Uczulenie na kosmetyki naturalne - czy kosmetyki naturalne mogą uczulać, wywoływać podrażnienie lub odczyn alergiczny?

Uczulenie na kosmetyki naturalne - przyczyny, objawy, rozpoznawanie

Moda na kosmetyki naturalne zatacza coraz szersze kręgi - obecnie nawet producenci kosmetyków konwencjonalnych wypuszczają serie, które zawierają składniki roślinne i pozbawione są silnych konserwantów, sztucznych barwników lub intensywnych substancji zapachowych. To pozytywny trend, skłaniający konsumentów do zainteresowania składami wybieranych przez nich produktów. Warto jednak wiedzieć, że kosmetyki naturalne - podobnie jak kosmetyki konwencjonalne - mogą uczulać i wywoływać kontaktowe odczyny alergiczne. Kto powinien szczególnie uważać na naturalne ekstrakty, wyciągi czy olejki eteryczne zawarte w składach produktów pielęgnacyjnych? W jaki sposób odróżnić alergię od zwykłego podrażnienia? Co zrobić, by uniknąć takich sytuacji i jak wybierać kosmetyki dla alergików? Poznaj najważniejsze informacje o kosmetykach naturalnych w kontekście ich potencjału alergizującego i sprawdź, które z zawartych w nich substancji mogą uczulać najczęściej!

Czym właściwie są kosmetyki naturalne? Czy kosmetyki naturalne mogą uczulać?

Jakie produkty określane są w praktyce mianem kosmetyków naturalnych? Tak naprawdę nie ma prawnej definicji, która klasyfikowałaby formuły pielęgnacyjne dostępne na rynku drogeryjnym i aptecznym jako naturalne i konwencjonalne czy tradycyjne. Przyjmuje się więc, że kosmetyki naturalne to takie, które:

• zawierają składniki roślinne pochodzenia naturalnego, a także - w mniejszej ilości - składniki mineralne oraz składniki odzwierzęce (przykładami mogą być propolis, miód, jedwab czy piżmo);
• nie zawierają olejów mineralnych (w tym parafiny), syntetycznych kwasów i sztucznych alkoholi tłuszczowych;
• nie zawierają syntetycznych konserwantów, barwników i sztucznych zapachów;
• nie mają w składach glikolu propylenowego i innych substancji konsystencjotwórczych syntetycznego pochodzenia;
• nie zawierają sztucznych konserwantów (w tym parabenów, BHT, BHA);
• są pozbawione silikonów;
• nie mają dodanych sztucznych substancji pianotwórczych: SLS i SLES.

Wszystkie wymienione powyżej substancje maja niestety potencjał alergizujący. Jest więc zrozumiałym, że wiele osób - zwłaszcza tych cierpiących na różne choroby dermatologiczne - rezygnuje z produktów zawierających sztuczne konserwanty, barwniki i aromaty. Czy jednak kosmetyki pozbawione tych substancji - a więc kosmetyki naturalne - również mogą uczulać? Oczywiście, że tak - zazwyczaj bowiem źródłem powstania odczynu alergicznego jest jeden składnik (chyba, że mowa o rzadziej występującej alergii krzyżowej), a nie cała formuła.

Alergia na kosmetyki – przyczyny. Najczęstsze alergeny w kosmetykach naturalnych

Podobnie jak w kosmetykach konwencjonalnych, tak samo w kosmetykach naturalnych uczulenie mogą wywoływać konkretne substancje. Wyróżnia się wśród nich m.in.:

• olejki eteryczne. W większości przypadków czyste olejki eteryczne nałożone bezpośrednio na skórę wywołują reakcję o gwałtownym charakterze, powodują wysuszenie, podrażnienie, zaczerwienienie. W kosmetykach są one oczywiście jednym ze składników (czyli są rozcieńczone w danej formule), natomiast nadal wykazują potencjał uczulający. Wśród potencjalnie alergizujących olejków eterycznych najbardziej „inwazyjne” to olejek cynamonowy, olejek z drzewa herbacianego, olejek cytrynowy, lawendowy, miętowy, olejek eukaliptusowy, grejpfrutowy czy geraniowy;
• składniki pochodzenia naturalnego: w tym lanolina, piżmo i proteiny jedwabiu, śluz ślimaka, a także produkty pszczele: mleczko pszczele, miód, propolis, wosk pszczeli;
• niektóre rośliny, wykazujące większy potencjał alergizujący niż inne - w tym przede wszystkim aloes, nagietek, arnika, rumianek, ostropest, krwawnik czy dziurawiec (w przypadku tego ostatniego może nastąpić alergia krzyżowa - skóra posmarowana kosmetykiem z wyciągiem z dziurawca i wyeksponowana na promieniowanie słoneczne ulega często podrażnieniu, w ramach którego pojawiają się objawy uczulenia).

Oczywiście potencjał uczuleniowy danego składnika nie oznacza automatycznie spowodowania alergii skórnej. Podczas wprowadzania do rutyny pielęgnacyjnych nowego kosmetyku - niezależnie od tego, czy jest to produkt naturalny czy konwencjonalny - warto obserwować reakcję skóry, by w razie potrzeby wiedzieć, która konkretnie formuła wywołała objawy.

Reakcja alergiczna a podrażnienie - jak odróżnić uczulenie na kosmetyki naturalne od podrażnienia wrażliwej cery?

