Nadwrażliwość zębów - czy zawsze jest objawem odsłonięcia zębiny? Apteczne i domowe sposoby na wrażliwość zębów

Nadwrażliwość zębów - przyczyny, objawy, leczenie

Nadwrażliwość zębów to przypadłość stomatologiczna, która naprawdę może utrudnić codzienne funkcjonowanie i odebrać przyjemność ze spożywania ulubionych produktów czy napojów. Objawia się zwykle jako ostry, silny ból - niekiedy nawet promieniujący do różnych obszarów głowy lub szyi. Nadmierną wrażliwość zębyów można na szczęście leczyć, jednak warto dowiedzieć się, skąd się bierze i jakie są jej przyczyny. Co odpowiada więc za powstanie tej dolegliwości? Ile może trwać i po jakim czasie udać się do stomatologa? Czy pasty do zębów na nadwrażliwość naprawdę działają? Poznaj najważniejsze informacje o omawianej dolegliwości i sprawdź, jak sobie z nią poradzić!

Nadwrażliwe zęby - co to właściwie oznacza?

O nadwrażliwości zębów mówimy wtedy, gdy pacjent uskarża się na ostry i silny ból konkretnego zęba, wywołany kontaktem z czynnikiem zewnętrznym - czy to mechanicznym (nagryzienie, opukiwanie), termicznym (ciepłe i zimne napoje) lub chemicznym (jedzenie kwaśne, słodkie). Taka reakcja organizmu powodowana jest odsłonięciem zębiny - a więc uszkodzeniem otaczającego ją szkliwa (w części koronowej zęba) lub cementu (w części korzeniowej).

Do degradacji tych struktur dochodzi na skutek różnego rodzaju czynników. Szkliwo najczęściej jest penetrowane przez bakterie próchnicze, co prowadzi do powstania tak zwanych ubytków erozyjnych. Ta sytuacja występuje z kolei na skutek kontaktu szkliwa z substancjami prowadzącymi do jego erozji. Substancje te można podzielić na zewnętrzne (pożywienie bogate w cukier, słodkie soki i napoje, ale również zbyt agresywnie działające substancje wybielające) oraz wewnętrzne (chodzi tu m.in. o kwasy żołądkowe, dostające się do jamy ustnej w przebiegu refluksu żołądkowo-przełykowego lub podczas wymiotów w bulimii).

Ten rodzaj ubytków szkliwa nie jest oczywiście jedynym, jaki ma wpływ na kondycję omawianych struktur. Szkliwo może bowiem zostać uszkodzone na skutek zgrzytania zębami (bruksizm) lub ich ścierania powodowanego przez nieprawidłową powierzchnię styku szczęki z żuchwą (dotyczy to zwłaszcza osób z wadami zgryzu). Na tej samej zasadzie (poprzez uszkodzenie mechaniczne) szkliwo może być ścierane na skutek kontaktu z kolczykiem w języku lub w wardze, a także przez stosowanie zbyt twardej szczoteczki lub zbyt intensywnego „szorowania” powierzchni zębów.

W wyniku wszystkich opisanych powyżej procesów odsłonięciu ulega wspomniana już zębina, ochraniająca miazgę i znajdująca się bezpośrednio pod warstwą szkliwa. Jest ona wyposażona w kanaliki zębinowe i to właśnie w wyniku ich odsłonięcia ząb staje się wrażliwy na różne bodźce.

Objawy wrażliwości zębów na drażnienie mechaniczne, pokarmy i napoje

Tak, jak zostało to już wspomniane, najbardziej charakterystycznym objawem nadwrażliwości zębów jest specyficzny ból - trwający zwykle krótko, ale o dużym natężeniu i wysokiej intensywności (pacjenci opisują go czasem jako „przeszywający"). Jego siła zależy od rozległości uszkodzeń szkliwa lub cementu zęba, a tym samym - od wielkości obszaru, na którym kanaliki zębowe pozostają odsłonięte.

Ból wynikający z nadwrażliwości może ponadto promieniować do dziąseł, do stawów skroniowo-żuchwowych, a także do dalszych części szyi lub głowy. Im bardziej zaawansowane są zmiany na szkliwie, tym ból trwa dłużej, natomiast warto również wiedzieć, że odsłonięte kanaliki zębowe po jakimś czasie zamykają się, sprawiając, że odsłonięta zębina staje się mniej wrażliwa na bodźce zewnętrzne. To wyjątkowo niepokojący stan, który może świadczyć o rozpoczęciu procesu obumierania żywych tkanek zęba.

W obrębie zęba, który pozostaje nadwrażliwy, można obserwować często przebarwienia szkliwa oraz jego ubytki - o gładkich (spowodowanych czynnikami chemicznymi) lub poszarpanych, ostrych (wywołanych naciskiem) brzegach.

