Pochwica - wstydliwy problem związany z bólem podczas stosunku

Pochwica - obok wulwodynii czy dyspareunii - to jedno z naczęściej występujących zaburzeń seksualnych u kobiet. Polega ono na mimowolnym i niekiedy bolesnym skurczu pochwy, pojawiającym się w reakcji na próbę podjęcia stosunku seksualnego z penetracją lub też włożenia do pochwy tamponu czy palca. Pochwica może utrudniać kobiecie życie seksualne, wpływać na jej pewność siebie oraz na poziom libido. Na szczęście obecnie mamy narzędzia pomocne w walce z tą dysfunkcją, które mogą spowodować całkowite wycofanie się objawów i powrót do normalnej, bezbolesnej aktywności seksualnej. Jak definiuje się pochwicę? W jaki sposób ją rozpoznać i gdzie szukać pomocy?

Czym jest pochwica, dyspareunia i inne dysfunkcje seksualne?

O pochwicy, dyspareunii czy wulwodynii - a więc o kobiecych dysfunkcjach seksualnych - mówi się głośno dopiero od niedawna. Każda z tych dolegliwości charakteryzuje się bólem oraz trudnościami we współżyciu seksualnym, natomiast nadal bywają między sobą mylone. Co w praktyce oznaczają te terminy?

• Pochwica - tak, jak zostało to wspomniane we wstępie - charakteryzuje się występowaniem bolesnego skurczu pochwy, następującego w odpowiedzi na próbę wprowadzenia do niej członka czy ciała obcego.
• Wulwodynia to z kolei ból sromu - ciągły, o nie do końca wyjaśnionej przyczynie, utrudniający normalne funkcjonowanie. Pacjentki charakteryzują go zwykle jako pieczenie i kłucie.
• Dyspareunia - to ból pojawiający się podczas stosunku seksualnego - uniemożliwiający satysfakcjonujące pożycie płciowe.

Pochwica bywa mylona zwłaszcza z dyspareunią, natomiast w obu tych przypadłościach ból pojawia się na innym etapie. W pochwicy skurcz i ból w ogóle uniemożliwiają wprowadzenie członka do pochwy, natomiast w przypadku dyspareunii stosunek jest możliwy, ale sprawia pacjentce ogromny ból.

Pochwica – przyczyny. Rodzaje pochwicy (pochwica pierwotna i wtórna)

Ogólnie rzecz biorąc, w procesie diagnostycznym wyróżnia się dwa rodzaje pochwicy - w zależności od tego, kiedy pacjentka odnotowała pojawienie się symptomów. I tak: w pochwicy pierwotnej skurcz mięśni pochwy ma miejsce już od pierwszych prób stosunków seksualnych, a nawet wcześniej - gdy nastolatka chce rozpocząć stosowanie tamponów podczas miesiączki. Pochwica wtórna to natomiast dolegliwość, która pojawiła się już po rozpoczęciu współżycia (pierwsze próby lub nawet stosunki przez wiele lat przebiegały normalnie - bez przeszkód).

Bezpośrednie przyczyny pochwicy to najczęściej przyczyny natury psychologicznej. Bolesny skurcz pochwy przy próbie odbycia stosunku może pojawiać się na skutek reakcji obronnej organizmu na wspomnienie traumatycznych doświadczeń z przeszłości (gwałt, molestowanie seksualne). Niektóre pacjentki jako powód wymieniają także restrykcyjną religijność oraz wypływające z niej przekonanie o „nieczystości” seksu, skąd bierze się u nich psychiczna blokada. U podłoża pochwicy może również leżeć lęk przed ciążą lub przed zarażeniem się chorobami przenoszonymi drogą płciową.

Znacznie rzadziej występuje pochwica organiczna - czyli pochwica o podłożu fizjologicznym. Jej powodem mogą być odniesione obrażenia okołoporodowe w przeszłości, wady anatomiczne narządów rodnych, stany zapalne, infekcje oraz dysfunkcje mięśni dna miednicy.

