Białko C-reaktywne (CRP) - czym jest, normy, badanie CRP. O czym może świadczyć podwyższone CRP?

Czym jest CRP?

CRP jest białkiem ostrej fazy produkowanym przez wątrobę pod wpływem cytokin zapalnych, jak również w ścianach tętnic, szczególnie zmienionej miażdżycowo błonie zewnętrznej. Pełni ono rolę regulacyjną, moduluje odczyn zapalny i chroni tkanki przed uszkodzeniami, powodowanymi przez oksydanty i proteazy. W obecności jonów wapnia łączy się z polisacharydami otoczek drobnoustrojów, związkami kationowymi oraz składnikami wewnątrzkomórkowymi, pobudzając klasyczną drogę aktywacji układu dopełniacza, nasilając fagocytozę i opsonizację. Jest to czuły, lecz nieswoisty marker zapaleń, zakażeń i uszkodzenia czy martwicy tkanek. Synteza i wydzielanie CRP cechuje się dużą dynamiką, w ciągu 24-48 godzin od momentu uszkodzenia tkanek jego wartość może wzrosnąć nawet 1000-krotnie. Okres półtrwania tego białka wynosi około 19 godzin. Poziom CRP wzrasta m.in. w infekcjach i urazach.

Badanie CRP w laboratorium - jak przebiega?

W celu wykonania badania CRP pobierana jest od pacjenta krew żylna ze zgięcia łokciowego. Następnie próbka krwi wysyłana jest do laboratorium, gdzie wykonywane jest klasyczne badanie stężenia CRP lub test wysokiej czułości (hsCRP). Różnią się one dokładnością i granicą oznaczalności. Test hsCRP pozwala na oznaczenie wartości z dokładnością do 0,01 mg/L. Daje to przewagę szczególnie przy niższych wartościach z zakresu 0-5 mg/L, ponieważ klasyczne metody pozwalają jedynie na określenie wartości jako mniejsze niż 5 mg/L, nie podając dokładnego wyniku.

Przygotowanie do badania CRP

Do pobrania krwi w celu oznaczenia poziomu białka C-reaktywnego nie trzeba się specjalnie przygotowywać. W przypadku planowych badań CRP zaleca się, aby pacjent był na czczo, ale nie jest to bezwzględnie konieczne.

Kiedy wykonuje się badanie poziomu białka C-reaktywnego?

Na wstępie warto podkreślić, że badanie CRP nie jest badaniem przesiewowym – jego podwyższona wartość nie wskazuje na konkretną chorobę, a jedynie na obecność stanu zapalnego w organizmie. Badanie CRP wykonuje się w przypadku podejrzenia:

• infekcji bakteryjnej, wirusowej, grzybiczej czy pasożytniczej
• toczącego się ostrego lub przewlekłego stanu zapalnego
• chorób autoimmunologicznych
• choroby nowotworowej
• choroby reumatycznej

a także u pacjentów :

• z chorobami jelit
• z rozległymi oparzeniami
• z dużymi urazami
• po zabiegach operacyjnych
• po zawale serca
• po przeszczepieniu narządów

CRP – norma i interpretacja wyników

Wartości prawidłowe CRP zależą od wielu czynników: rodzaj sprzętu i metody badawczej w laboratorium, wiek i płeć pacjenta, stan fizjologiczny. Na ogół jednak jako norma uznaje się wartości z zakresu 0-5 mg/L. Wartości CRP powyżej 10 mg/L powinny stanowić punkt wyjściowy do dalszej diagnostyki.

U zdrowych osób im niższy wynik tym lepiej. W przypadku osób z podwyższonym ryzykiem rozwoju choroby układu krążenia zaleca się regularne wykonywanie testu CRP o wysokiej czułości. Wyniki są wówczas interpretowane w następujący sposób:

• <1 mg/L niskie ryzyko incydentów sercowo-naczyniowych
• 1-3 mg/L pośrednie ryzyko
• >3 mg/L wysokie ryzyko sercowo-naczyniowe

Test CRP w domu - szybki test diagnostyczny

Domowe testy do półilościowej oceny stężenia CRP są ogólnie dostępne w aptekach. Nakłuwając palec uzyskuje się próbkę krwi, którą miesza się z roztworem reakcyjnym i nanosi pipetą na specjalne okienko testowe produktu. Wynik jest do odczytu po ok. 5 minutach. Jeśli w próbce krwi obecne jest białko c-reaktywne, będzie zachodzić reakcja pomiędzy nim a przeciwciałami anty-CRP znajdującymi się na płytce testowej. W zależności od poziomu CRP, ukażą się odpowiednie kreski testowe. W większości produktów prążki testowe mogą pokazywać kilka różnych wartości np. 10, 40, 80 mg/L. Przy dokładnym wykonaniu badania, wyniki cechują się dużą wiarygodnością. Zaleca się jednak, aby podwyższony wynik zawsze potwierdzić testem z laboratorium i skonsultować się z lekarzem.