Ból występuje najczęściej po spożyciu zimnych (częściej) lub gorących (rzadziej) pokarmów, a także po kontakcie z substancjami słodkimi i kwaśnymi (zawierającymi duże ilości cukru czy kwasów). Dodatkowo wielu pacjentów skarży się również na ból przy nagryzaniu konkretnego zęba oraz przy jego czyszczeniu - nitkownaniu lub szczotkowaniu (a więc na drażnienie mechaniczne).

Jakie sposoby leczenia wykorzystuje u pacjenta dentysta? Kiedy konieczne jest leczenie kanałowe?

Ból zęba powinien być zdecydowanie sygnałem alarmującym, skłaniającym nas do jak najszybszego umówienia się do stomatologa. Tylko specjalista będzie bowiem mógł ocenić bezpośrednią przyczynę bólu oraz przyczynę uszkodzeń szkliwa lub cementu zęba. Bagatelizując objawy nadwrażliwości i wciąż przekładając wizytę można doprowadzić do postępu dalszych zniszczeń lub do obumarcia zęba (w takim przypadku będzie niestety konieczne leczenie kanałowe lub - w skrajnych sytuacjach - usunięcie zęba i zastosowanie rozwiązania implantologicznego lub protetycznego).

Leczenie stomatologiczne nadwrażliwości zębów polega na dokładnej ocenie ubytku lub nieprawidłowości w danym zębie oraz na „naprawie” tego ubytku (zwłaszcza po to, by osłonić wrażliwą zębinę). Na początku specjalista opracowuje zminę próchniczą, a następnie wypełnia ją kompozytem. Jeśli zmiana jest na tyle mała, że nie wymaga tak dużej interwencji lub pochodzi z innego miejsca (na przykład wynika z obniżenia dziąseł oraz erozji korzeni), wówczas pacjent ma zlecone leczenie domowe lub jest kierowany na dalszą diagnostykę. Stomatolog może również posiłkować się profesjonalnymi preparatami miejscowymi, mającymi za zadanie zamknięcie kanalików zębinowych i uniewrażliwienie zęba na bodźce.

Jak złagodzić dolegliwości związane z nadwrażliwością zębów? Apteczne i domowe sposoby

Domowe sposoby leczenia nadwrażliwości zębów polegają przede wszystkim na eliminacji czynników uszkadzających szkliwo, a także na stosowaniu preparatów znoszących nadwrażliwość (wspomagających remineralizacji szkliwa oraz zamykanie kanalików zębinowych).

W praktyce pacjent powinien ograniczyć więc spożywanie napojów i żywności zawierających duże ilości cukru oraz kwasów (napoje słodzone, soki owocowe, słodycze, wyroby cukiernicze i inne), a także spożywanie produktów klejących, trudnych do usunięcia ze szkliwa (gumy rozpuszczalne, miękkie cukierki). Oprócz tego warto również nauczyć się nadal dokładnej, ale delikatniejszej techniki szczotkowania zębów, by nie ścierać szkliwa mechanicznie. Pacjenci mający problem z bruksizmem, nadmierną recesją dziąseł, chorobami przyzębia lub z niewłaściwym zgryzem powinni zostać skierowani do dalszego leczenia stomatologicznego lub ortodontycznego.

A co z pastami zmniejszającymi nadwrażliwość? Czy te preparaty naprawdę przynoszą ulgę? Tak - warto więc zaopatrzyć się w pastę lub płukankę o takim działaniu, a dodatkowo w pastę z wysoką zawartością fluoru, wspierającą remineralizację szkliwa. O markę i konkretny typ pasty lub płynu do płukania jamy ustnej warto zapytać swojego dentystę. Pamiętajmy, że podstawowa higiena jamy ustnej, regularne mycie zębów oraz kontrole stomatologiczne w większości przypadków ograniczają rozwój próchnicy i z pewnością zapobiegają wystąpieniu ostrego bólu zębów nadwrażliwych.

Źródła:

1. Dr n. med. I. M. Tomaszewska, Nadwrażliwość zębów [w:] Medycyna Praktyczna, 16.03.2017
2. Lek. stom. W. Bereziewicz, Ból zęba po leczeniu [w:] Medycyna Praktyczna, 09.03.2016
3. T. Konopka, Leczenie wybranych zespołów bólowych jamy ustnej i twarzy [w:] Polski Przegląd Neurologiczny2011, tom 7, nr 1
4. J. Kostrzewa-Janicka, Niekomfortowy zgryz - czy to zawsze problem stomatologiczny? [w:] Protetyka Stomatologiczna 1/2020