Tendinopatia - co to takiego? Jak się objawia i jak leczy się tendinopatię ścięgna Achillesa?

Czym jest tendinopatia?

Tendinopatia to ogólne pojęcie opisujące stan patologiczny w obrębie ścięgna, który cechuje się występowaniem obrzęku, bólu i upośledzenia ruchomości wykonywanym z zaangażowaniem ścięgna dotkniętego tendinopatią. Jest to szerokie pojęcie określające różne przewlekłe zmiany w ścięgnach, którym towarzyszy miejscowy ból nasilający się przy aktywności fizycznej. Często, w wyniku przeciążenia tkanek miękkich oraz stanu zapalnego dochodzi do przebudowy tkanki, powodując jej osłabienie. Najczęściej spotykane tendinopatie dotyczą:

• ścięgna Achillesa 
• stożka rotatorów 
• bocznej części łokcia (łokieć tenisisty) 
• głowy długiej mięśnia dwugłowego 
• przyczepu mięśni zginaczy nadgarstka po stronie przyśrodkowej stawu łokciowego (łokieć golfisty) 
• przyczepu ścięgna głowy długiej mięśnia dwugłowego ramienia do panewki i górnej części obrąbka stawowego (bark miotacza) 
• rotatorów stawu ramiennego (bark pływaka) 
• zapalenie więzadła rzepki (kolano skoczka) 

Objawy tendinopatii

W przypadku tendinopatii charakterystycznym objawem jest ból w okolicy ścięgna, który nasila się wraz z jego obciążaniem. Zazwyczaj pojawia się na początku wykonywania czynności, następnie trochę się zmniejsza, jednak jeśli nadal będzie się obciążać tę okolicę - ulega znacznemu nasileniu, co zmusza do zaprzestania ruchu. Objawy utrzymują się przez ponad 6 tygodni.

Przyczyny tendinopatii

Tendinopatie zazwyczaj związane są z przewlekłym przeciążaniem ścięgien. Zależność ta uwarunkowana jest wieloczynnikowo. U podstawy problemu leży nadmierne używanie danego stawu, częste powtarzalne ruchy powodujące napięcia lub mechaniczne uszkodzenie ścięgien. Przeciążenia mogą być spowodowane nie tylko ponadprzeciętnym wysiłkiem fizycznym, ale także nieprawidłowym sposobem chodzenia, biegania, wykonywania ćwiczeń. Szacuje się, że wady postawy oraz nieprawidłowości w biomechanice elementów układu ruchu odpowiadają za ponad 60% tendinopatii ścięgna Achillesa u sportowców. Kiedy przeciążenia, które przekraczają prób fizjologicznego obciążenia struktur, powodują stan zapalny lub zmiany zwyrodnieniowe w obrębie ścięgna bardzo ważne jest zachowanie odpowiedniej przerwy w treningach. Jeśli okres ten będzie zbyt krótki, by odbudować uszkodzone struktury dochodzi do osłabienia lub zerwania ścięgna. Czasami uszkodzenia ścięgna mogą być także wynikiem kumulacji częstych mikrourazów.

Poza nieprawidłowym wykonywaniem ruchów oraz przeciążeniami rozważa się również wpływ czynników genetycznych - mutacji genów związanych z metabolizmem kolagenu. Niektóre zaburzenia metaboliczne takie jak otyłość, dyslipidemia czy cukrzyca , a także stosowanie niektórych leków (doustne glikokortykosteroidy, fluorochinolony) zwiększają ryzyko wystąpienia tendinopatii.

Diagnostyka tendinopatii ścięgna

Rozpoznanie stawiane jest w głównej mierze w oparciu o objawy kliniczne. W przypadku ścięgien położonych powierzchniowo można wyczuć zgrubienia. Czasami jako uzupełnienie diagnostyki wykorzystywane są badania obrazowe takie jak rezonans magnetyczny czy USG.

Leczenie tendinopatii

Leczenie tendinopatii jest złożonym procesem, który w zależności od stanu zdrowia oraz nasilenia dolegliwości może obejmować:

• aktywną rehabilitację
• miejscowe stosowanie triazotanu glicerolu-nitrogliceryny (GTN)
• ESWT – terapię falami uderzeniowymi pozaustrojowymi
• fonoforezę
• ultradźwięki terapeutyczne
• laseroterapię niskoenergetyczną
• leczenie operacyjne

Przed wyborem terapii lekarz powinien również przeanalizować jakie czynniki mogły wpłynąć na pojawienie się tendinopatii np. cukrzyca, palenie tytoniu, otyłość, hiperlipidemia, nagła zmiana obciążenia treningowego, wcześniejszy uraz czy zmiany stosowanych leków, historia stanów zapalnych stawów w rodzinie i inne.

Najczęściej stosowanym schematem terapii jest kinezyterapia – opracowany wspólnie z fizjoterapeutą schemat ćwiczeń wzmacniających, a z czasem obciążających. Zazwyczaj poprzedza ją krioterapia, stosowana w celu zmniejszenia dolegliwości bólowych i obrzęku. Fizjoterapię uzupełnia odpowiednia dieta i suplementacja zawierająca m.in. kwasy tłuszczowe omega-3, kolagen, MSM, siarczan glukozoaminy czy siarczan chondroityny.

Czasami, gdy mniej inwazyjne terapie nie przynoszą efektu, u pacjenta stosuje się leczenie operacyjne.

Tendinopatia ścięgna Achillesa - rehabilitacja

Ścięgno Achillesa jest jednym z najgrubszych i najmocniejszych ścięgien w ciele człowieka. Łączy ono kość piętową z mięśniami łydki, zapewniając możliwość zgięcia podeszwowego w stawie skokowym. Niestety, u sportowców jest to obszar, w którym często dochodzi do kontuzji. Jako najczęstszą przyczynę tendinopatii ścięgna Achillesa uznaje się przewlekłe zmiany przeciążeniowe. Rzadziej są to ostre urazy. Długo trwający stan zapalny powoduje zmiany degeneracyjne włókien kolagenowych budujących ścięgno, co zmniejsza ich odporność na rozciąganie. Kiedy nie przeznaczy się wystarczającej ilości czasu na regenerację, może dojść do rozwoju tendinopatii. W początkowej fazie terapii schorzenia należy unikać obciążeń treningowych. Stosuje się zabiegi fizjoterapeutyczne, które mają na celu złagodzić stan zapalny np. krioterapia, laser, ultradźwięki. W fazie przewlekłej fizjoterapeuta dobiera odpowiednie ćwiczenia ekscentryczne, które poprzez stymulowanie produkcji kolagenu mają za zadanie zwiększenie przekroju poprzecznego ścięgna.

Przypisy

1. Millar, N. L., Silbernagel, K. G., Thorborg, K., Kirwan, P. D., Galatz, L. M., Abrams, G. D., Rodeo, S. A. (2021). Tendinopathy. Nature reviews Disease primers, 7(1), 1. 
2. Irby, A., Gutierrez, J., Chamberlin, C., Thomas, S. J., Rosen, A. B. (2020). Clinical management of tendinopathy: a systematic review of systematic reviews evaluating the effectiveness of tendinopathy treatments. Scandinavian journal of medicine & science in sports, 30(10), 1810-1826. 
3. von Rickenbach, K. J., Borgstrom, H., Tenforde, A., Borg-Stein, J., McInnis, K. C. (2021). Achilles tendinopathy: evaluation, rehabilitation, and prevention. Current sports medicine reports, 20(6), 327-334.