel
• katar
• chrypka
• powiększenie węzłów chłonnych tylnych szyjnych
• niewielka gorączka

W ostrym zapaleniu gardła o podłożu wirusowym zazwyczaj gorączka nie jest wysoka. Wyjątkiem jest zakażenie adenowirusami. Wspólnymi objawami dla infekcji wirusowych i bakteryjnych w przypadku zapalenia gardła jest ból gardła i możliwe bóle głowy, a także zapalenie spojówek (adenowirusy).

Dla odróżnienia objawy zapalenia gardła o etiologii bakteryjnej to:

• brak kaszlu i kataru
• silny ból gardła 
• powiększenie węzłów chłonnych przednich
•  gorączka powyżej 38 stopni 
• nalot włóknikowy i obrzęk migdałków
• krwistoczerwony i obrzęknięty języczek podniebienny
• wysięk śluzowy, ropny lub włóknikowy na migdałkach

Angina u dzieci - diagnostyka i leczenie zapalenia gardła

Rozpoznanie ustala się na podstawie obrazu klinicznego. Użyteczny jest test punktowy taki jak skala Centora/McIsaaca, w której za poszczególne objawy wskazujące na zakażenie paciorkowcowe punkty są sumowane. Do typowych objawów zalicza się temperaturę ciała powyżej 38 stopni, powiększenie przednich szyjnych węzłów chłonnych, wysięk na migdałkach i ich obrzęk, wiek od 3 do 14 lat. Jeśli przebieg infekcji jest nietypowy, wykonuje się badania dodatkowe np. Streptotes, posiew wymazu z gardła, CRP, morfologia.

Jak wygląda leczenie? W leczeniu anginy stosuje się antybiotyk np. penicylina V (fenoksymetylopenicylina), amoksycylina, cefalosporyny I generacji, klindamycyna, klarytromycyna lub azytromycyna.

Brak podjęcia leczenia może skutkować różnymi powikłaniami jak ropień okołomigdałkowy, ropne zapalenie ucha środkowego, ropne zapalenie węzłów chłonnych szyjnych, a nawet tak poważna jak gorączka reumatyczna i ostre kłębuszkowe zapalenie nerek.

Zapalenie gardła – leczenie objawowe i antybiotykoterapia

Przy zdiagnozowanym zakażeniu bakteryjnym paciorkowcami podstawą są antybiotyki, aby zapobiegać rozwojowi gorączki reumatycznej i innym powikłaniom. Najczęściej stosowana jest fenoksymetylopenicylina lub leki z grupy cefalosporyn.
Zaleca się odpoczynek oraz picie dużej ilości płynów. Przy wysokiej gorączce stosuje się praracetamol lub ibuprofen. W celu złagodzenia dolegliwości bólowych gardła jako leczenie objawowe używane są preparaty o działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym. Większość z nich jest dostępna bez recepty.
Występują w różnych formach:

• tabletki do ssania
• pastylki do ssania
• spray do gardła o działaniu znieczulającym, przeciwzapalnym i/lub łagodzącym
• syropy
• spray adhezyjny na stan zapalny gardła i jamy ustnej
• lizaki na ból gardła bez cukru

Zapalenie gardła – domowe sposoby na ból gardła

Leczenie zapalenia gardła można uzupełniać domowymi sposobami. Jednym z najbardziej popularnych jest płukanie gardła letnią wodą z solą (1 łyżka soli na 250 ml wody). Poleca się pić napary ziołowe i rozgrzewające herbaty:

• napar z rumianku
• napar z szałwii
• napar z kłącza imbiru
• ciepły sok malinowy
• ciepły sok z czarnej porzeczki
• herbata z miodem i cytryną

Napar z szałwii, rumianku, prawoślazu, liści porzeczki czarnej, kwiatu bzu czarnego można wykorzystać także do płukania śluzówki gardła.
Wspomagająco w leczeniu infekcji będzie działał syrop z młodych pędów sosny, propolis czy miód manuka.

Jak zapobiegać infekcjom?

W sezonie infekcyjnym należy szczególną uwagę zwrócić na unikanie kontaktu z osobami, które wydają się chore. Zaleca się częste mycie rąk, w szczególności przed jedzeniem i po skorzystaniu z łazienki. Nieodłączną częścią profilaktyki zakażeń jest regularne dbanie o odporność:

• zbilansowana dieta
• aktywność fizyczna
• niepalenie papierosów
• unikanie stresu lub umiejętne radzenie sobie z nim
• ograniczanie alkoholu

W razie potrzeby można uzupełniać swoją dietę preparatami stymulującymi układ immunologiczny: witamina D, witamina C, jeżówka purpurowa (Echinacea), kwasy tłuszczowe omega-3, spirulina, chlorella, żeń-szeń oraz produkty pochodzenia pszczelego – propolis, pierzga, miód. Osoby żyjące w stresie mogą odnieść korzyści z zastosowania adaptogenów. Wśród najpowszechniej stosowanych wymienia się ashwagandhę, różeniec górski, traganek, schisandrę, gotu kola czy korzeń maca

Podsumowując, ostre zapalenie błony śluzowej gardła najczęściej powodowane są przez bakterie Streptococcus pyogenes. Na zachorowanie w największym stopniu narażone są dzieci. Objawy pojawiają się gwałtownie. Wirusowe i bakteryjne zapalenie gardła różnią się objawami. Zapalenie wirusowe zazwyczaj nie przebiega z wysoką gorączką, natomiast objawy towarzyszące obejmują zwykle katar i kaszel.


Przypisy
    1. Lamer-Zarawska E. Fitoterapia i leki roślinne. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2013.
    2. Gajewski P. Interna Szczeklika. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2022.
    3. Georgalas, Christos C., Neil S. Tolley, and Anthony Narula. "Tonsillitis." BMJ clinical evidence 2014 (2014).
    4. Bakar, Muhamad Abu, et al. "Chronic tonsillitis and biofilms: a brief overview of treatment modalities." Journal of inflammation research 11 (2018): 329.
    5. Kawalec W. Pediatria tom I-II, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2018.
    6. Rudkowski Z. Choroby zakaźne i pasożytnicze u dzieci. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2013.