Komedogenność kosmetyków - jakie substancje wpływają na zapychanie porów i zmiany trądzikowe?

Komedogenność i aknegenność - co to takiego i jak wpływa na skórę?

Na pojawienie się zmian trądzikowych, wyprysków oraz zatkanych porów wpływa wiele różnych czynników - od diety i poziomu nawodnienia organizmu, poprzez predyspozycje genetyczne i sam typ cery, aż po działanie kosmetyków, stosowanych w codziennej pielęgnacji. W poniższym tekście zajmiemy się ostatnim z wymienionych aspektów - a więc składnikami kosmetycznymi, których właściwości przyczyniają się do powstawania „nieprzyjaciół” na skórze twarzy. Potocznie określa się je mianem substancji „zapychających” czy „zatykających” pory, natomiast w kosmetologii używa się pojęć komedogenności i aknegenności. Czym jest komedogenność oraz aknegenność? Jak rozpoznawać kosmetyki komedogenne oraz aknegenne i jakie mogą być konsekwencje ich codziennego używania? Co wywołuje trądzik i co zapycha pory - oraz jak sprawdzić obecność takich dodatków w składach INCI? Odpowiedzi na te i inne pytania związane z negatywnym wpływem pielęgnacji na twoją skórę znajdują się poniżej - zapraszamy do lektury i dzielenia się najważniejszymi informacjami z najbliższymi!

Komedogenność i aknegenność kosmetyków - jedna z przyczyn zanieczyszczenia cery

Tak, jak zostało to wspomniane, zanieczyszczone i zatkane pory, wypryski, krostki, podskórne gule i inne zmiany trądzikowe mogą pojawiać się na skutek różnych czynników - w tym w wyniku stosowania niewłaściwej pielęgnacji. Warto od razu zaznaczyć, że tego typu „niespodzianki” są obecnie nie tylko u posiadaczy i posiadaczek skóry tłustej lub mieszanej, ale również skóry suchej, odwodnionej czy też dojrzałej - tak naprawdę każda osoba zmaga się (częściej lub rzadziej) z niespodziewanymi wypryskami. Jedną z przyczyn takiego stanu rzeczy jest komedogenność oraz aknegenność konkretnych substancji, zawartych w kosmetykach. Co w praktyce oznaczają oba te określenia?

• Komedogenność kosmetyków (czy raczej substancji w nich zawartych) to nic innego, jak skłonność do „zapychania” porów, a w rezultacie - do powstawania zaskórników. Efekt zastosowania takiego składnika widać już po kilku użyciach produktu. Na twarzy pojawiają się podskórne gulki oraz klasyczne pryszcze, zakończone białym punktem - a więc łojem gromadzącym się pod skórą. Mówi się wtedy, że kosmetyk „zapchał cerę”, co staje się impulsem do zaprzestania jego stosowania podczas pielęgnacji skóry.
• Aknegenność kosmetyków, czyli ich zdolność do wywoływania zmian trądzikowych w dłuższej (niż kilkudniowa) perspektywie czasowej. Zazwyczaj aknegenność produktów pielęgnacyjnych opiera się na nadmiernym wysuszeniu skóry oraz pobudzeniu jej do kompensacyjnego wytwarzania sebum - a jego nadmiar z kolei prowadzi do pojawienia się wyprysków, krostek i innych, niechcianych zmian.

Rozróżnienie tych dwóch rodzajów składników - komedogennych i aknegennych - jest niezwykle ważne dla całej pielęgnacji, ponieważ pomoże zadbać zarówno o cerę tłustą i trądzikową, mającą skłonność do zapychania, jak i suchą czy dojrzałą. Poniżej przedstawiamy przykłady takich substancji oraz informacje o tym, jak rozpoznawać je w składach INCI.

Składniki komedogenne - działanie i przykłady substancji

Składnik komedogenny to taki, który ma zdolność do „zapychania” ujść gruczołów łojowych - a więc gruczołów odpowiedzialnych za produkcję sebum. Ujścia te są określane potocznie mianem porów. Zatkanie jednego z nich powoduje powstanie wyprysku - niekiedy niewielkiego, z białą „główką”, jednak czasem przybiera on postać dużej, bolącej guli, wyniesionej ponad powierzchnię skóry i gojącej się nawet prze kilka tygodni.