Pochwica – objawy pochwicy. Skurcz mięśni pochwy podczas stosunku

Pochwica tak naprawdę jest dość łatwa do rozpoznania, ponieważ prezentuje jeden objaw: a mianowicie wspominany już skurcz mięśni pojawiający się w reakcji na próbę penetracji pochwy członkiem, palcem, gadżetem erotycznym, ale również na próbę umieszczenia w niej tamponu czy nawet wziernika ginekologicznego.

U wielu kobiet ból pojawia się już podczas skurczu, natomiast u części pacjentek odczucia bólowe powiązane są z próbą włożenia czegoś do pochwy. Za symptom ten odpowiada skurcz konkretnych mięśni - w tym mięśnia kroczowego i mięśnia dźwigacza odbytu, otaczających przednią część pochwy.

Do jakiego specjalisty udać się z problemem występowania pochwicy? Diagnoza zaburzenia

Kobieta odczuwająca objawy pochwicy przede wszystkim powinna udać się do ginekologa, by wykluczyć fizjologiczne przyczyny dysfunkcji. Specjalista przeprowadzi dokładny wywiad i zbada pacjentkę fizykalnie, potwierdzając występowanie skurczu. To właśnie ginekolog będzie w stanie stwierdzić, czy pochwica jest u pacjentki spowodowana kwestiami zdrowia fizycznego - a jeśli tak, to będzie mógł ją leczyć.

W przypadku, w którym okaże się, że kobieta jest ginekologicznie zdrowa, powinna zdecydowanie udać się do psychologa-seksuologa. Będzie on w stanie poprowadzić terapię w taki sposób, by objawy wywołane zaburzeniami psychicznymi, traumami lub fałszywymi przekonaniami zmniejszyły się lub całkowicie ustąpiły.

Pochwica – leczenie pochwicy przy współpracy ginekologa i seksuologa

Leczenie pochwicy zależy oczywiście od przyczyn jej występowania. Najczęściej do całkowitego wyeliminowania objawów wystarczy terapia u psychologa lub seksuologa. Warto, by kobieta udała się na nią ze swoim partnerem, który również uzyska wskazówki dotyczące pożądanych zachowań oraz właściwego podejścia do stosunków seksualnych. Psychoterapia po traumie ma na celu zmianę przekonań pacjentki o sobie i o tym, co jej się przydarzyło, a także otwarcie jej na nowe doświadczenia. Większość kobiet po odbyciu takiego leczenia uzyskuje poprawę lub całkowite wyeliminowanie pochwicy.

Jeśli przyczyny pochwicy są fizjologiczne, to schemat leczenia dobiera się do konkretnej dysfunkcji. Czasem jest to fizjoterapia uroginekologiczna (z wykorzystaniem dilatorów - czyli przyrządów do rozluźniania mięśni wokół pochwy, stopniowo zwiększających średnicę), czasem - zabieg chirurgii ginekologicznej, a niekiedy - po prostu - leczenie infekcji i stanu zapalnego lub leczenie hormonalne.

Wyleczenie pochwicy jest niezwykle istotne nie tylko z uwagi na możliwość czerpania satysfakcji seksualnej przez kobietę, ale także ze względu na jej zdrowie intymne. Część badań ginekologicznych - profilaktycznych i diagnostycznych - wymaga bowiem wprowadzenia do pochwy wzierników lub innych narzędzi. Przy skurczu niestety nie da się tego zrobić. Terapia pochwicy zawsze powinnna więc być prowadzona aż do całkowitego umożliwienia pacjentce zarówno odbywania stosunków seksualnych - bez bólu i dyskomfortu, jak i kompleksowego badania na fotelu ginekologicznym.

Źródła:

1. Lek. med. Ł. Muldner-Nieckowski, Zaburzenia związane z bólem podczas stosunku płciowego (pochwica i dyspareunia) [w:] Medycyna Praktyczna, 05.01.2015
2. Dr n. med. B. Wróbel, Pochwica - realny problem czy kazuistyka? [w:] Ginekologia po Dyplomie 06/2022
3. P. Flis, Obraz ciała w narracjach kobiet z diagnozą pochwicy [w:] Seksuologia Polska 2015, tom 13, nr 2