Hipochondria - objawy i leczenie, terapia. Kim jest hipochondryk i skąd się bierze nadmierny lęk o zdrowie?

Czym jest hipochondria i kim jest hipochondryk?

Hipochondria to schorzenie, które zaliczane jest do zaburzeń na tle nerwicowym. Hipochondria często jest określana jako "lęk o własne zdrowie". Osoby cierpiące na hipochondrię nadmiernie obawiają się o swój stan zdrowia. Bardzo często w sposób niepoprawny interpretują objawy somatyczne przypisując sobie poważne schorzenia. Osoba z hipochondrią często sięga po poradę lekarską. Gdy jednak otrzymuje brak rozpoznania poważnej choroby somatycznej, hipochondryk jest rozczarowany i kontynuuje poszukiwanie w sobie poważnych schorzeń. Hipochondria występuje szczególnie powszechnie obecnie, w dobie internetu. Hipochondryk wyszukuje on-line potencjalne przyczyny jego dolegliwości, mając przekonanie o istnieniu poważnej choroby. Silny lęk o zdrowie utrudnia codzienne funkcjonowanie. Osoby z zaburzeniami nerwicowymi wykonują kolejne badania, pomimo zapewnień lekarzy o braku choroby.

Objawy hipochondrii

Hipochondryk bardzo silnie skupia się na swoim zdrowiu, występują zaburzenia lękowe związane ze stanem fizycznym. Bardzo często błędnie interpretuje pojawiające się objawy i zaburzenia, przypisując im poważne schorzenie. Hipochondryk również bezustannie poszukuje informacji na temat wielu chorób, przypisując sobie opisywane w nich objawy. Ma problemy z dokładnym opisaniem dolegliwości, lecz potrafi głośno skarżyć się na swój stan zdrowia. Często dochodzi do wyolbrzymiania problemu i zamartwianiu się podstawowymi funkcjami organizmu. Stale kontaktuje się z lekarzami, często ich zmieniając. Kontakty z lekarzami potrafią znacząco nasilić występujące objawy. Dzieje się tak ze względu na zbyt skrupulatne, lub lekceważące podejście lekarza do pacjenta. Nerwica może się nasilić, jeśli hipochondrykowi zarzuci się symulację choroby. Dla otoczenia osoba z hipochondrią potrafi być irytująca i wzbudzać złość.

Jaka jest przyczyna hipochondrii?

Hipochondria jest chorobą na tle psychicznym. Tak jak w przypadku wielu tego typu schorzeń jednoznaczna przyczyna pozostaje nieznana. Mówi się jedynie o potencjalnych czynnikach, które przyczyniają się do występowania tej choroby, są to m.in.:

• Skłonności lękowe
• Skłonności do występowania stanów depresyjnych
• Skrajnie negatywne wydarzenia w życiu pacjenta (jakie jak ciężka choroba lub śmierć osoby bliskiej)
• Poszukiwanie akceptacji wśród otoczenia
• Zaburzenia postrzegania własnego ciała
• Nadmierna koncentracja na własnej osobie

Hipochondria u dzieci

Hipochondria to zaburzenie, które może również występować wśród dzieci. Dziecko jest przekonane o występowaniu bólu czy innych dolegliwości. Zazwyczaj dochodzi do skarżenia się przez dzieci na dolegliwości bólowe takie jak ból brzucha czy ból głowy. Potencjalnych przyczyn występowania jest wiele. Najczęściej jednak mówi się chęci zwrócenia na siebie uwagi przez rodziców, którzy w rezultacie spędzają z dziećmi więcej czasu. Istnieje kilka różnych czynników, które mogą odpowiadać za występujące wśród dzieci objawy psychosomatyczne. Do takich czynników należy m.in.: reakcja na przemoc, stres, zaburzenia lękowe czy sposób wychowania. Bardzo ważna jest szybka reakcja rodziców, w przypadku wykluczenia czynników chorobowych zalecana jest konsultacja z psychologiem lub psychiatrą, który w przypadku potwierdzenia występowania nerwicy hipochondrycznej przystąpi do leczenia.

Zaburzenia hipochondryczne w dobie internetu

Częste poszukiwanie informacji na temat chorób, ich objawów i przyczyn jest jednym z symptomów występowania hipochondrii. Szeroki zakres informacji dostępny w internecie przyczynia się do redukcji wizyt lekarskich i częstszego sięgania po informacje właśnie w internecie. Nadmierne poszukiwanie informacji na temat chorób i zamartwianie się swoim stanem zdrowia nasila lęk co może prowadzić do występowania choroby lub nasilenia się jej objawów. Wzmożone korzystanie z internetu w celu odnalezienia informacji na temat chorób i objawów nazywane jest cyberchondrią, jest to bardzo niebezpiecznie i może bezpośrednio wpływać w sposób negatywny na osobę cierpiącą na hipochondrię.