Jak rozpoznać substancje komedogenne w składach INCI kosmetyków? Oto ich najważniejsze przykłady:

• wazelina (w składach kosmetyków funkcjonuje pod nazwą Petrolatum) oraz parafina (w składach można znaleź ją pod nazwami: Paraffinum, Parafinum Liquidum czy Mineral Oil). Parafina bywa nazywana olejem mineralnym, który wykazuje bardzo silne działanie komedogenne;
• syntetyczne emolienty - są to odpowiedniki naturalnych substancji, które - podobnie jak oleje i masła roślinne, służą odbudowie bariery hydrolipidowej skóry oraz ochronie przed odparowywaniem wody z naskórka. Syntetyczne emolienty to między innymi: mirystynian oraz palmitynian izopropylu czy mirystynian mirycylu. Chcąc wprowadzić emolienty - naturalne oleje i masła - do swojej pielęgnacji, lepiej wybierać te roślinnego pochodzenia, pod postacią olejów niekomedogennych (tak zwane oleje schnące, które szybko się wchłaniają i nie pozostawiają na cerze tłustej warstwy) lub ich mieszanek;
• silikony - czyli substancje dodawane do kosmetyków w celu zwiększenia przyjemności korzystania z danej formuły. Silikony w kremach, podkładach i innych produktach sprawiają, że skóra jest maksymalnie wygładzona, ponieważ sama formuła szczelnie wchodzi w pory i prowadzi do ich optycznego zniwelowania. Substancje silikonowe w składach INCI można rozpoznać po ich charakterystycznych końcówkach, czyli -thicone, przykładowo - Dimethicone.

Czy ze składników komedogennych należy bezwzględnie rezygnować? Nie do końca - te wymienione powyżej pomagają bowiem stworzyć na skórze warstwę okluzyjną, która zapobiega odparowywaniu wody z naskórka.Wazelina lub parafina może więc zdać egzamin u posiadaczy i posiadaczek cery suchej lub odwodnionej, jednak należy pamiętać o dokładnym zmyciu warstwy kosmetyku zawierającego substancje najbardziej komedogenne. Najlepiej w tym celu sprawdzają się produkty z mocnymi detergentami, takimi jak SLS czy SLES. Optymalnym wyborem będzie jednak zmiana preparatów zawierających składniki komedogenne na takie, które zawierają roślinne masła i oleje, bogate w łagodne kwasy tłuszczowe - również spełniają one rolę okluzyjną, a jednocześnie nie wykazują wysokiej komedogenności.

Warto tutaj wspomnieć, że niektóre źródła dotyczące kosmetologii oraz nauk o skórze mówią o tak zwanej skali komedogenności olejów i innych składników (zazwyczaj ma ona 5 stopni, gdzie 0 oznacza produkt niekomedogenny, a 5 – wysoce komedogenny). Wedle jej założeń można podzielić nawet substancje pochodzenia naturalnego na oleje niekomedogenne - w czystej postaci (olej z kiełków pszenicy, olej z wiesiołka, olej z pestek malin, olej konopny, olej z orzechów makadamia, olej lniany, olej ze słodkich migdałów i wiele innych) oraz na oleje komedogenne (najczęściej przytacza się tu olej kokosowy, a także masło kakaowe czy nawet glicerynę). I o ile w przypadku silikonów czy syntetycznych emolientów nie ma wątpliwości co do ich zdolności do zapychania porów, tak komedogenność olejów i maseł stoi pod znakiem zapytania. Obecnie uważa się, że aby uniknąć zaskórników, rozwoju bakterii i innych problemów skórnych, warto dobrać olej o "suchym" wykończeniu - są to oleje z nasion malin i truskawek, olej z czarnuszki czy olej tamanu i wiele innych propozycji. W kontekście produktów naturalnych najlepiej ocenić dany kosmetyk na podstawie własnej reakcji skóry - nawet oleje opisywane jako najmniej komedogenne mogą bowiem okazać się zapychającymi składnikami, nieodpowiednimi do pielęgnacji skóry suchej, mieszanej lub tłustej. Wszystko to dotyczy indywidualnych uwarunkowań skóry - dany olej i komedogenność składnika mogą być inne u wielu różnych osób.

