Paraliż senny - czym jest, jak się objawia i w jaki sposób go leczyć?

Paraliż senny - inaczej określany również jako porażenie przysenne - to jedno z zaburzeń snu, zaliczane do grupy tak zwanych parasomnii (obok somnambulizmu, koszmarów nocnych, wybudzania się z dezorientacją i innych). Szacuje się, że tego nieprzyjemnego zjawiska doświadczyła choć raz w życiu niemalże połowa ludzkości. Paraliż przysenny zdarza się zarówno u dzieci, jak i u dorosłych, choć z uwagi na dłuższe pozostawanie w fazie REM, częściej mamy z nim do czynienia u najmłodszych. Pacjenci opisują go jako uczucie niemożności poruszania kończynami, „zamrożenie” i zesztywnienie ciała, z towarzyszącymi tym objawom halucynacjami, strachem, uciskiem w klatce piersiowej i lękiem. Czym tak naprawdę jest paraliż przysenny, ile trwa i w jakich okolicznościach może się pojawiać? W jaki sposób przerwać „atak” i co robić, by porażenie przysenne występowało jak najrzadziej? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdziecie poniżej - zapraszamy do lektury!

Objawy porażenia przysennego

Tak, jak zostało to wspomniane powyżej, pacjenci charakteryzują objawy paraliżu sennego jako niemożność poruszania się. W momencie „ataku” mają przeświadczenie, że pomimo chęci wykonywania konkretnych ruchów, ich ciało pozostaje sztywne lub bezwładne. Oprócz tego uczucia, przy paraliżu przysennym najczęściej pojawiają się:

• halucynacje, utożsamiane później przez pacjentów z koszmarnymi snami - mogą to być zarówno halucynacje słuchowe (wrażenie, że ktoś chodzi po mieszkaniu lub pokoju), a także wzrokowe (również dotyczące najczęściej obecności obcej osoby). Dodatkowo paraliżowi często towarzyszy uczucie spadania, latania czy chęci ucieczki;
• ucisk w klatce piersiowej, połączony z uczuciem niemożności zaczerpnięcia powietrza, a nawet duszenia się;
• niezwykle realistyczny lęk o własne zdrowie lub życie.

Co ważne, najczęściej objawy porażenia sennego pojawiają się podczas wybudzania (są to tak zwane halucynacje lub omamy hipnagogiczne), a rzadziej - podczas zasypiania (określa się je wówczas mianem halucynacji bądź omamów hipnopompicznych). Zazwyczaj „atak” trwa od kilkunastu sekund do nawet kilku minut, a później samoistnie mija.

Paraliż senny - przyczyny zjawiska

Niestety, do tej pory nie ustalono, co jest bezpośrednią przyczyną występowania zjawiska paraliżu sennego. Wiadomo jednak, jakie okoliczności mogą wpływać na zwiększenie częstotliwości, długości oraz intensywności „ataków”. Zaliczają się do nich między innymi:

• choroby (w tym również psychiczne) przebiegające z nieprawidłowościami odnotowywanymi w obszarze mózgu oraz układu nerwowego, a także dotyczącymi snu. Wśród nich wyróżnia się - przykładowo - takie schorzenia, jak bezdech senny, depresja, bezsenność, zaburzenia lękowe, zaburzenia afektywne dwubiegunowe, a także zespół stresu pourazowego czy narkolepsję;
• konkretne leki, wpływające na funkcjonowanie układu nerwowego. Wśród nich wyróżnia się między innymi leki na depresję czy zaburzenia lękowe, leki nasenne czy stabilizujące nastrój;
• codzienny, długotrwały, intensywny stres, związany z sytuacją zawodową czy rodzinną, wpływający na długość i efektywność snu oraz na samo zasypianie;
• zła higiena snu - brak dbałości o odpowiednie warunku zasypiania i nocnego odpoczynku.

Niektóre wyniki badań nad paraliżem sennym wskazują również, że częstsze i intensywniejsze epizody paraliżu sennego (zwłaszcza te pojawiające się podczas wybudzania) mają miejsce u pacjentów śpiących w pozycji na plecach.

W jaki sposób leczy się porażenie senne?

Tak naprawdę - z uwagi na brak wyjaśnienia co do genezy zjawiska oraz brak konsekwencji zdrowotnych jego występowania - nie istnieją również konkretne metody leczenia porażenia przysennego. To, co pacjent może zrobić, by uniknąć pojawiania się „ataków” lub zmniejszyć ich częstotliwość, to zadbanie o redukcję stresu, a co najważniejsze - o higienę snu. Warto w tym celu ustalić konkretne godziny pobudek i zasypiania, pilnując ich również w święta i weekendy, a także przesypiać codziennie co najmniej 7 do 8 godzin. To optymalna długość nocnego odpoczynku, pozwalająca na regenerację organizmu i przejście przez wszystkie, fizjologiczne fazy snu.

Oprócz regulacji rytmu dobowego, należy również zająć się otoczeniem - wywietrzenie sypialni przed zaśnięciem, częsta zmiana pościeli wykonanej z naturalnych, przyjaznych dla ciała materiałów, a także aromaterapia, ograniczenie kontaktu ze światłem niebieskim (emitowanym przez urządzenia elektroniczne) wieczorową porą czy stosowanie metod samouspokojenia - medytacji czy technik oddechowych.

W przypadkach, w których porażenie senne występuje u pacjenta bardzo często, uniemożliwia mu efektywny, nocny odpoczynek i wpływa na codzienne funkcjonowanie, wywołując stany lekowe lub ataki paniki, można skonsultować się z psychiatrą, który - jeśli zajdzie taka potrzeba - zaordynuję leki przeciwlękowe lub inne, mające na celu wsparcie pacjenta oraz regulację jego snu.

Źródła:

1. Dr hab. n. Med. A Wichniak, Parasomnie [w:] Medycyna Praktyczna, 26.02.2013
2. Mgr B. Kulczyński, Paraliż przysenny (porażenie przysenne) - co to jest, przyczyny, leczenie [w:] Nowa Farmacja, 12.07.2021
3. Szelenberger, Hipersomnie pochodzenia ośrodkowego [w:] Pneumonologia i Alergologia Polska, tom 75, 1/2007
4. Wróbel-Knygel, M. Flis, R. Dubiel, H. Karakuła-Juchnowicz, What do we know about sleep paralysis? [w:] Current Problems of Psychiatry, 3/2018