Cukrzyca ciążowa – czym jest, jak objawia się cukrzyca w ciąży i jak wygląda dieta w cukrzycy ciążowej?

Cukrzyca ciążowa (inaczej określana również jako cukrzyca ciężarnych) to rodzaj cukrzycy diagnozowany i utrzymujący się jedynie w ciąży, a ustępujący po narodzinach dziecka. W Polsce pod kątem cukrzycy bada się wszystkie przyszłe mamy - zazwyczaj w okolicach 24-28 tygodnia ciąży. Możliwie jak najszybsze rozpoznanie cukrzycy ciążowej jest bardzo istotne z uwagi na powikłania, jakie daje nieleczona choroba - zarówno dotyczące dziecka, jak i samej kobiety. W jaki sposób diagnozuje się cukrzycę ciążową i jak wyglądają badania? Jak przebiega leczenie tej choroby i czy cukrzyca lub też insulinooporność mogą pozostać u pacjentki po porodzie? Poznaj najważniejsze informacje o cukrzycy ciężarnych i sprawdź, jak sobie z nią radzić!

Cukrzyca ciążowa – czym jest i kiedy się ją diagnozuje?

Tak, jak zostało to wspomniane - cukrzyca ciążowa jest cukrzycą diagnozowaną u kobiet spodziewających się dziecka i charakterystyczną wyłącznie dla tego okresu. Jeśli dana pacjentka chorowała przed ciążą, to wówczas mówimy po prostu o cukrzycy przedciążowej - typu I lub II.

Badanie OGTT - czyli doustny test obciążenia glukozą - to najbardziej wiarygodna metoda sprawdzenia, w jaki sposób organizm kobiety wydziela insulinę, która jednocześnie reguluje poziom glukozy we krwi (potocznie - poziom cukru we krwi). Wykonuje się go u każdej kobiety między 24 a 28 tygodniem ciąży. Jeśli jednak u danej pacjentki istnieją przesłanki wskazujące jasno na obecność cukrzycy ciążowej (piszemy o nich poniżej), to wówczas badanie można wykonać wcześniej - nawet na samym początku ciąży, by wykryć schorzenie jak najszybciej i uniknąć ryzyka rozwoju pełnoobjawowej cukrzycy wraz z powikłaniami.

Aby sprawdzić działanie insuliny w organizmie, podczas testu obciążenia glukozą pobiera się od pacjentki krew trzykrotnie. Pierwsza próbka służy ocenie stężenia glukozy na czczo, druga jest uzyskiwana po przyjęciu 75 g glukozy w roztworze wodnym, a trzecia - po 2 godzinach od przyjęcia płynu. Całe badanie trwa od 2 do 3 godzin, podczas których ciężarna musi przebywać w przychodni. Z wynikami badania należy udać się do lekarza - ginekologa zlecającego test lub do diabetologa.

Co jest przyczyną cukrzycy ciążowej? Czynniki ryzyka cukrzycy w ciąży

Bezpośrednią przyczyną rozwoju cukrzycy ciążowej jest stan obniżenia wrażliwości tkanek na insulinę (co określa się mianem względnego niedoboru insuliny). Trzustka produkuje w takiej sytuacji odpowiednie ilości tego hormonu, jednak tkanki nie mogą do końca go przyswoić, a co za tym idzie - poziom glukozy we krwi przyszłej mamy pozostaje zbyt wysoki.

Do czynników ryzyka rozwoju cukrzycy ciężarnych zaliczamy:

• cukrzycę obecną w poprzednich ciążach;
• dużą nadwagę lub otyłość pacjentki;
• rozpoznanie (jeszcze przed zajściem w ciążę) insulinooporności bądź PCOS (zespołu policystycznych jajników);
• obciążenie genetyczne (członkowie bliskiej rodziny chorowali bądź chorują na cukrzycę);
• wiek ciężarnej powyżej 35 roku życia;
• urodzenie w przeszłości dziecka (lub dzieci) o masie powyżej 4 kilogramów;
• poronienia lub martwe urodzenia o niewyjaśnionej przyczynie w poprzednich ciążach.

Objawy cukrzycy ciążowej

Wśród objawów cukrzycy ciążowej można wyróżnić między innymi symptomy, które odczuwa wiele innych osób z cukrzycą. Chodzi tu przede wszystkim o wzmożone pragnienie, częste oddawanie moczu, a także o napady „wilczego” głodu oraz momenty obezwładniającej senności i zmęczenia w ciągu dnia (nawet pomimo całkowitego braku aktywności).

