Skurcze łydek – przyczyny, domowe sposoby i leczenie bolesnych skurczów. Kiedy skurcze mięśni świadczą o poważniejszych schorzeniach?

Skurcze łydek – przyczyny

Skurcze mięśni łydek są dolegliwością, która może mieć różne przyczyny. Skurcz to nagłe skrócenie mięśnia lub zmiana napięcia włókien mięśniowych. Jest to proces niezależny od naszej woli. Objawia się to ostrym bólem, który zazwyczaj trwa kilka lub kilkanaście sekund, ale istnieją przypadki skurczów trwających nawet kilka minut. Skurcze mięśni nóg, zwłaszcza w obrębie łydek, często pojawiają się w nocy i powodują na tyle silny ból, że wyrywają osobę ze snu. Najczęstszą przyczyną dokuczliwych skurczów nóg jest niedobór magnezu, potasu, sodu oraz wapnia, co prowadzi do zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej w organizmie. Taki niedobór może wynikać z niewłaściwej diety, odwodnienia organizmu, zwłaszcza w czasie upału lub podczas intensywnego wysiłku fizycznego. Skurcze łydek bardzo często pojawiają się w trzecim trymestrze ciąży. Skurcze te związane są z zaburzeniami krążenia, ponieważ rosnąca macica uciska na naczynia krwionośne, co utrudnia przepływ krwi. Innymi przyczynami skurczów mięśni nóg mogą być długotrwały wysiłek fizyczny, chodzenie przez długi czas na wysokich obcasach, zaburzenia neurologiczne związane z uszkodzeniem nerwów obwodowych, niewydolność żylna, żylaki, przyjmowanie leków moczopędnych lub przeczyszczających, a także niektóre leki stosowane w leczeniu wysokiego ciśnienia tętniczego, np. diuretyki. Ponadto, do wystąpienia zaburzeń poziomu elektrolitów przyczynić się mogą choroby przebiegające z wysoką temperaturą lub wymiotami i biegunką. Kolejną grupą czynników, które mogą powodować skurcze mięśni łydek są zaburzenia metaboliczne w przebiegu różnych chorób m.in. cukrzycy, niedoczynności tarczycy czy wątroby. Skurcze łydek mogą wynikać także z niedokrwienia kończyn np. w wyniku miażdżycy zarostowej. Nawet takie czynniki jak siedzący tryb życia i tendencja do zakładania nóg na nogę podczas siedzenia mogą wpłynąć na ryzyko wystąpienia skurczów mięśni łydek.

Skurcze łydek w ciąży

Skurcze mięśni nóg w ciąży mogą mieć różne przyczyny. U kobiet w ciąży często dochodzi do zaburzeń gospodarki elektrolitowej - niedoboru magnezu, wapnia czy potasu, a nadmiaru fosforu. Ponadto rosnąca macica w czasie ciąży powoduje ucisk na naczynia krwionośne, przez co dochodzi do objawów niedokrwienia nóg, a czasami także obrzęków i żylaków. Z powodu zmęczenia i uczucia ciężkości, ciężarne często długo pozostają w jednej pozycji, co też stanowi jedną z przyczyn skurczów łydek.

Nocne skurcze łydek

Ciężko jednoznacznie wymienić przyczyny skurczów nóg w nocy. Nocne skurcze mięśni łydek częściej pojawiają się u kobiet niż u mężczyzn. Przyjmuje się, że mają charakter neurogenny. Wśród potencjalnych przyczyn nocnych skurczów nóg wymienić można ograniczenie aktywności fizycznej, niedokrwienie, skrócenie ścięgien czy naturalny zanik neuronów ruchowych. 

Wysiłek fizyczny a bolesne skurcze łydek

Nadmierny wysiłek fizyczny, zwłaszcza po długim okresie nieuprawiania sportu, może prowadzić do bolesnych skurczów mięśni ud i łydek. Mechanizm tego zjawiska jest złożony i związany z różnymi czynnikami. Podczas intensywnego wysiłku mięśnie pracują intensywnie i wymagają dużej ilości energii. W trakcie pracy mięśni produkowane są duże ilości ciepła, a towarzyszy temu zwiększone wydalanie potu w celu regulacji temperatury ciała. Pocenie to ma na celu schładzanie organizmu. Jednak wraz z potem tracimy nie tylko wodę, ale także istotne składniki mineralne, w tym elektrolity, takie jak potas, magnez i sód. Niedobór tych elektrolitów może wpłynąć na funkcjonowanie mięśni. Potas, na przykład, odgrywa istotną rolę w przewodzeniu impulsów nerwowych i skurczach mięśni. Kiedy jego poziom spada, mięśnie stają się bardziej podatne na skurcze, a towarzyszy temu ostry ból. Dodatkowo, brak rozgrzewki mięśni przed intensywnym treningiem oraz brak rozciągania mięśni po treningu może zwiększyć ryzyko wystąpienia skurczów. Rozgrzewka pomaga przygotować mięśnie na intensywną pracę, poprawia krążenie krwi i elastyczność mięśni. Natomiast rozciąganie mięśni po treningu pomaga w ich powrocie do stanu spoczynkowego i może zmniejszyć ryzyko skurczów. Odwodnienie, które często towarzyszy intensywnemu wysiłkowi fizycznemu, jest kolejnym czynnikiem, który może prowadzić do zaburzeń gospodarki elektrolitowej. Dlatego ważne jest, aby utrzymywać odpowiednie nawodnienie organizmu podczas treningów i uzupełniać utracone elektrolity, jeśli to konieczne, przy użyciu specjalnych preparatów wyrównujących stężenie elektrolitów.

