Alergia skórna - przyczyny, objawy, leczenie alergii skórnej

Alergia skórna – czym jest?

Alergia skórna to spektrum zmian na skórze, które powstają w odpowiedzi na kontakt organizmu z alergenem. Te objawy mogą obejmować zaczerwienienie skóry, wysypkę, pojawienie się pęcherzy, obrzęk naczynioruchowy lub uciążliwy świąd. Wysypka alergiczna jest najczęściej wywołana przez alergeny ze środowiska zewnętrznego lub przez alergeny pokarmowe. Jeśli alergia skórna nie jest leczona, może prowadzić do rozwoju m.in. atopowego zapalenia skóry, co w konsekwencji skutkuje nadmierną szorstkością i rogowaceniem skóry. Wśród chorób skóry powstających na tle alergicznym wymienić można np. atopowe zapalenie skóry, pokrzywkę alergiczną, alergiczny wyprysk kontaktowy, wyprysk fotoalergiczny.

Objawy alergii skórnej

Jak wygląda alergia skórna? Wysypka alergiczna przyjmuje różnorodne formy w zależności od choroby alergicznej skóry. Alergiczny wyprysk kontaktowy przyjmuje postać czerwonych, sączących się grudek. Reakcje skórne rozwijają się w obszarze, gdzie skóra miała kontakt z substancją uczulającą i towarzyszy im intensywny świąd. Tego rodzaju wysypka jest często spotykana u osób dorosłych. Pokrzywka alergiczna objawia się jako bąble pokrzywkowe otoczone rumieniem, przypominające te, które występują po oparzeniu pokrzywą. Bąble te swędzą i pieką, zazwyczaj ustępują samoczynnie i nie pozostawiają blizn. Pokrzywka często jest wywoływana przez alergeny pokarmowe lub pochodzenia zwierzęcego. Odczyn fotoalergiczny manifestuje się w postaci rumienia, grudek lub pęcherzyków, najczęściej wywołany przez kosmetyki, niektóre leki stosowane na skórę lub podawane doustnie. Ten rodzaj reakcji alergicznej jest skutkiem ekspozycji na promieniowanie słoneczne i może pojawić się natychmiast lub po pewnym czasie (od 24 do 48 godzin). Zmiany skórne w atopowym zapaleniu skóry najczęściej powodują alergię skórną na twarzy, w zgięciach łokciowych i kolanowych, a także na powierzchni dłoni. Należy pamiętać, że krostki na skórze, świąd lub zmiany skórne w postaci zapalnych grudek nie zawsze muszą być objawami alergii, gdyż mogą wystąpić w wyniku różnych chorób zakaźnych, takich jak wirusowe lub bakteryjne infekcje, oraz w przypadku stanów zapalnych. Podsumowując, alergia skórna może powodować różne objawy m.in:

• silny świąd skóry
• niebolesne bąble
• czerwone plamy na skórze
• krostki i grudki w kolorze od białego do czerwonego
• zaczerwienienie skóry
• suchość i szorstkość skóry
• łuszczenie się skóry

Przyczyny alergii skórnej - co może wywołać objawy skórne?

Alergia skórna może być wywołana przez różnorodne alergeny, z którymi organizm ma kontakt. Główne substancje uczulające obejmują pokarmy, takie jak białka mleka, gluten, orzechy, seler, soja, jajka, truskawki, czekolada, miód, a także dodatki spożywcze, takie jak glutaminian sodu i barwniki spożywcze. Niektóre składniki kosmetyków i detergentów jak np. SLS, SLES, konserwanty, barwniki, kompozycje zapachowe mogą powodować uczulenie na skórze i objawy alergii kontaktowej. Kontaktowe zapalenie skóry często jest powodowane przez także lateks, czy metale (nikiel, kobalt, chrom). Alergiczne zapalenie skóry może być także spowodowane nadmierną reakcją układu immunologicznego na niektóre leki, jak owadów, roztocza kurzu domowego, produkty odpszczele (np. propolis), lanolinę czy olejki eteryczne.