Mimo, iż objawy alergii przypominają niekiedy zwyczajne podrażnienie na skutek kontaktu skóry z nowym kosmetykiem, to można wyszczególnić między tymi zjawiskami kilka różnic pozwalających na zidentyfikowanie problemu:

• objawy uczulenia na kosmetyki naturalne (ale również konwencjonalne) obejmują przede wszystkim wyprysk kontaktowy, czyli wysypkę - określaną również mianem pokrzywki. Oprócz tego może wystąpić zaczerwienienie skóry w miejscu kontaktu z kosmetykiem, ucieplenie, obrzęk danego miejsca, wzmożona suchość i łuszczenie skóry, a także symptomy AZS (atopowego zapalenia skóry). Przy podrażnieniu objawy te nie są tak intensywne - obejmują zaczerwienienie (rumień), swędzenie, pieczenie skóry;
• symptomy alergii na kosmetyki mogą być ogólnoustrojowe, jeśli alergen dostanie się do krwiobiegu (na przykład poprzez kontakt ze śluzówkami czy z otwartą ranką - obserwuje się wówczas między innymi opuchliznę, duszności, łzawienie oczu). Podrażnienie ogranicza się natomiast jedynie do miejsca, w którym skóra miała kontakt z kosmetykiem;
• alergia może trwać nawet przez kilka czy kilkanaście dni, natomiast podrażnienie powinno ustąpić w ciągu maksymalnie kilkudziesięciu minut.

Jeśli po odstawieniu konkretnego kosmetyku objawy wymienione powyżej nie ustępują, należy udać się do lekarza, by zasięgnąć porady co do dalszego postępowania i profilaktyki kolejnych epizodów alergicznych.

Uczulenie na krem do twarzy, olejek i inne kosmetyki ze składnikami pochodzenia naturalnego - jak go uniknąć? Czym jest test uczuleniowy?

Tak naprawdę nie istnieją szczególne środki prewencyjne, pozwalające uniknąć uczulenia przy jednoczesnym testowaniu kosmetyków naturalnych czy konwencjonalnych. Warto jednak trzymać się kilku zasad i zaleceń, by zminimalizować ryzyko wystąpienia reakcji alergicznej:

• osoby cierpiące na jakiekolwiek choroby dermatologiczne, w tym o przebiegu zaostrzającym się na skutek różnych czynników (AZS, łuszczyca, trądzik różowaty i inne) powinny szczególnie uważać na kosmetyki naturalne. Najlepiej wybierać takie, które poleca lekarz dermatolog prowadzący danego pacjenta;
• w przypadku wątpliwości co do wystąpienia reakcji alergicznej, warto wykonać test uczuleniowy. Polega on na aplikacji porcji kosmetyku wielkości groszku na obszar skóry za uchem, na nadgarstku lub w zgięciu łokcia. Jeśli w ciągu 48 godzin od aplikacji nie wystąpi żadne podrażnienie, pieczenie, świąd ani nie pojawi się odczyn alergiczny - można użyć kosmetyku zgodnie z jego przeznaczeniem;
• osoby uczulone na produkty pszczele powinny bezwzględnie sprawdzać składy kosmetyków naturalnych pod kątem zawartości właśnie takich składników (w tym miodu, kitu pszczelego czy mleczka pszczelego).

W przypadku zaobserwowania jakiejkolwiek reakcji niepożądanej, należy odstawić kosmetyk i obserwować skórę. Co istotne - nie warto wprowadzać do pielęgnacji kilku formuł na jeden raz, ponieważ przy wystąpieniu alergii trudno będzie zidentyfikować kosmetyk i składnik powodujący uczulenie.

Kosmetyk hipoalergiczny, czyli jaki? Czy nie powoduje on objawów uczulenia?

Niektóre osoby utożsamiają kosmetyki naturalne z tak zwanymi kosmetykami hipoalergicznymi. Jak zdążyliśmy już powiedzieć, produkty naturalne mogą powodować alergie - dlatego nie powinny być określane mianem hipoalergicznych. Niestety, podobnie jak w przypadku określenia „kosmetyki naturalne”, tak również w kontekście określenia „hipoalergiczny” nie można wyszczególnić jego konkretnej definicji. Producenci nazywający swoje formuły „hipoalergicznymi” deklarują, że mają one niski potencjał alergizujący. Deklaracje te nie podlegają niestety kontroli, dlatego nawet pomimo opisów marketingowych i reklam sugerujących zastosowanie łagodnych dla skóry i hipoalergicznych substancji, warto czytać skład i poszukiwać w nim potencjalnych alergenów.

Źródła:

1. A. Kacalak-Rzepka, S. Bielecka-Grzela, M. Różewicka-Czabańska, R. Maleszka, A. Klimowicz, Nadwrażliwość kontaktowa na wybrane składniki kosmetyków oraz inne alergeny wśród kosmetyczek i studentek kosmetologii [w:] Postępy Dermatologii i Alergologii XXVII 2015/5
2. Y. Teo i wsp., oprac. dr n. med. M. Kaszuba, Alergia kontaktowa w AZS [w:] Medycyna Praktyczna, 30.04.2021
3. Dr n. med. B. Sieradzka, dr hab. n. mat. K. Furmańczyk, Nadwrażliwość na składniki kosmetyków u dzieci, w tym chorych na atopowe zapalenie skóry [w:] Pediatria po Dyplomie 04/2017
4. M. Kieć-Świerczyńska, Co nowego w alergologii kontaktowej? [w:] Postępy Dermatologii i Alergologii XXVI 2009/5