Dziecko stresuje się szkołą: jak mu pomóc?

W idealnym scenariuszu życia dziecko bez problemów radzi sobie z obowiązkami szkolnymi. Jednak coraz więcej uczniów ma  trudności ze stresującymi sytuacjami w szkole. Mogą wykazywać niepokojące oznaki wyczerpania fizycznego i emocjonalnego. Takich objawów nie wolno ignorować. Zobacz, jak pomóc dziecku ze stresem szkolnym.

Stres w szkole: czym jest i skąd się bierze?

Czy wiesz, że nawet 73 proc. dzieci cierpi na spadek samooceny i odczuwa stres w szkole? Badania sugerują, że można nawet mówić o tzw. wypaleniu uczniowskim¹. Stres szkolny to reakcja organizmu na czynniki stresogenne występujące w przestrzeni edukacyjnej i bezpośrednio wpływające na wyniki uczniów².

Częstym źródłem stresu jest sama szkoła, panujący w niej hałas i zatłoczenie. Innym razem dziecko nie radzi sobie z wymaganiami stawianymi mu w danej sytuacji szkolnej. Odczuwa, że przekraczają one jego możliwości. Co więcej, stres szkolny może dotyczyć nie tylko relacji uczeń-nauczyciel lub uczeń-rodzic, ale także interakcji z rówieśnikami².

Stres związany z ocenianiem

Do czynników odpowiedzialnych za wywołanie stresu szkolnego, należą m.in. nadmierna odpowiedzialność oraz duże obciążenie nauką. Dochodzą też napięte grafiki, zajęcia dodatkowe, surowe oceny nauczycieli, presja rodziców, a do tego rywalizacja, strach przed porażką lub nieosiągnięciem wyznaczonych celów. To wszystko mocno obciąża młodego człowieka ^2,3.

Stres związany z relacjami z rówieśnikami

Źródłem stresu szkolnego mogą być trudności w nawiązywaniu kontaktów z rówieśnikami i kolegami z klasy². W takim przypadku dzieci boją się i unikają interakcji z innymi, by nie stać się ofiarą wyśmiania lub odrzucenia. Stres związany z relacjami na gruncie szkolnym może również wynikać ze strachem przed brakiem akceptacji w grupie rówieśniczej. Takie emocje towarzyszą głównie dzieciom, które zmieniają szkołę lub klasę i mają trudności z odnalezieniem się w nowym środowisku.

Objawy stresu szkolnego

Oznaki napięcia mogą zauważyć nauczyciele i osoby z otoczenia ucznia, który odczuwa stres szkolny. Objawy pojawiają się zarówno na poziomie fizjologicznym i emocjonalnym, jak i poznawczym oraz behawioralnym². 

Do oznak stresu u dzieci w wieku szkolnym należą m.in.^2,3

• złość, frustracja i agresja słowna;
• lęk;
• nadruchliwość i nadmierna gadatliwość;
• słaba motywacja lub przewlekłe zmęczenie;
• bezsenność;
• różne rodzaje bólu (np. głowy, brzucha);
• utrata apetytu, wymioty i nudności;
• duszności;
• trudności z pamięcią;
• spadek wyników w nauce;
• brak uwagi i koncentracji;
• obgryzanie paznokci i gryzienie warg;
• zaciskanie pięści.

Fobia szkolna, czyli kiedy warto udać się do specjalisty

Gdy objawy stresu szkolnego przyjmują formę lęku, nie przemijają, a wręcz zakłócają funkcjonowanie dziecka, to może być fobia szkolna. Jest to szczególna forma stresu, której cechą charakterystyczną jest strach nieadekwatny do sytuacji, która go wyzwala. 

Fobia szkolna jest zaburzeniem emocjonalnym i lękowym. Objawia się poprzez odmowę chodzenia do szkoły, wyolbrzymianie objawów w stosunku do sytuacji oraz cierpienie emocjonalne lub fizyczne⁴. W takich sytuacjach niezbędna jest konsultacja z psychologiem.

Jak radzić sobie ze stresem w szkole: wskazówki dla rodziców

Chcesz dowiedzieć się, jak poradzić sobie ze stresem w szkole, by pomóc dziecku? Pamiętaj, że bardzo ważna jest postawa rodziców i to, jakie wsparcie oferują.

Praktyczne sposoby na stres w szkole

• Duże znaczenie ma szczera rozmowa z dzieckiem i wsparcie emocjonalne. Podkreśl, że Twoja miłość do niego, jak i wartość jako człowieka, nie zależą od wyników w nauce.
• Unikaj porównywania ocen z wynikami szkolnymi rodzeństwa/kolegów z klasy.
• Przy zmianie szkoły lub klasy wyjaśnij, że nowe sytuacje są szansą na poznanie ciekawych ludzi, a także przynoszą nowe możliwości rozwoju.
• Pokaż techniki relaksacyjne, dzięki którym dziecko opanuje stres w szkole np. ćwiczenia oddechowe i metoda 4-7-8 (wdech przez 4 sekundy, wstrzymanie oddechu na 7 sekund i wydech przez 8 sekund).
• Zachęć do wykonywania ćwiczeń relaksacyjnych np. położenia się i powolnego napinania, a następnie rozluźniania mięśni w ciele (zaczynając od stóp i kończąc na twarzy).
• Zapisz dziecko na zajęcia sportowe, dzięki którym rozładuje swój stres.
• Daj uczniowi przestrzeń nie tylko na naukę, ale również na czas wolny, w tym na zabawę i hobby.

Suplementy wspierające relaks i stan odprężenia u dzieci

Wyzwania stawiane małoletnim we współczesnym świecie oraz presja skierowana na sukces i niebywałe osiągnięcia, osłabiają ich czuły układ nerwowy. Naturalnym rozwiązaniem, które dodatkowo wesprze dziecko w radzeniu sobie z napięciem spowodowanym szkołą, są witaminy i składniki roślinne o łagodnym działaniu. Do znanych i stosowanych od lat roślin o właściwościach odprężających należą m.in. melisa i szyszki chmielu⁵. Dlatego w stanach zwiększonego napięcia nerwowego lub w okresie przeżywania trudnych emocji, można podać dziecku suplement diety, którego składniki wspierają układ nerwowy.

Niezależnie od tego, czy stres dziecka w wieku szkolnym jest chwilowy, czy długotrwały, nie należy go ignorować. Jeśli pomimo zastosowanych technik radzenia sobie napięcie nie mija, konieczna jest konsultacja ze specjalistą.

Źródła:

1. Szczepaniak W., Stres szkolny – niedostrzegane cierpienie dzieci, Zdrowie PAP, 2019 (witryna internetowa: https://zdrowie.pap.pl/rodzice/stres-szkolny-niedostrzegane-cierpienie-dzieci, dostęp: 19.02.2025).

2. Półtorak M., Stres szkolny – skala problemu i jego symptomatologia w postrzeganiu uczniów. Doniesienia z badań, „Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze”, 2, 2018, s. 47–58.

3. Talik E., Król K., Lęk szkolny a strategie radzenia sobie ze stresem u dzieci. Moderująca rola uogólnionego poczucia własnej skuteczności, Psychologia Rozwojowa, 2014, tom 19, nr 3, s. 85–99.

4. Mądry-Kupiec M., Wieloaspektowość fobii szkolnej na przykładzie studium przypadku Mateusza, „Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze”, 9, 2020, s. 31–40.

5. Dobros N., Zioła o działaniu uspokajającym i przeciwdepresyjnym, Postępy Fitoterapii, 2017; 18(3): 215-222.