Atopowe zapalenie skóry

Atopia to nadwrażliwość na powszechnie występujące alergeny w otoczeniu, takie jak kurz, sierść zwierząt, pyłki, pozostałości detergentów na odzieży, pokarmy i konserwanty w kosmetykach. Kontakt z alergenem wywołuje produkcję przeciwciał IgE, które są odpowiedzialne za reakcję alergiczną. W prostych słowach, atopia to nadmierna skłonność osoby do reakcji alergicznych. Jeśli chodzi o atopowe zapalenie skóry (AZS), to związane jest ono z zaburzeniami w dojrzewaniu i metabolizmie keratynocytów, co prowadzi do przyspieszonego przechodzenia tych komórek z warstwy podstawowej do warstwy rogowej skóry. To z kolei powoduje łuszczenie i zwiększa podrażnienie skóry. Praca gruczołów łojowych i potowych jest zakłócona, a nieprawidłowa budowa ceramidów, stanowiących ochronny płaszcz hydrolipidowy skóry, obniża zdolności skóry do obrony przed alergenami - łatwiej przedostają się do głębszych warstw skóry. Charakterystyczną cechą skóry atopowej jest jej suchość, wynikająca z ograniczonej produkcji lipidów. Wzrost uwalniania histaminy (z diety i alergenów wziewnych) prowadzi do świądu skóry. Typowe umiejscowienie zmian skórnych to w zgięciach łokci, kolan, grzbietu dłoni, na powiekach i szyi.

Pokrzywka alergiczna

Pokrzywka alergiczna jest jednym z powszechnych schorzeń, które dotyka około 25% ludzi. To schorzenie może wystąpić u osób w każdym wieku, ale jest częstsze u kobiet. Nazwa "pokrzywka" odnosi się do charakterystycznych objawów, takich jak zaczerwienienie i bąble na skórze, które przypominają zmiany po kontakcie z pokrzywą. Przebarwienia i bąble pokrzywkowe pojawiają się i znikają zazwyczaj w ciągu 24 godzin, często towarzyszą im intensywny świąd lub pieczenie skóry. Miejscowe zmiany mogą wystąpić w różnych częściach ciała, a ich położenie zwykle zależy od czynnika, który wywołał te objawy. W przypadku, gdy objawy pokrzywki utrzymują się przez dłuższy czas, zalecana jest konsultacja z lekarzem specjalistą w celu wykluczenia innych chorób, które mogą przypominać pokrzywkę i wymagać innego podejścia diagnostycznego.

Alergiczny wyprysk kontaktowy (kontaktowe zapalenie skóry)

Alergiczny wyprysk kontaktowy jest jednym z rodzajów reakcji alergicznych skóry wywołanych kontaktem z alergenem, czyli substancją, która powoduje nadreaktywność układu odpornościowego. Zazwyczaj objawy obejmują zaczerwienienie skóry, grudki, obrzęk, a także intensywny świąd i pieczenie. W przypadku alergicznego wyprysku kontaktowego zmiany skórne są zlokalizowane głównie w obszarze, który miał bezpośredni kontakt z alergenem. Przyczyny alergicznego wyprysku kontaktowego są zróżnicowane, ponieważ alergenami mogą być różnorodne substancje, takie jak metale, detergenty, kosmetyki, leki, żywność czy rośliny. Często substancje uczulające przenikają przez barierę naskórkową, co inicjuje reakcję alergiczną układu immunologicznego. W przypadku alergicznego wyprysku kontaktowego, układ immunologiczny wydaje się błędnie rozpoznawać substancję jako zagrożenie, co prowadzi do reakcji alergicznej. Aby ustalić przyczynę alergicznego wyprysku kontaktowego i zidentyfikować alergen, który go wywołał, przeprowadza się testy skórne lub testy płatkowe. Testy te pomagają zlokalizować substancję uczulającą i dostarczają istotnych informacji do postawienia diagnozy. Po ustaleniu przyczyny alergii leczenie polega na unikaniu kontaktu z alergenem oraz łagodzeniu objawów. Skóra wymaga odpowiedniej pielęgnacji, w tym nawilżenia i stosowania preparatów przeciwzapalnych. W niektórych przypadkach, gdy objawy są silne i nie ustępują, lekarz może zalecić krótkotrwałe stosowanie maści zawierających glikokortykosteroidy w celu złagodzenia stanu zapalnego skóry.

Leczenie alergii skórnej

Jak radzić sobie z czerwonymi plamami i swędzeniem skóry, jeśli wystąpiło zaostrzenie alergii? Leczenie alergicznych stanów chorobowych skóry jest przeprowadzane przez dermatologa i opiera się na skutecznym rozpoznaniu przyczyny dolegliwości. Diagnoza alergii polega na analizie wyników testów skórnych punktowych, testów płatkowych oraz pomiarze poziomu przeciwciał IgE. Szczególnie przydatne są testy płatkowe, zwłaszcza w przypadku diagnozowania wyprysku kontaktowego. Najskuteczniejszym podejściem do leczenia alergii jest zastosowanie leków na alergię o działaniu przeciwhistaminowym. Istnieją dwie główne grupy leków przeciwhistaminowych, czyli te należące do pierwszej i drugiej generacji.

