Dieta przy dnie moczanowej - co jeść a czego unikać?

Dna moczanowa jest chorobą zapalną stawów spowodowaną odkładaniem się w nich kryształków kwasu moczowego. Dna występująca w paluchu stopy określana jest jako podagra. W leczeniu tej choroby oraz zapobieganiu jej napadów, niezbędna jest odpowiednia dieta. Jakich produktów unikać, gdy choruje się na dnę moczanową?

Dna moczanowa - co to jest?

Dna moczanowa, nazywana inaczej skaza moczanową lub podagrą (gdy występuje w paluchu stopy) jest rodzajem zapalenia stawów, spowodowanym nadmiernym stężeniem kwasu moczowego we krwi. Kwas moczowy krążący we krwi kumuluje się w stawach oraz tkankach, tworząc złogi moczanowe. Prowadzi to do stanów zapalnych, dolegliwości bólowych, zaburzenia pracy nerek oraz kamicy.

Przyczyny dny moczanowej

Bezpośrednią przyczyną dny moczanowej jest zbyt wysokie stężenie kwasu moczowego we krwi, który odkłada się w stawach, tkankach i narządach w postaci kryształków. Wywołuje to stan zapalny i dolegliwości bólowe. Ów kwas moczowy, jest końcowym produktem przemiany puryn. Hiperurykemia, czyli zbyt wysokie stężenie kwasu moczowego we krwi, rozpoznawana jest, gdy w wynikach laboratoryjnych wartość przekroczy 7 mg/dl. Schorzenie to może mieć podłoże pierwotne (przyczyna genetyczna) lub nabyte. Na jego rozwój negatywny wpływ może wywrzeć m.in. jedzenie dużej ilości mięsa oraz nadużywanie alkoholu. Zdarza się, że jest następstwem niewydolności oddechowej, niedoczynności tarczycy, nadczynności przytarczyc, czerwienicy prawdziwej, niedokrwistości hemolitycznej, zawału serca, nefropatii, torbielowatości nerek, radioterapii czy stosowania leków immunosupresyjnych.

Dna moczanowa - objawy

Ostry napad dny moczanowej charakteryzuje się wystąpieniem nagłego, bardzo ostrego bólu stawu z towarzyszącym obrzękiem i zaczerwienieniem skóry (błyszcząca, napięta, złuszcza się). Poziom bólu jest tak wysoki, że uniemożliwia to normalne funkcjonowanie, a nawet ruch. Gdy nie zostanie podjęte leczenie, napad taki może trwać od 10 do 21 dni, po czym ustępuje samoistnie. Choroba ta może przejść w postać przewlekłą, z występującym zapaleniem wielostawowym i powstawaniem guzków dnawych.

Co może wywołać napad dny moczanowej?

Najczęściej zaostrzenie dny moczanowej jest wywołane błędami dietetycznymi - spożyciem alkoholu lub dużej ilości pokarmów bogatych w puryny np. mięso, zupa gotowana na mięsie lub kościach, sardynki, ryby wędzone. Napad dny moczanowej może być również wynikiem nadmiernego wysiłku fizycznego, urazu, zakażenia lub przyjęcia niektórych leków np. kwas acetylosalicylowy, diuretyki pętlowe. Z racji tego, że jest to choroba zapalna stawów, nadwaga i otyłość, sprzyjająca bólom stawów, będzie nasilać dolegliwości.

Leczenie dny - farmakoterapia

Odpowiedni styl życia, w tym żywienie stanowi podstawę terapii dny. W przebiegu ostrego rzutu choroby lekarz może zalecić stosowanie glikokortykosteroidów, NLPZ (z wyłączeniem aspiryny) oraz substancji takich jak między innymi kolchicyna czy kanakinumab. W leczeniu przewlekłym zastosowanie znajdują preparaty obniżające poziom kwasu moczowego we krwi, takie jak np. allopurynol.

Jaką dietę stosować przy dnie? Zalecenia żywieniowe.