Niedobór magnezu a skurcze mięśni nóg

Magnez jest jednym z najbardziej wszechstronnych pierwiastków. Ma istotny wpływ na funkcjonowanie zarówno układu nerwowego, jak i mięśniowego, odgrywając kluczową rolę w przewodzeniu impulsów nerwowych. Z tego powodu niedobór tego składnika może być związany z drżeniem mięśni i ich skurczami. Podczas wyboru suplementów z magnezem, istotna jest forma, w jakiej występuje. Najmniej rozpuszczalnym związkiem jest tlenek magnezu, podczas gdy najlepsze efekty przynosi stosowanie organicznych soli magnezu, takich jak:

• cytrynian magnezu
• mleczan magnezu

Ze związków nieorganicznych dobrze w wodzie rozpuszcza chlorek magnezu. Dodatek witaminy B6 zwiększa efektywność wchłaniania magnezu.

Inne zaburzenia elektrolitowe a skurcze w łydkach

Potas i sód, są równie ważne jak magnez dla pracy mięśni. Odgrywają znaczącą rolę w przewodzeniu impulsów nerwowych. W przypadku trudnych, nawracających dolegliwości, warto również zwrócić uwagę na poziom wapnia, którego brak, szczególnie w połączeniu z brakiem magnezu i potasu, może prowadzić do tężyczki, charakteryzującej się bolesnymi i niekontrolowanymi skurczami mięśni oraz ich drżeniem. W celu sprawdzenia poziomu elektrolitów, można wykonać jonogram. Przy wykryciu niedoboru tych pierwiastków, lekarz może zalecić wzbogacenie diety o odpowiednie składniki mineralne lub ich suplementację.

Domowe sposoby na skurcze nóg

Skurcze łydek mogą być nieprzyjemne, ale na szczęście istnieją skuteczne metody radzenia sobie z nimi. Co pomaga na skurcze? Kiedy pojawi się nagły skurcz, pierwszym krokiem jest wyprostowanie nogi i zadarcie palców do góry. Sposobem na skurcz łydek może być także delikatne masowanie bolącego obszaru pomaga w rozluźnieniu mięśnia i złagodzeniu bólu. Dodatkowo, poleca się przyłożyć do mięśnia brzuchatego łydki ciepły okład.

Jak zapobiegać skurczom łydek?

Aby zmniejszyć ryzyko występowania skurczów łydek warto zadbać o zdrową, zbilansowaną dietę bogatą w wapń, magnez i potas. Spożywanie produktów zawierających potas, takich jak ziemniaki, banany i pomidory, oraz magnez, obecny w pieczywie pełnoziarnistym, warzywach strączkowych, orzechach i czekoladzie, może pomóc w utrzymaniu równowagi wodno-elektrolitowej.  Dodatkowo, regularne wykonywanie ćwiczeń rozciągających, szczególnie przed snem, może utrzymać mięśnie w dobrej kondycji. Kąpiel rozgrzewająca przed snem pomaga zrelaksować mięśnie i zmniejszyć ryzyko nocnych skurczów. Poleca się także odpoczywanie z nogami uniesionymi do góry, unikanie długotrwałego przebywania w jednej pozycji, częste spacerowanie, picie odpowiedniej ilości wody, noszenie wygodnego obuwia i relaksacyjny masaż nóg. Warto jednak pamiętać, że silne skurcze mięśni nóg mogą świadczyć o niedoborach minerałów, ale także o poważniejszych problemach zdrowotnych. Jeśli skurcze są uciążliwe i nie ustępują pomimo środków profilaktycznych, ważne jest skonsultowanie się z lekarzem, który pomoże zidentyfikować ich przyczynę i zaleci odpowiednie leczenie.

Przypisy

1. Gajewski, P. Interna Szczeklika. Wydawnictwo medycyna praktyczna, Warszawa 2022.
2. Żywienie zdrowego i chorego człowieka. Red. Ciborowska, Helena; Ciborowski, Artur . Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2021
3. Fiorentini, Diana, et al. "Magnesium: biochemistry, nutrition, detection, and social impact of diseases linked to its deficiency." Nutrients” 4 (2021): 1136.
4. Miller, Kevin C., et al. "An evidence-based review of the pathophysiology, treatment, and prevention of Exercise-Associated muscle cramps."Journal of athletic training” 1 (2022): 5-15.