Kandydoza – objawy drożdżycy, przyczyny, leczenie zakażenia drożdżakami. Jaką dietę powinno się stosować przy grzybicy wywołanej Candida albicans?

Czym jest kandydoza?

Kandydoza to choroba grzybicza wywołana przez drożdżaki z rodzaju Candida spp. Inaczej nazywana jest drożdżycą. Candida albicans stanowi część naturalnej flory przewodu pokarmowego u większości ludzi. Drożdżaki mogą także znajdować się na skórze, w dolnych odcinkach układu moczowego oraz w kobiecych drogach rodnych. Kiedy dochodzi do ich nadmiernego namnożenia mówi się o kandydozie, która może dawać cały szereg nieprzyjemnych objawów. Wystąpić może m.in. kandydoza układu pokarmowego, nerwowego, dróg rodnych, płuc czy wsierdzia.

Objawy kandydozy

Objawy przerostu grzybów z rodzaju candida zależą od lokalizacji nadmiernego namnożenia patogenu:

• kandydoza przełyku - zgaga, okresowe nudności, ból przy przełykaniu, trudności w przełykaniu
• grzybica jamy ustnej i gardła- biały nalot na podniebieniu, języku, dziąsłach i wewnętrznej stronie policzków
• przewodu pokarmowego - zaparcia, biegunki, odbijanie, ból brzucha, wzdęcia
• grzybica pochwy - pieczenie, świąd sromu, obrzęk, serowata wydzielina z pochwy, ból podczas oddawania moczu
• męskich narządów rozrodczych - białe grudki pod napletkiem, plamki, grudki na żołędzi, świąd
• kandydoza ośrodkowego układu nerwowego - gorączka, bóle głowy, objawy zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych
• dróg moczowych - ból podczas oddawania moczu, częste oddawanie moczu w małych ilościach.
• skóry - zaczerwienione, swędzące, łuszczące się grudki, plamki, pęcherze skórne
• paznokci - matowienie i przerastanie płytki paznokciowej, zaczerwienienie wału paznokciowego
• grzybicze zapalenie wsierdzia

Kandydoza – przyczyny

Patologiczne namnażanie się drożdżaków może mieć wiele przyczyn. Głównie będą to stany obniżenia odporności i zaburzenia funkcjonowania układu immunologicznego, a także zaburzenia flory bakteryjnej przewodu pokarmowego. Wśród czynników ryzyka kandydozy wymienić można:

• leczenie immunosupresyjne
• leczenie kortykosteroidami
• stany obniżonej odporności organizmu
• nowotwory
• chemioterapia
• radioterapia
• nadużywanie antybiotykoterapii
• neutropenia
• rozległe oparzenia
• żywienie pozajelitowe
• zakażenie HIV
• marskość wątroby
• wentylacja mechaniczna płuc
• zabiegi chirurgiczne w obrębie jamy brzusznej i klatki piersiowej
• długo utrzymywane cewniki moczowe i wewnątrznaczyniowe
• dożylne stosowanie narkotyków
• noworodki o niskiej masie urodzeniowej
• niewyrównana cukrzyca
• zaburzenia mikroflory jelitowej

Ponadto stosowanie antykoncepcji hormonalnej może przyczynić się do namnażania grzybów Candida i powstawania kandydozy pochwy ze względu na spadek ilości korzystnych bakterii z rodzaju Lactobacillus odpowiadających za utrzymanie optymalnego, niskiego pH w pochwie. Podwyższenie pH stwarza lepsze warunki do namnażania się grzybów.

Kandydoza jamy ustnej

W przypadku nieprawidłowej higieny jamy ustnej lub obniżenia odporności na błonie śluzowej jamy ustnej mogą pojawić się wykwity złożone z białej, puszystej kolonii drożdżaków z cechami stanu zapalnego. Po „starciu” białego nalotu widoczne jest zaczerwienienie lub nadżerka. Zmiany są bolesne, szczególnie jeśli mają duże rozmiary. Język może być czerwony i obrzęknięty.

Kandydoza przewodu pokarmowego

Grzybicze zapalenie przełyku występuje głównie u osób z nieprawidłowo funkcjonującym układem odpornościowym. Objawia się zaburzeniami połykania, uczuciem niedrożności i pieczenia przełyku, bólem za mostkiem. Kandydoza żołądka i jelit występuje dość rzadko. Przeważają w niej niespecyficzne objawy takie jak bóle brzucha, nudności, biegunki.

Kandydoza skóry

Powierzchowne drożdżakowe zapalenie skóry często pojawia się na pośladkach u niemowląt, określane jako „pieluszkowe zapalenie skóry”. Skóra, w szczególności w fałdach skórnych pośladkowych, jest zaczerwieniona, pojawiają się pęcherze i sączące nadżerki. Grzybica skóry może dotyczyć także pachwin, okolicy pępka, palców stóp oraz paznokci.