Leki przeciwhistaminowe pierwszej generacji, takie jak klemastyna, hydroksyzyna, antazolina, prometazyna, ketotifen i difenhydramina, są skuteczne w hamowaniu receptorów H1 dla histaminy, ale niestety wykazują działanie nieselektywne. Oprócz blokowania receptorów histaminowych, wpływają również na inne receptory, takie jak serotoninowe, adrenergiczne i cholinergiczne, co może skutkować szeregiem działań niepożądanych, takich jak nadmierna senność, osłabienie koncentracji, suchość w jamie ustnej i nudności. Obecnie nie zaleca się stosowania leków pierwszej generacji ze względu na dostępność bardziej zaawansowanych leków drugiej generacji. Leki przeciwhistaminowe II generacji działają bardziej selektywnie, koncentrując się głównie na hamowaniu receptorów H1 dla histaminy. Ponadto w mniejszym stopniu przenikają do układu nerwowego, co skutkuje mniejszą liczbą działań niepożądanych i czyni je bezpieczniejszymi w stosowaniu. Do tej grupy leków należą cetyryzyna, lewocetyryzyna, loratydyna, feksofenadyna, lewokabastyna, rupatydyna, astemizol, azelastyna, ebastyna i bilastyna. Wybór odpowiedniego leku przeciwhistaminowego zależy od indywidualnych potrzeb pacjenta. Należy zwrócić uwagę na różnice w przenikaniu leków do ośrodkowego układu nerwowego. Na przykład, feksofenadyna i bilastyna przenikają w najmniejszym stopniu, co sprawia, że powodują one najmniej działań niepożądanych, zwłaszcza senności. Z kolei cetyryzyna i lewocetyryzyna mogą wywoływać większą senność. Niektóre z leków przeciwhistaminowych drugiej generacji, takie jak loratydyna i rupatydyna, mają także dodatkowe korzystne efekty, ponieważ hamują wytwarzanie mediatorów reakcji zapalnej.

Leczenie objawowe najczęściej opiera się na stosowaniu preparatów w formie maści. Preparaty antyhistaminowe do stosowania miejscowego dostępne są w formie maści lub żelu, a niektóre z nich zawierają związki o właściwościach znieczulających, co pomaga złagodzić intensywny świąd skóry towarzyszący wysypkom alergicznym. W przypadku ciężkich objawów uczulenia i braku skuteczności innych preparatów leczniczych, lekarz może zdecydować o krótkotrwałym stosowaniu maści zawierających glikokortykosteroidy. (GKS) Obecnie najnowszą alternatywną dla miejscowych GKS są inhibitory kalcyneuryny takie jak pimekrolimus i takrolimus. W przeciwieństwie do mGKS nie powodują uszkodzenia bariery naskórkowej. Mogą być stosowane także na bardziej delikatne obszary np. aby złagodzić uczulenie na twarzy lub rękach. Obecnie są powszechnie stosowane w przypadku atopowego zapalenia skóry.

Domowe sposoby na uczulenie na skórze

Jako uzupełnienie leczenia farmakologicznego można spróbować kilku domowych sposobów. Ważnym elementem jest odpowiednia pielęgnacja skóry pacjenta. Emolienty odgrywają tu kluczową rolę, ponieważ zapewniają właściwe nawilżenie skóry i działają przeciwzapalnie. Istotne jest także stosowanie środków antyseptycznych (np. z nanosrebrem, chlorowodorkiem oktenidyny), które pomagają zapobiegać zakażeniom bakteryjnym, szczególnie, gdy pojawi się świąd. Swędzące zmiany alergiczne na skórze często są przez pacjentów rozdrapywane, co może prowadzić do nadkażeń. Emolienty są podstawą pielęgnacji w przypadku alergii skórnej u niemowlaka, dzieci, ale także u osób dorosłych, szczególnie jeśli występuje atopowe zapalenie skóry. W złagodzeniu zaczerwienienia i stanu zapalnego pomóc może żel aloesowy, preparaty z panthenolem i alantoiną.

W łagodzeniu objawów alergii pomóc może naturalna maść rumiankowa o działaniu przeciwzapalnym. Na uczulenia skórne pomóc może także maść dziegciowa, która poza aktywnością przeciwzapalną zmniejsza świąd i działa odkażająco. Jedną z najbardziej znanych roślin o działaniu przeciwalergicznym jest pachnotka zwyczajna. W aptekach dostępne są tabletki z wyciągiem z tego zioła.

Przypisy

1. Obtułowicz, Krystyna. Alergologia. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2016.
2. Korbut, Ryszard. Farmakologia. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2017.
3. Rajtar-Cynke, Grażyna. Farmakologia. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2014.
4. Rycroft, R.J.; Robertson, S.J.; Wakelin, S.H.. Dermatologia. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2014.