Jak zdiagnozować hipochondrię?

Diagnoza hipochondrii jest trudna i często wymaga wielu badań, co może prowadzić do utrwalenia zaburzenia jako efekt iatrogenny (spowodowany leczeniem). Pacjenci często szukają informacji w internecie, co może prowadzić do cyberchondrii, gdzie sami próbują diagnozować się i sugerować lekarzom konkretne choroby. Hipochondria może przybierać różne formy, w tym lęk przed chorobami, takimi jak rak, co skutkuje częstymi wizytami u lekarza i zmieniającymi się objawami. Brak konkretnej diagnozy może nasilać lęk hipochondryków, co prowadzi do stałej koncentracji na swoim ciele i dolegliwościach fizycznych.

Leczenie hipochondrii

W leczeniu stosowana jest zarówno leczenie farmakologiczne jak i psychoterapia. Podawane są leki przeciwdepresyjne, które przyczyniają się do wyciszenia objawów, co pozwala na rozpoczęcie psychoterapii. Terapia ma za zadanie wpłynąć i zmienić niepoprawne nawyki, oraz zachowania i sposób myślenia. Pacjentom uświadamia się, że problem wynika z zamartwiania się chorobą, a nie jej faktycznym występowaniem. Psychoterapeuci dążą do zmiany zachowań takich jak doszukiwanie się chorób, sprawdzanie swojego ciała, oraz występowanie silnego lęku o samo zdrowie. Terapia należy do procesów długotrwałych, często najtrudniejszym czynnikiem jest nakłonienie osoby chorej do podjęcia leczenia. Pacjent jest przekonany o występowaniu problemu poza jego psychiką, jego nastawienie i opór utrudniają przekonywanie. Należy wykazać się cierpliwością oraz empatią.

Jak wygląda terapia "lęku o zdrowie" u specjalisty?

W leczeniu hipochondryka kluczowe jest przekierowanie uwagi pacjenta od swoich dolegliwości. Poprzez rozmowy na tematy niezwiązane z jego zdrowiem, terapeuta może lepiej zrozumieć pacjenta oraz potencjalne źródła jego problemów. Osoby cierpiące na hipochondrię często napotykają na brak zrozumienia ze strony otoczenia i lekarzy. Z drugiej strony, ich  wieczny lęk przed zachorowaniem pozwala im odciągnąć myśli od życiowych problemów i zdobywać współczucie innych. Zrozumienie mechanizmów kierujących nerwicą hipochondryczną jest kluczowe do wyzdrowienia. Wtedy objawy nerwicy mogą ustąpić. Niestety, leczenie hipochondrii jest często utrudnione przez przekonanie pacjenta, że jego dolegliwości wynikają z realnych chorób ciała, a nie z zaburzeń psychicznych. Dlatego sugestie o konieczności psychoterapii indywidualnej lub konsultacji z lekarzem psychiatrą często są odrzucane. Co więcej, zachowania hipochondryka, choć społecznie nieakceptowalne, pomagają mu utrzymać pewną równowagę psychiczną. Próby rozwiązania prawdziwych przyczyn dolegliwości są postrzegane jako próby zaburzenia tej równowagi. Hipochondryk często czuje się lepiej w otoczeniu innych osób chorych i zainteresowanych jego dolegliwościami. Każda próba zwrócenia uwagi na jego egocentryzm lub tendencję do przesadzania z problemami zdrowotnymi może prowadzić do emocjonalnego szantażu. To z kolei wpędza go w błędne koło, gdzie może odcinać się od każdego, kto sugeruje wizytę u psychologa, a nawet traktować takie propozycje jako atak, jednocześnie zbliżając się do osób, które współuczestniczą w jego kolejnych "chorobach". Często stosowana jest terapia poznawczo-behawioralna, aby u pacjentów z hipochondrią umożliwić powrót do normalnego funkcjonowania w społeczeństwie.

Przypisy

1. Duplaga, Mariusz, and Mateusz Kobryn. "Cyberchondria i lęk o zdrowie w dobie dezinformacji." Dezinformacja-Inspiracja-Społeczeństwo. Social CyberSecurity, pod redakcją Daniela Boćkowskiego, Ewy Dąbrowskiej-Prokopowskiej, Patrycji Goryń, Kamila Gorynia. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2022. 143-164.
2. Stec-Szczęsna, Barbara, and Marek Żebrowski. "Zastosowanie terapii poznawczo-behawioralnej w leczeniu lęku o zdrowie."Psychiatria 13.2 (2016): 77-83.
3. Kocjan, Janusz. "Hipochondria (lęk o zdrowie): obecna konceptualizacja, klasyfikacja oraz podobieństwo do zaburzeń lękowych= Hypochondriasis (health anxiety): current conceptualization, classification and overlap with anxiety disorders." Journal of Education, Health and Sport 5.5 (2015): 193-204.