Kandydoza pochwy

Czynnikiem ryzyka zakażenia błon śluzowych narządów płciowych jest stosowanie doustnej antykoncepcji hormonalnej, hormonów steroidowych, zakażenie HIV, cukrzyca. Częściej pojawia się u kobiet w ciąży. Najczęściej występujące objawy grzybicy to pieczenie i świąd pochwy, ból przy oddawaniu moczu, upławy.

Badania na kandydozę

Dobór metody w diagnostyce kandydozy jest zależny od lokalizacji zakażenia. Badania przeprowadza się przez rozpoczęciem leczenia przeciwgrzybiczego. Przeprowadzane są niektóre z następujących badań:

• serologiczne
• histologiczne
• molekularne
• obrazowe
• posiew z krwi z badaniem mikrobiologicznym (grzybice układowe)
• posiew z kału z badaniem mikrobiologicznym (grzybice przewodu pokarmowego)

Kandydoza – leczenie zakażenia drożdżakami Candida albicans

Dobór metody leczenia kandydozy jest zależny od obszaru dotkniętego infekcją grzybiczą. W przypadku kandydoz układowych najczęściej stosuje się leki przeciwgrzybicze takie jak echinokandyna, LFAmB czy flukonazol. Czas trwania terapii to z reguły 14 dni. W przypadku zakażenia miejsc intymnych z reguły stosowane są specjalne globulki dopochwowe. Przy kandydozie skóry i błon śluzowych często przepisywane są preparaty do stosowania miejscowego. Leczenie drożdżycy jest ustalane przez lekarza indywidualnie dla każdego pacjenta.

Kandydoza – dieta przy drożdżycy

Candida albicans zwiększa poziom kortyzolu we krwi, co pośrednio przekłada się na zwiększoną ochotę na jedzenie słodkich produktów. Dieta jednak powinna być przeciwieństwem - o niskim indeksie glikemicznym, ograniczająca cukry proste. Dieta o niskiej ilości węglowodanów sprzyja zmniejszeniu ilości Candida. Przede wszystkim powinno się ograniczyć:

• cukier
• miód
• słodycze
• ciasteczka, ciasta, czekolady
• pieczywa z białej mąki
• jasny makaron, ryż biały
• kluski i inne wytwory z białej mąki pszennej
• piwo
• pieczywo na drożdżach
• alkohol
• soki owocowe, nektary
• napoje gazowane
• sery pleśniowe i topione
• ostre przyprawy
• tłuste mięso
• gotowe wędliny

Dieta powinna bazować na węglowodanach złożonych (pełnoziarniste produkty zbożowe, ryż brązowy, gruboziarniste kasze), ciemny chleb na zakwasie, ryby, chude mięso, niesłodzone jogurty probiotyczne, orzechy, surowe warzywa, owoce o niskim i średnim indeksie glikemicznym (jabłka, gruszki, maliny, truskawki, jagody, jeżyny, grejpfruty, pomarańcze, wiśnie, kiwi), oleje roślinne dodawane na zimno (nierafinowane), rośliny strączkowe, woda, herbaty ziołowe. Należy dbać także o dostarczanie prebiotyków (cykoria, karczochy, inulina).

Profilaktyka grzybicy wywołanej drożdżakami z rodzaju Candida

W celu zahamowania namnażania drożdży zaleca się nie nadużywanie antybiotyków i kortykosteroidów. Są to leki bardzo często przepisywane przez lekarzy, a niekoniecznie niezbędne we wszystkich przypadkach klinicznych, z jakimi pacjenci się zgłaszają do specjalisty. Dieta powinna być zdrowa i zbilansowana. Należy zrezygnować z cukru, słodyczy, produktów o wysokim indeksie glikemicznym, słodzonych napojów, nektarów, słodkich owoców bogatych we fruktozę, a także produktów zawierających drożdże jak np. piwo czy chleb pieczony na drożdżach. Powinno się zminimalizować ilośc produktów wysoko przetworzonych, zawierających sztuczne barwniki, konserwanty i wzmacniacze smaku. Ważne jest dostarczanie odpowiedniej ilości witamin z grupy B. Naturalnymi źródłami są pełnoziarniste produkty zbożowe, nasiona roślin strączkowych, orzechy, pestki np. dyni, słonecznika.

Przypisy

1. Gajewski P. Interna Szczeklika. Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2022.
2. Myłek D. Oswoić Alergie. Książki Burda, 2018.
3. Vazquez-Munoz, Roberto, et al. "A prebiotic diet modulates the oral microbiome composition and results in the attenuation of oropharyngeal candidiasis in mice."Microbiology Spectrum (2023): e01734-23.
4. Neville, B. Anne, Christophe d'Enfert, and Marie-Elisabeth Bougnoux. "Candida albicans commensalism in the gastrointestinal tract." FEMS yeast research 7 (2015): fov081.
5. Choroby zakaźne i pasożytnicze. T. 1. Red. Boroń-Kaczmarska, Anna; Wiercińska-Drapało, Alicja . Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2022.