Aknegenność składników kosmetycznych, czyli co wywołuje trądzik?

Znacznie mniej znane od substancji komedogennych są składniki wykazujące aknegenność - a więc zdolność do wywoływania zmian trądzikowych w dłuższej perspektywie czasowej. Kosmetyki aknegenne nie „zapychają” porów, natomiast stosowane przez kilka tygodni lub dłużej, na cerze skłonnej do podrażnień i wrażliwej, mogą prowadzić do wysypu zmian trądzikowych z uwagi na aktywację konkretnych mechanizmów obronnych skóry.

Wśród substancji aknegennych wyróżniamy:

• składniki drażniące - a więc takie, które doprowadzają do podrażnienia skóry i naruszenia jej bariery hydrolipidowej, a także - do wystąpienia reakcji alergicznej, która może przypominać zmiany trądzikowe. Wśród składników wywołujących podrażnienia i stany zapalne wyróżniamy między innymi kwasy czy retinol, a także syntetyczne konserwanty i substancje konsystencjotwórcze (PEG, glikole, Disodium EDTA i inne) oraz silne substancje zapachowe;
• składniki wysuszające - prowadzące do naruszenia lub całkowitego zniszczenia bariery hydrolipidowej, w efekcie czego skóra zaczyna produkować jeszcze więcej potu i sebum - by uzupełnić cząsteczki wody oraz cząsteczki tłuszczowe, w połączeniu zapobiegające utracie wody z naskórka. W ten sposób dochodzi do zapchania ujść gruczołów łojowych, zanieczyszczenia porów oraz tworzenia się wyprysków. Wśród substancji wysuszających wymienia się między innymi alkohol denaturowany, alkohol izopropylowy oraz silne detergenty i substancje pianotwórcze (SLS, SLES).

Tak, jak zostało to wspomniane, substancje aknegenne stosowane w kosmetykach nie wywołują zmian trądzikowych od razu - do podrażnienia lub wysuszenia skóry dochodzi na przestrzeni kilkunastu dni lub nawet kilku tygodni, a do wysypu jako reakcji na te zjawiska - jeszcze później. Z tego właśnie względu znacznie trudniej odnaleźć „winowajcę” odpowiedzialnego za powstanie wyprysków, niż w przypadku działania komedogennego innych substancji. Niemniej, przy świadomości dotyczącej aknegenności konkretnych składników, ich rozpoznanie jest znacznie łatwiejsze. Aby doprowadzić do poprawy stanu skóry, należy odstawić te właśnie substancje i systematycznie pielęgnować cerę w celu jej regeneracji i odbudowy bariery hydrolipidowej, stosując kosmetyki ściśle dopasowane do preferencji naszej skóry. Warto zastosować preparaty punktowe które przyspieszają gojenie, a w razie potrzeby - zgłosić się do specjalisty mającego zdolność do leczenia trądziku i blizn potrądzikowych - czyli do dermatologa.

Pamiętajmy, że zarówno wysoce komedogenne składniki, jak i w teorii niekomedogenny olej lub inna substancja z powodzeniem mogą być stosowane u różnych osób, bez wywoływania niepożądanych efektów - na przykład olej kokosowy sprawdzi się u posiadaczy i posiadaczek cery suchej, natomiast już emolient syntetyczny będzie wysoce komedogenny i sprawi, że na twarzy pojawią się pryszcze. Obserwuj więc swoją skórę i z uważnością podchodź do listy substancji zapychających i niekomedogennych dla skóry, by dokonywać świadomych wyborów pielęgnacyjnych.

Źródła:

1. Mgr inż. D. Andrys, Komedogenność składników kosmetycznych głównym problemem skóry? [w:]  Biotechnologia.pl, 20.06.2013
2. M. Biegaj, Trądzik pospolity i jego leczenie [w:] Kosmetologia Estetyczna 2/2017
3. Lek. L. Marek, Trądzik [w:] Medycyna Praktyczna, 07.06.2017