Dyspepsja - co to takiego? Jakie są objawy dyspepsji, w jaki sposób się ją rozpoznaje i leczy?

Czym jest dyspepsja (niestrawność)?

Dyspepsja, czyli inaczej niestrawność, to występowanie uciążliwego bólu w nadbrzuszu pojawiającego się przynajmniej od miesiąca, któremu mogą towarzyszyć różne dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego jak np. uczucie pełności po posiłku, wczesna sytość sytość, gniecenie w nadbrzuszu, nudności, odbijanie. Niestrawność może być wtórna (organiczna) lub czynnościowa.

Dyspepsja organiczna - przyczyny

Dyspepsja organiczna, czyli wtórna, spowodowana jest niektórymi chorobami układu pokarmowego lub skutkiem ubocznym stosowanego leczenia. Zazwyczaj ustępuje lub ulega znacznemu złagodzeniu po wyeliminowaniu przyczyny metabolicznej, układowej lub organicznej. Wśród możliwych przyczyn wymienić można jednostki takie jak np. choroba refluksowa przełyku (towarzyszy jej zgaga i pieczenie w nadbrzuszu), chorobę wrzodową żołądka i dwunastnicy, zapalenie błony śluzowej żołądka, zakażenie Helicobacter pylori, przewlekłe zapalenie trzustki i/lub dróg żółciowych, nowotwory przewodu pokarmowego. W przypadku dyspepsji wtórnej częstym powodem jest działanie niepożądane przyjmowanych środków farmakologicznych np. leków zmniejszających wydzielanie kwasu solnego w żołądku (inhobitory pompy protonowej), niesteroidowych leków przeciwzapalnych, leków przeciwdepresyjnych czy niektórych antybiotyków.

Dyspepsja czynnościowa - przyczyny

Przyczyny dyspepsji czynnościowej nie są do jeszcze wyjaśnione. Nie stwierdza się w niej przyczyn organicznych. Jej rozwój jest wieloczynnikowy. Szacuje się, że rolę mogą odgrywać takie czynniki i mechanizmy jak spowolnione lub przyspieszone opróżnianie żołądka, zaburzenia odpowiedzi żołądka na spożycie posiłku, nadwrażliwość żołądka i dwunastnicy na rozciąganie, kwasy lub inne substancje w przewodzie pokarmowym, eozynofilia dwunastnicza czy zaburzenia lękowe i depresyjne. Czynnościowa dyspepsja to zespół objawów, który obecnie dzieli się na dwie kategorie: zespół bólu w nadbrzuszu oraz zespół zaburzeń poposiłkowych.

Zespół bólu w nadbrzuszu ( ang. epigastric pain syndrome) charakteryzuje się występowaniem w co najmniej 1 dniu w ciągu tygodnia uciążliwego bólu w nadbrzuszu i/lub uczucia pieczenia w tym samym obszarze. Ból w nadbrzuszu może występować zarówno na czczo, po spożyciu posiłku lub ustąpić po spożyciu posiłku. Z zespołem bólu w nadbrzuszu mogą współistnieć inne objawy ze strony przewodu pokarmowego np. zespołu jelita drażliwego lub choroby refluksowej przełyku.

Zespół zaburzeń poposiłkowych (ang. postprandial distress syndrome) charakteryzuje się występowaniem przez przynajmniej 3 dni w tygodniu uczucia pełności poposiłkowej po posiłku przeciętnej wielkości i/lub uczuciem wczesnej sytości, które nie pozwala na dokończenie posiłku przeciętnej wielkości. Może im towarzyszyć odbijanie, nudności, zgaga wzdęcie po posiłku w górnej części brzucha.

Objawy dyspeptyczne

Objawy niestrawności mogą się różnić u pacjentów w zależności od jej przyczyny. Nie istnieje jeden konkretny objaw występujący u każdego. Objawami dyspepsji może być:

• ból brzucha
• wczesne uczucie sytości
• uczucie pełności i zalegania pokarmu w żołądku
• odbijanie po posiłku
• wzdęcia
• ból lub pieczenie w górnej części brzucha
• nudności
• wymioty

Warto podkreślić, że zgaga, czyli uczucie pieczenia w przełyku, nie jest typowa dla dyspepsji i raczej sugerowałaby refluks żołądkowo-przełykowy.

Dyspepsja - diagnostyka

W procesie diagnostyki, na początku przeprowadzany jest wywiad lekarski oraz analiza przyjmowanych leków. Badania, które pomagają w rozpoznaniu dyspepsji to gastroskopia (endoskopia górnego odcinka przewodu pokarmowego) oraz USG jamy brzusznej.

Należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza, jeśli wystąpi któryś z tzw. objawów alarmowych, który może świadczyć o poważniejszym problemie zdrowotnym: nagła, niezamierzona utrata masy ciała, bardzo silny ból brzucha w nocy, żółtaczka, krew w stolcu, utrzymujące się wymioty, żółtaczka lub ból przy przełykaniu.

Jak często występuje dyspepsja?

Najpowszechniej występuje dyspepsja czynnościowa. Szacuje się, że może dotyczyć nawet 10-30% społeczeństwa.

Dyspepsja - leczenie farmakologiczne

W przypadku dyspepsji organicznej leczona jest choroba podstawowa, która spowodowała wystąpienie dolegliwości. Leczenie dyspepsji czynnościowej zależy od jej rodzaju. W przypadku zespołu bólu w nadbrzuszu lekarz może zalecić stosowanie doraźnie leków zmniejszających wydzielanie kwasu solnego lub alternatywnie - leków alkalizujących, zobojętniających kwasy. Przy zespole zaburzeń poposiłkowych częstym zaleceniem są leki prokinetyczne. U chorych z dominującym bólem stosowane są leki rozkurczowe. Leczenie jest objawowe. U części osób żadne z powyższych leków nie pomogą. Czasami korzystnie oddziałuje psychoterapia.

Domowe sposoby a leczenie dyspepsji

W przypadku dyspepsji czynnościowej nie ma jednolitego schematu leczenia. Niektóre modyfikacje stylu życia mogą złagodzić nawracające objawy. Spożywane posiłki powinny być spożywane często, lecz w małych objętościach. Warto prowadzić dzienniczek żywieniowy i notować, po których posiłkach niestrawność była nasilona. Często wzmaga się po daniach tłustych oraz ostrych. Zaleca się zaprzestanie palenia tytoniu. W celu złagodzenia dolegliwości można spróbować włączyć do jadłospisu niektóre napary ziołowe np. z mięty pieprzowej.

Przypisy

1. Gajewski, P. Interna Szczeklika. Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2022.

2. Kawada, T.  Epigastric pain syndrome, functional dyspepsia, and sleep disturbance. Digestive Diseases and Sciences, 2021, 66.7: 2466-2467.

3. Van Den Houte, K., Carbone, F., Tack, J. Postprandial distress syndrome: stratification and management. Expert review of gastroenterology & hepatology, 2019, 13.1: 37-46.