Objawy cukrzycy ciążowej widoczne w badaniach, to:

• kolejne, następujące po sobie pomiary glukozy na czczo wynoszące powyżej 92 mg/dl;
• niekorzystny wynik testu OGTT - czyli „krzywej cukrowej”;
• zbyt szybkie wzrastanie płodu (makrosomia), co skutkuje bardzo dużą masą urodzeniową dziecka.

Jeśli w obrazie klinicznym pacjentka prezentuje wymienione powyżej objawy, rozpoznaje się u niej cukrzycę ciążową.

Leczenie cukrzycy ciążowej - dieta, insulinoterapia i inne

W cukrzycy ciężarnych leczeniem pierwszego rzutu jest dietoterapia oraz wdrożenie codziennej, umiarkowanej aktywności fizycznej. Zasady komponowania jadłospisu powinien z ciężarną omówić lekarz (lub skierować ją do dietetyka). Z kolei ruch - najlepiej praktykowany po jedzeniu i o umiarkowanej intensywności (idealne będą oczywiście spacery), wspiera uwrażliwianie tkanek na insulinę i pomaga obniżyć poposiłkowe piki glukozy, określane również mianem hiperglikemii poposiłkowej (odpowiadające między innymi za uczucie senności).

W Polsce u kobiet ciężarnych dość rzadko stosuje się leczenie insuliną - jej podawania wymagają pacjentki, które nie reagują na dietoterapię, a także te, u których poziomy glukozy są bardzo wysokie. Czasem wdraża się również metforminę (co wskazane jest u pań z otyłością).

Powikłania cukrzycy ciążowej - przedwczesny poród, zaburzenia wzrastania płodu i inne

W przypadku nieleczonej (lub leczonej niewłaściwie) cukrzycy, w przebiegu ciąży mogą pojawić się negatywne następstwa i powikłania (dla matki i dziecka), wśród których wyróżnia się m.in.:

• wzrost ryzyka poronienia i porodu przedwczesnego;
• podwyższony poziom ciśnienia tętniczego krwi (a nawet nadciśnienie tętnicze);
• wielowodzie - wytworzenie zbyt dużych ilości płynu owodniowego;
• wzrost ryzyka infekcji intymnych (w tym drożdżakowych - grzybiczych) oraz ZUM (zapalenia układu moczowego);
• wzrost ryzyka wystąpienia wad wrodzonych u dziecka (wady serca, nerek, układu nerwowego);
• wysoką (ponadnormatywną) masę urodzeniową dziecka (powyżej 4 kilogramów);
• zwiększone ryzyko wystąpienia obrażeń okołoporodowych (z uwagi na wielkość i masę płodu);
• zbyt niski poziom glukozy u dziecka po urodzeniu (hipoglikemia u noworodka).

Oprócz wymienionych powyżej powikłań, cukrzyca ciążowa stanowi również czynnik ryzyka rozwinięcia się u pacjentki cukrzycy typu II już po czasie ciąży.

Cukrzyca ciążowa po porodzie - co może oznaczać?

Zazwyczaj po porodzie dochodzi do samoistnego wycofania się objawów cukrzycy ciążowej - w tym do regulacji poziomu glukozy we krwi. Wskazane jest, by kobieta do 4 (a maksymalnie do 6) tygodni po porodzie ponownie wykonała test obciążenia glukozą (powinien ją o tym poinformować lekarz już na pierwszej wizycie po urodzeniu maluszka). Jeśli wyniki stężenia glukozy we krwi (glikemii) okażą się być odbiegające od normy - wówczas pacjentka powinna zgłosić się do poradni diabetologicznej w celu dalszej diagnostyki lub ostatecznego rozpoznania cukrzycy typu 2.

Źródła:

1. J. Sieradzki, E. Płaczkiewicz-Jankowska, Cukrzyca rozpoznana podczas ciąży [w:] Interna - Mały Podręcznik Medycyny Praktycznej, aktualizacja: 10.08.2023
2. mgr J. Furman, dr hab. n. med. B. Łabuz-Roszak, Cukrzyca u kobiet w ciąży [w:] Medycyna Praktyczna, 28.11.2018
3. prof. dr. hab. n. med. E. Otto-Buczkowska, Cukrzyca u kobiet w ciąży [w:] Medycyna po Dyplomie 02/2021
4. K. Cyprys, Cukrzyca ciążowa - rozpoznawanie i leczenie [w:] Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2016, tom 1, nr 2