Wysokie CRP - możliwe przyczyny

Co oznacza podwyższone CRP? Najwyższy wzrost CRP obserwowany jest w przebiegu chorób bakteryjnych, wirusowych, grzybiczych oraz infekcji pasożytniczych. Znaczne zwiększenie poziomu CRP występuje również w przebiegu nowotworów złośliwych, układowych chorobach tkanki łącznej, zapaleniach jelit, w ostrym zapaleniu trzustki, przy zawale serca oraz 
w okresie okołooperacyjnym. Niewielkie zwiększenie CRP może być związane 
z wiekiem, paleniem tytoniu, otyłością, dyslipidemią aterogenną, stosowaniem hormonalnej terapii zastępczej, cukrzycą typu 2, przewlekłą niewydolnością nerek, nadciśnieniem tętniczym, zapaleniami dziąseł i przyzębia.

Poziom białka CRP w ciąży

W prawidłowej ciąży nie obserwuje się fizjologicznego podwyższenia stężenia białka CRP. Normy CRP są takie same dla kobiet ciężarnych, jak i populacji ogólnej.

Stężenie CRP a choroby sercowo-naczyniowe

Białko CRP można stosować do oceny ryzyka incydentów sercowo-naczyniowych, gdzie jest niezależnym czynnikiem ryzyka lub tylko markerem zapalenia i zakrzepicy. Przeprowadzając badanie metodą hsCRP (o podwyższonej czułości) jesteśmy w stanie sklasyfikować wyniki następująco: hsCRP<1mg/l niskie, hsCRP 1-3mg/l pośrednie, hsCRP>3mg/l wysokie ryzyko sercowo-naczyniowe. W przypadku, gdy poziom CRP długotrwale utrzymuje się na poziomie powyżej 10mg/l, należy przeprowadzić diagnostykę w kierunku innych chorób o podłożu zapalnym.

Podwyższone CRP a nowotwory

Wynik badania krwi wskazujący na niskie stężenie białka c-reaktywnego nie oznacza, że w organizmie nie toczy się proces nowotworowy. Często w początkowej fazie choroby stężenie CRP we krwi nie wzrasta. Obserwuje się to dopiero w przypadku wystąpienia przerzutów, martwicy tkanek czy rozpadu guza. Podwyższony poziom CRP często towarzyszy nowotworom złośliwym płuc, jelita grubego, trzustki, piersi, jajnika, nerki, a także w przypadku chłoniaków i mięsaków. Ze względu na ich charakter zapalny, organizm produkuje cytokiny prozapalne, w tym także białko CRP.

Co wpływa na stężenie CRP?

Po wyeliminowaniu przyczyny wzrostu stężenia CRP (infekcja czy inna choroba) jego poziom stopniowo wraca do normy.

Stężenie CRP obniża się podczas leczenia statynami, fibratami czy blokerami receptora angiotensynowego. Można dodatkowo zmniejszyć jego poziom poprzez ograniczenie spożycia alkoholu, regularną aktywność fizyczną i odpowiednią dietę - bogatą w kwasy tłuszczowe omega-3 pochodzenia rybiego oraz polifenole roślinne. Według badań, regularne spożywanie lub suplementacja min. 2g kwasów tłuszczowych omega-3 dziennie przyczyniała się do zmniejszania CRP w surowicy i tym samym obniżania ryzyka chorób układu krążenia.

Przypisy

1. Li, Yunwei, et al. "Hs-CRP and all-cause, cardiovascular, and cancer mortality risk: a meta-analysis." Atherosclerosis 259 (2017): 75-82.
2. Allin, Kristine H., and Børge G. Nordestgaard. "Elevated C-reactive protein in the diagnosis, prognosis, and cause of cancer." Critical reviews in clinical laboratory sciences 4 (2011): 155-170.
3. Gajewski P. Interna Szczeklika. Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2022.
4. Bagheri, Amir, et al. "Effects of omega-3 supplementation on serum albumin, pre-albumin and the CRP/albumin ratio in hospitalized patients: a systematic review and meta-analysis." Nutrition Reviews 3 (2023): 237-251
5. Pan, Lei, et al. "Omega-3 polyunsaturated fatty acids can reduce C-reactive protein in patients with cancer: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials." Nutrition and Cancer 3 (2022): 840-851.