Ziele skrzypu polnego – właściwości rośliny i działanie na układ moczowy, włosy i paznokcie. Kiedy warto stosować odżywki i szampony do włosów ze skrzypem?

Ziele skrzypu polnego - chwast czy cenny surowiec? Właściwości skrzypu polnego, działanie i zastosowanie

Skrzyp polny jest rośliną pospolitą, która najczęściej występuje na obszarach uprzednio zagospodarowanych przez człowieka - w tym w obrębie pól, ale również w gruzowiskach, przy torach kolejowych, w okolicy starych placów budowy, a oprócz tego - w lasach, w cieniu drzew. Asymilacja rośliny i jej rozwój następuje szybko, dlatego gdy rozrasta się w ogrodach lub innych, użytkowych przestrzeniach, traktowana jest jako chwast. Nie oznacza to jednak, że skrzyp polny jest bezużyteczny - wręcz przeciwnie! Zarówno w kosmetyce, jak i medycynie wykorzystuje się jego pędy do produkcji suplementów diety, leków, a także produktów do pielęgnacji twarzy, ciała i włosów. Z uwagi na zawartość krzemionki, skrzyp polny kojarzony jest głównie z działaniem wzmacniającym włosy i paznokcie. Czy jest to jednak jego jedyne zastosowanie? Jak skrzyp działa na ludzki organizm i kto powinien zainteresować się jego przyjmowaniem - od wewnątrz i od zewnątrz?

Skrzyp polny – właściwości. Co zawiera ekstrakt ze skrzypu polnego?

Skrzyp polny zawiera wyjątkowe substancje, którym zawdzięcza swoje właściwości. Wśród nich można wymienić przede wszystkim:

• krzemionkę, która dla ludzkiego organizmu stanowi źródło krzemu - cennego pierwiastka, pełniącego wiele ról i biorącego udział w wielu procesach. Przede wszystkim krzem to jeden ze składników tkanki kostnej oraz tkanki łącznej, a jego właściwy poziom zapewnia prawidłowy przebieg regeneracji i wzrostu tych struktur. Oprócz tego krzem jest istotny w profilaktyce miażdżycy i cukrzycy, a w kontekście stanu skóry, włosów i paznokci, dba o ich kondycję, biorąc udział w syntezie kolagenu (białka budulcowego skóry i jej wytworów);
• flawonoidy, będące jednymi ze związków uznawanych za silne przeciwutleniacze (co oznacza, że chronią one komórki przed stresem oksydacyjnym). Dodatkowo flawonoidy mają ogólne działanie prozdrowotne - są uznawane za pomocne w profilaktyce miażdżycy, cukrzycy, stanów zapalnych, a nawet nowotworów. Pozytywnie wpływają na elastyczność ścian naczyń krwionośnych (co pośrednio wpływa na zminimalizowanie ryzyka chorób żylnych, a także na zmniejszenie widoczności „pajączków” - czyli widocznych spod skóry, rozszerzonych naczynek);
• alkaloidy, które w niewielkich dawkach znajdują zastosowanie w medycynie - w tym w profilaktyce chorób serca i układu krążenia, a także w preparatach działających rozkurczowo na mięśnie gładkie;
• saponiny, które wykazują działanie immunostymulujące oraz wykrztuśne (przez co często stosowane są w preparatach wspomagających leczenie przeziębienia, grypy i innych infekcji wirusowych), a oprócz tego, podobnie jak flawonoidy, są antyoksydantami.

Oprócz powyższych substancji, skrzyp polny posiada również w swoim składzie kwasy organiczne oraz pierwiastki, których właściwa ilość niezbędna jest do funkcjonowania organizmu - w tym do prawidłowego przebiegu przewodnictwa nerwowego i funkcjonowania mięśni czy układu krwiotwórczego. Wśród nich wymienia się mangan, żelazo oraz potas.

Skrzyp polny – zastosowanie surowca w medycynie i kosmetyce

Tak, jak zostało to już we wstępie, ziele skrzypu polnego - czy to w postaci suszu, czy wyciągu lub ekstraktu - ma bardzo szerokie zastosowanie w medycynie oraz w kosmetyce. Do najczęściej wykorzystywanych suplementów, preparatów i wyciągów ze skrzypem polnym zalicza się:

• suplementy diety na włosy, skórę i paznokcie. Dzięki ich regularnemu zażywaniu można odnotować poprawę w zakresie elastyczności skóry, a także szybszy wzrost włosów (i/lub ich zmniejszone wypadanie) czy wzmocnienie paznokci. Wszystko to za sprawą zawartości opisanej już powyżej krzemionki, ale również antyoksydantów;
• preparaty stosowane pomocniczo w schorzeniach dróg moczowych (zwłaszcza w infekcjach), ale również w leczeniu nadciśnienia. Dzieje się tak z uwagi na działanie moczopędne skrzypu, co z jednej strony wspomaga oczyszczanie dróg moczowych z ewentualnych patogenów, a z drugiej (w odpowiednich dawkach, kontrolowanych przez lekarza) może wspierać redukcję ciśnienia tętniczego;
• preparaty działające wspomagająco w leczeniu reumatoidalnego zapalenia stawów, a także innych chorób związanych z degradacją chrząstek i/lub kości. Preparaty ze skrzypem, z uwagi na pozytywny wpływ na wytwarzanie kolagenu i wzmacnianie tkanki kostnej oraz chrzęstnej, poleca się także w łagodzeniu skutków menopauzy;
• preparaty działające wspomagająco w profilaktyce incydentów zakrzepowo-zatorowych i żylaków. Skrzyp wykazuje bowiem właściwości wzmacniające naczynia krwionośne, a także właściwości przeciwmiażdżycowe (a to właśnie gromadząca się na ścianach naczyń blaszka miażdżycowa doprowadza nierzadko do powstania groźnego w skutkach zakrzepu);
• kosmetyki ze skrzypem polnym - w tym przede wszystkim szampony, wcierki, płukanki oraz preparaty nakładane bezpośrednio na skórę głowy, a także odżywki i maski. Dodatkowo skrzyp bywa jednym ze składników kosmetyków dedykowanych pielęgnacji cery naczynkowej, a także maści do stosowania zewnętrznego. Stosuje się go również w produktach do oczyszczania skóry skłonnej do trądziku - regularne stosowanie skrzypu w takiej formie pomaga utrzymać bowiem równowagę w zakresie wydzielania sebum.

