Kiła (syfilis) – objawy i leczenie, profilaktyka syfilisu

Jak dochodzi do zakażenia kiłą (zakażenie krętkiem bladym) ?

Kiła jest chorobą zakaźną powodowaną przez krętek blady (łac. treponema pallidum) - bakterię spiralną. Do zakażenia najczęściej dochodzi drogą płciową podczas kontaktów seksualnych - oralnych, waginalnych i analnych. Krętki wnikają do organizmu przez błony śluzowe lub przez mikrourazy w skórze. Kiła może być także przeniesiona z kobiety ciężarnej na płód drogą naczyń limfatycznych i krwiopochodną, przez cały okres ciąży lub poprzez kontakt bezpośredni podczas porodu. Na zakażenie drogą krwiopochodną narażone są osoby pracujące w szpitalach - pielęgniarki, lekarze, położne, pracownicy laboratoriów, aczkolwiek obecnie zakażenia zawodowe są sporadyczne dzięki badaniom przesiewowym ciężarnych i krwiodawców.

Kiła jest zakaźna - przenosi się z człowieka na człowieka. Zakaźność zmienia się w czasie trwania choroby. Największa jest w początkowym okresie choroby, kiedy to ryzyko zakażenia drogą płciową wynosi 50-60%, a krwiopochodną 70-100%. W kile później ryzyko zakażenia płodu przez matkę spada do około 10%, a szansa na zakażenie partnerów seksualnych jest niewielka.

Kiła – objawy

W przebiegu kiły wyróżnia się okresy objawowe oraz bezobjawowe. Poszczególne stadia różnią się między sobą charakterystycznymi objawami, zakaźnością oraz wynikiem odczynów serologicznych. Nasilenie objawów klinicznych i przebieg choroby zależy od wielu czynników, w tym m.in. chorób współistniejących, zaburzeń pracy układu immunologicznego, stanu ogólnego. W przebiegu tej choroby wenerycznej wystąpić mogą objawy takie jak:

• powiększone węzły chłonne
• wysiew zmian chorobowych na skórze w okolicy narządów płciowych
• owrzodzenia w okolicy odbytu i narządów płciowych
• owrzodzenia na błonie śluzowej jamy ustnej i/lub języku
• osutka plamista i osutka nawrotowa
• bielactwo kiłowe
• łysienie
• śródmiąższowe zapalenie wątroby
• nefropatia z przejściowym białkomoczem
• zapalenie narządu wzroku
• zakażenie układu nerwowego
• bóle kości i stawów

Ze względu na stadium kiły wyróżnia się kiłą wczesną oraz późnią. Objawy choroby są odmienne w poszczególnych jej etapach.

Pierwsze objawy kiły - kiła wczesna

W pierwszym roku trwania kiły charakterystyczne jest samoistne ustępowanie zmian kiłowych i przechodzenie choroby w stan utajenia (kiła utajona). Z tego powodu wiele chorych nie zgłasza się do lekarza. Niestety w przypadku kiły wczesnej szansa na zakażenie innej osoby jest bardzo wysoka. Kiła pierwszego okresu (kiła pierwszorzędowa) trwa do 9 tygodnia od momentu zakażenia. Powiększeniu ulegają pachwinowe węzły chłonne. W miejscu wniknięcia krętków po 3-4 tygodniach pojawia się twardy naciek, który przekształca się w owrzodzenie. Owrzodzenie pierwotne (objaw pierwotny) zazwyczaj ma od kilku do kilkunastu mm średnicy, owalny kształt, równe brzegi, występuje pojedynczo. Jego powierzchnia pokryta jest wydzieliną surowiczą. Może mieć postać zaczerwienionej, podsychającej grudki. Zmiana skórna nie boli i goi się w ciągu 2-4 tygodni, zazwyczaj nie pozostawiając śladu. Najczęstszą lokalizacją objawu pierwotnego jest jama ustna, okolica odbytu lub narządach płciowych. Zdarza się, że zmiany są mnogie, opryszczkopodobne lub szczelinowate. Może także wystąpić zapalenie sromu i pochwy u kobiet lub kiłowe zapalenie żołędzi u mężczyzn. Powikłaniem mogą być wtórne zakażenia wirusowe lub bakteryjne, obrzęk stwardniały narządów płciowych, a u mężczyzny stulejka i/lub załupek.

Kiła drugiego okresu (kiła drugorzędowa) obejmuje objawowe okresy choroby, które występują pomiędzy 9 tygodniem a 24 miesiącem po zakażeniu. Ze względu na wysoką bakteriemię dochodzi do uogólnionego powiększenia węzłów chłonnych oraz wysiewu zmian chorobowych na skórze i błonach śluzowych. Rzadko występuje gorączka i inne klasyczne objawy infekcji. Może dojść do kiłowego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych z porażeniem nerwów czaszkowych. W badaniach laboratoryjnych często obserwuje się podwyższone OB, CRP i leukocyty. Pomiędzy 9 a 16 tygodniem po zakażeniu może pojawić się charakterystyczna delikatna wysypka - osutka plamista, głównie na tułowiu, ale może być także na kończynach. Znika po 2-3 tygodniach. Po 16 tygodniach na skórze i błonach śluzowych pojawiają się zmiany nawrotowe. Ponadto jednym z objawów zwykle po 6 miesiącach od zakażenia, jest łysienie kiłowe (drobnoogniskowe lub rozlane).