Dieta w dnie moczanowej powinna być przede wszystkim niskopurynowa (lecznicza dieta uboga w puryny mająca na celu obniżenie poziomu kwasu moczowego). Musi być kontynuowana nawet po ustąpieniu dolegliwości bólowych. Do produktów przeciwwskazanych, które nie powinny znaleźć się w jadłospisie należą:

• wywar z mięsa
• wędliny
• konserwy
• galarety na bazie żelatyny, rybne
• ryby wędzone
• szproty, śledzie
• owoce morza
• tłuste mięso
• tłuste produkty mleczne
• ostre przyprawy
• czerwone mięso
• smalec, słonina, masło
• podroby
• rabarbar
• alkohol
• przetwory mięsne

Ponadto, w przypadku bardzo silnych objawów zaleca się wykluczyć rośliny strączkowe (np. soczewica, groch, fasola), szpinak, grzyby. Nie powinno się również uwzględniać w jadłospisie kakao, czekolady, kawy naturalnej, mocnej herbaty czarnej. Według najnowszych badań, rośliny strączkowe, mimo że są produktami o średniej zawartości puryn, nie powodują hiperurykemii. Może to wynikać z ich wysokiej zawartości błonnika pokarmowego, który z kolei przyczynia się do zwiększonego usuwania kwasu moczowego z organizmu.

Idealnym sposobem żywienia byłaby dobrze zbilansowana dieta wegetariańska, ewentualnie rozszerzona o niewielką ilość ryb. Ograniczając ilość związków purynowych, znacznie zmniejszy ryzyko ataku dny oraz postępu choroby. W diecie powinny znaleźć się zdrowe tłuszcze roślinne (np. oliwa, olej rzepakowy, orzechy), węglowodany złożone (pełnoziarniste produkty zbożowe np. ciemne pieczywo, kasza gryczana), warzywa, owoce, odtłuszczony nabiał. Bardzo istotne jest picie dużej ilości wody, nawet 8-14 szklanek dziennie, ponieważ ułatwia to nerkom wydalanie kwasu moczowego z organizmu.

Mięso powinno się przygotowywać poprzez gotowanie w dużej ilości wody, aby zmniejszyć zawartość puryn. Posiłki powinny być spożywane 4-5 razy dziennie, w regularnych odstępach czasowych. Ostatni posiłek powinno się zjadać 3–4 godziny przed snem, aby zapobiegać gromadzeniu nadmiernych ilości kwasu moczowego w nocy.

Poza doborem odpowiednich produktów do swojego jadłospisu, warto pamiętać także o prawidłowej kaloryczności diety. Utrzymanie prawidłowej masy ciała jest bardzo ważne przy wielu chorobach, w tym stawów.

Suplementy w dnie moczanowej

Pomocne w terapii mogą okazać się kwasy tłuszczowe omega-3, kurkumina, piperyna. Dodatkowo wspomagać chore stawy będzie MSM, kolagen, boswellia, chondroityna, glukozamina, bor i kwas hialurynowy. Dietę można wspomagać roślinnymi preparatami o działaniu moczopędnym np. ziele skrzypu, ziele nawłoci pospolitej. W przypadku niedoborów żywieniowych, warto także wprowadzić preparaty z witaminą C, E oraz z grupy B.

Przykładowy dzienny jadłospis dla chorych na dnę moczanową

• Śniadanie - płatki owsiane na mleku odtłuszczonym z dodatkiem siemienia lnianego, orzechów i wiśni.
• II śniadanie - sałatka z jajkiem na twardo, pomidorem, sałatą i pestkami słonecznika, skropiona oliwą, olejem rzepakowym lub lnianym
• Obiad - risotto pełnoziarniste z sosem z pieczonych warzyw z dodatkiem ciecierzycy
• Podwieczorek - jogurt naturalny 0% z cząstkami pomarańczy i łyżką muesli
• Kolacja - Kanapki z chleba żytniego z twarogiem chudym i papryką czerwoną

Przypisy:

1. Interna Szczeklika. Podręcznik chorób wewnętrznych. Szczeklik A. Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2020.
2. Dehlin, Mats, Lennart Jacobsson, and Edward Roddy. "Global epidemiology of gout: prevalence, incidence, treatment patterns and risk factors." Nature Reviews Rheumatology16.7 (2020): 380-390.
3. Ciborowska H., Rudnicka A. Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka. Wydawnictwo PZWL, 2014
4. Majdan, Maria. "Dna moczanowa–nowe możliwości diagnostyczne i terapeutyczne." Reumatologia51 (2013): 1-8.
5. Becerra-Tomás, Nerea, et al. "Cross-sectional association between non-soy legume consumption, serum uric acid and hyperuricemia: the PREDIMED-Plus study." European journal of nutrition59.5 (2020): 2195-2206.
6. Sun, Sam Z., et al. "Lack of association between dietary fructose and hyperuricemia risk in adults." Nutrition & metabolism7.1 (2010): 1-12.
7. Koguchi, Takashi, and Tadahiro Tadokoro. "Beneficial effect of dietary fiber on hyperuricemia in rats and humans: A review." International Journal for Vitamin and Nutrition Research(2019).