Warto również wspomnieć, że pędy skrzypu, przypominające wyglądem koński ogon, były niegdyś stosowane do gojenia ran, a wywar ze skrzypu polnego podawany kobietom był dla złagodzenia dolegliwości towarzyszących krwawieniu miesięcznemu.

Na półkach drogerii, sklepów zielarskich i aptek można znaleźć preparaty i suplementy ze skrzypem pod różnymi postaciami. Jedną z najpopularniejszych form są herbatki i mieszanki ziołowe z suszonym zielem skrzypu. Oprócz tego dobroczynne właściwości tej rośliny zamykane są w tabletkach, kapsułkach, a także sokach ze skrzypu i syropach.

Kiedy warto stosować skrzyp polny?

W jakich sytuacjach zdecydowanie warto rozważyć suplementację skrzypu polnego? Przede wszystkim wpłynie on pozytywnie na wygląd skóry, włosów i paznokci, dlatego przyjmowaniem preparatów ze skrzypem powinny zainteresować się szczególnie osoby zmagające się z wypadaniem włosów (i/lub ich powolnym wzrostem), a także z problemem łamliwości i kruchości paznokci. Ponadto regularne zażywanie suplementu lub picie naparów z suszem z omawianej rośliny może pomóc w poprawie stanu i kondycji cery trądzikowej, a także naczynkowej czy… zmagającej się z nadmiernym wydzielaniem sebum i potu.

W przypadku chęci włączenia preparatów ze skrzypem w formie wsparcia leczenia reumatoidalnego zapalenia stawów (czy innych chorób zapalnych), objawów menopauzy, nadciśnienia tętniczego, żylaków lub wymienionych już powyżej schorzeń, zdecydowanie warto skonsultować się z lekarzem. Mimo, iż w teorii ziele skrzypu byłoby wskazane jako wsparcie terapii konkretnej dolegliwości, to może ono wchodzić w interakcje z lekami przyjmowanymi na stałe, a także być przeciwwskazane u konkretnego pacjenta z uwagi na uwarunkowania osobnicze.

Czy można stosować produkty zawierające skrzyp polny w ciąży? Przeciwwskazania i skutki uboczne

Podobnie jak każdy suplement, preparat czy lek, również produkty ze skrzypem polnym mają pewne przeciwwskazania co do ich stosowania. Wśród nich można wyróżnić takie stany i schorzenia, jak ciąża i karmienie piersią, ciężkie choroby układu moczowego przebiegające z zaburzeniami pracy nerek i dnę moczanową, zdiagnozowany niedobór witaminy B1, a także zdiagnozowany nadmiar krzemu w organizmie. Oczywiście przyjmowanie suplementów ze skrzypem powinno być każdorazowo skonsultowane z lekarzem przez pacjentów, którzy cierpią na choroby przewlekłe i przyjmują codziennie wiele leków na różne dolegliwości. Co istotne, wymienione przeciwwskazania są względne, dlatego po indywidualnej, medycznej ocenie stanu zdrowia danej osoby, zażywanie skrzypu lub picie naparu z ziela skrzypu może być dozwolone.

Do głównych skutków ubocznych przyjmowania preparatów ze skrzypem zalicza się m.in.:

• niedobór witaminy B1 (przy długotrwałym stosowaniu - skrzyp sprzyja wykształceniu się niedoboru tej witaminy, dlatego nie zaleca się jednoczesnego stosowania suplementów z witaminą B1 oraz ze skrzypem, ponieważ jeden preparat może znosić działanie terapeutyczne drugiego);
• zwiększenie ryzyka odwodnienia organizmu (z uwagi na moczopędne działanie skrzypu);
• zaburzenia funkcjonowania układu pokarmowego (biegunki, wymioty) przy spożyciu zbyt dużych ilości;
• reakcje alergiczne - najczęściej w postaci wysypki o charakterze pokrzywki.

W przypadku jakichkolwiek wątpliwości co do stosowania skrzypu polnego, jak i do formuły jego podania czy do dawkowania, należy skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą.

Źródła:

1. K. Przygoński, Z. Zaborowska, e. Wójtowicz, B. Dziarska [w:] Ocena aktywności przeciwutleniającej ziela skrzypu polnego [w:] Bromatologia i Chemia Toksykologiczna, 45/2012
2. Dr n. med. D. M. Keller, prof. dr hab. n. med. E. Straburzyńska-Migaj, Od wytycznych do praktyki lekarskiej - leczenie moczopędne w kardiologii [w:] Kardiologia po Dyplomie 06/2020
3. Skrzyp polny - krople [w:] Baza Leków Medycyny praktycznej, dostęp online 10.07.2024
4. D. Wróbel, H. Różański, Equisetum arvense L. skrzyp polny (Equisetaceae Michx. Ex DC.) [w:] Herbalism nr 1(9)/2023