Jeżeli nie zostanie podjęte leczenie lub będzie ono prowadzone w sposób niewystarczający, może rozwinąć się postać późna objawowa ze zmianami narządowymi lub kiła późna utajona. Nieleczona kiła prowadzi do ciężkich powikłań wielonarządowych.

Kiła późna

Kiła późna (kiła trzeciorzędowa) rozpoczyna się upływie co najmniej 2 lat od zakażenia. Objawy kliniczne kiły późnej pojawiają się zazwyczaj dopiero 5-10 lat po zakażeniu. Mogą powstawać we wszystkich narządach. Wyróżnia się takie postacie jak kiła sercowo-naczyniowa, kiła kilakowata (narządów wewnętrznych, skóry, błon śluzowych, kości).

Kiła nabyta

Do zachorowania na kiłę nabytą dochodzi w wyniku kontaktów seksualnych z drugim człowiekiem lub narażenia zawodowego na krew chorego pacjenta, nie zachowując odpowiednich środków ostrożności. Szacuje się, że ilość zachorowań w Polsce oscyluje w granicach 4/ 100 000.

Kiła wrodzona

Wrodzona postać kiły występuje u noworodków, które zakaziły się od matki przez łożysko w okresie ciąży lub podczas porodu przez bezpośredni kontakt z zakaźnymi zmianami na narządach płciowych matki. Kiła wrodzona wczesna dotyczy dzieci do 2 roku życia. W ponad połowie przypadków dziecko rodzi się bez żadnych objawów. Zaczynają one pojawiać się pomiędzy 3 a 8 miesiącem życia lub później. Objawami kiły wrodzonej u dziecka mogą być charakterystyczne dla kiły zmiany skórne (wielopostaciowe osutki z wykwitami plamistymi, krostkowymi, grudkowymi, pęcherzowymi), surowiczą wydzielinę z nosa, a także powiększenie wątroby i śledziony, niedokrwistość hemolityczną, leukocytozę oraz bezobjawowe zajęcie układu nerwowego.

Kiła wrodzona późna zwykle ma przebieg bezobjawowy. Stwierdza się nieprawidłowości w uzębieniu stałym, zmiany wysiękowe w stawach kolanowych, zaburzenia kostne, śródmiąższowe zapalenie rogówki oraz różne postaci kiły układu nerwowego.

Kiła układu nerwowego

W kile późnej może dojść do zajęcia układu nerwowego, które ma postać pierwotną oponowo-naczyniową - zmiany dotyczą opon mózgowo-rdzeniowych i naczyń lub postać miąższową ze zwyrodnieniem komórek nerwowych. Wśród objawów jakie mogą wystąpić w różnych postaciach wymienić można:

• zaburzenia czucia
• porażenie postępujące
• otępienie
• urojenia
• uszkodzenie rdzenia kręgowego
• objawy uszkodzenia nerwów czaszkowych III, VI, VII, VIII
• bóle głowy
• zapalenie błony naczyniowej
• zapalenie siatkówki oka
• afazja
• udar niedokrwienny
• pogorszenie pamięci

Diagnostyka kiły

W diagnostyce wykorzystuje się metody, które umożliwiają wykrycie krętków oraz przeciwciała w surowicy i płynie mózgowo-rdzeniowym. Najszybszym sposobem rozpoznania kiły w jej wczesnym okresie jest badanie mikroskopowe w ciemnym polu widzenia. Jeśli występują zmiany skórne, z których można uzyskać surowiczą wydzielinę przeprowadza się jej badanie pod kątem wykrycia krętków. Diagnostyka serologiczna polega na wykrywaniu przeciwciał przeciwko krętkom bladym w surowicy krwi i płynie mózgowo-rdzeniowym. W laboratorium można wykonać badania serologiczne

• testy nieswoiste: VDRL, USR
• testy swoiste: TPHA, FTA-ABS

Czy badanie na kiłę można wykonać w domu? W aptekach dostępne są domowe testy do diagnostyki kiły polegające na badaniu krwi pełnej pod kątem obecności przeciwciał przeciwko krętkom bladym.

Leczenie kiły

Kiła to choroba zakaźna o etiologii bakteryjnej. W jej leczeniu stosuje się antybiotyki. Najskuteczniejsze są penicylina. Leczeniu powinny być poddane także osoby, z którym chory odbywał kontakty seksualne, nawet jeśli nie mają objawów skórnych - leczeni profilaktyczne. Najlepsze rezultaty w leczeniu choroby osiąga się w początkowym stadium. Odpowiednie leczenie chorych na kiłę pozwala na zupełne wyleczenie. W przypadku kiły układu nerwowego i innych ciężkich powikłań narządowych, czasami dochodzi do nieodwracalnych uszkodzeń.

Profilaktyka kiły - jak uniknąć zachorowania na syfilis?

Kiła to choroba przenoszona drogą płciową. Wśród sposobów zmniejszających ryzyko zachorowania wymienić można

• używanie prezerwatyw podczas kontaktów seksualnych
• ograniczenie przygodnych stosunków płciowych
• współżycie z osobami przebadanymi pod kątem chorób wenerycznych

Przypisy

1. Majewski S. Dermatozy i zakażenia okolic zewnętrznych narządów płciowych. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2018.
2. Boroń-Kaczmarska A. Choroby zakaźne i pasożytnicze. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2022.