Kolonoskopia – czym jest, jak wygląda badanie, jak przygotować się do kolonoskopii?

Kolonoskopia jest badaniem wykonywanym przez gastroenterologa, które może być procedurą diagnostyczną lub terapeutyczną. Kolonoskopia jest jednym z badań przesiewowych, umożliwiającym wykrycie między innymi raka jelita grubego. Podczas kolonoskopii możliwe jest również usuwanie polipów, ciał obcych oraz wykonywania innych procedur terapeutycznych w obrębie jelita. Jak wygląda badanie oraz jak przygotować się do kolonoskopii?

Co to jest kolonoskopia?

Kolonoskopia jest to badanie wykonywane zazwyczaj przez gastroenterologa polegające na wprowadzeniu przez odbyt do światła jelita grubego giętkiego aparatu zakończonego kamerą w celu uwidocznienia potencjalnych zmian ściany jelita. Oprócz samej obserwacji, za pomocą kolonoskopu możliwe jest także usunięcie polipów jelita grubego oraz pobranie fragmentu ściany jelita do badania histologicznego (nazywane biopsją). Podczas kolonoskopii do światła jelita pompowane jest powietrze w celu poprawy widoczności badanej powierzchni. Badanie trwa zazwyczaj od 30 do 60 minut.

Przed rozpoczęciem badania zalecane jest podanie pacjentom leków sedatywnych oraz przeciwbólowych w celu uniknięcia dyskomfortu podczas procedury. Następnie pacjent proszony jest o ułożenie się na stole zabiegowym na lewym boku oraz o podkurczenie kolan do klatki piersiowej, co ułatwia wprowadzanie endoskopu oraz zmniejsza ryzyko perforacji ściany jelita. Przed wprowadzeniem aparatu lekarz wykonuje palcem badanie per rectum, aby ocenić potencjalne zmiany okołoodbytowe. Po wprowadzeniu kolonoskopu do światła odbytnicy badający rozpoczyna pompowanie powietrza, które wygładza naturalne haustracje jelita oraz ułatwia dalsze przesuwanie endoskopu.

Przygotowanie do kolonoskopii

Przed samym badaniem kolonoskopowym kluczowe jest odpowiednie przygotowanie pacjenta do badania. W tym celu pacjenci proszeni są o unikanie spożywania jedzenia stałego przez cały dzień poprzedzający badanie. Należy jednak szczególnie unikać płynów o kolorze czerwonym, które podczas badania mogą być pomylone z krwią. Przygotowanie do kolonoskopii powinno być rozpoczęte już 5 dni przed badaniem, kiedy powinno nastąpić rozpoczęcie stosowania diety ubogoresztkowej, w której wykluczamy produkty zawierające pestki, ziarna (np. nasiona chia, siemię lniane, kiwi, maliny, pieczywo z ziarnami), jak również napoje gazowane, tłuste potrawy oraz mleko i jego przetwory. Na 24 godziny przed wykonaniem badania wskazana jest dieta płynna oparta na wodzie, przerzedzonym bulionie, naparach ziołowych, jasnych sokach klarownych. W dniu badania należy być na czczo, a pić powinno się jedynie wodę niegazowaną.

Równie istotnie jak odpowiednia ścisła dieta jest przyjęcie doustnych leków przeczyszczających w przeddzień badania. Umożliwia to całkowite oczyszczenie światła jelita grubego z zalegających w nim resztek pokarmowych, znacznie poprawiając efektywność kolonoskopii. Do tego używane są dwie główne grupy leków przeczyszczających:

• Makrogole – zawarte w preparacie Fortrans, zawierające długie łańcuchy glikolu polietylenowego (PEG), przygotowanie polega na rozpuszczeniu saszetki zawierającej 74g preparatu w 2-3 litrach wody oraz wypicie w ciągu 2-4 godzin po południu w dniu poprzedzającym kolonoskopię.
• Fosforany – na przykład w preparacie Fleet Phopsho Soda, należy przygotować 2 porcje po 45ml preparatu z 120ml wody oraz wypić w odstępie kilku godzin w dniu poprzedzającym badanie, popijając zimną wodą.

Warto zauważyć, że opisane leki przeczyszczające działają wyłącznie w świetle jelita grubego i nie są wchłaniane do organizmu.

W sytuacji, gdy pacjent stosuje leki ze względu na choroby przewlekłe należy się przed kolonoskopią skontaktować z lekarzem prowadzącym. Szczególnie należy zwrócić uwagę na dostosowanie dawek leków na cukrzycę, nadciśnienie, chorobę niedokrwienną serca oraz preparatów przeciwkrzepliwych.

Wskazania do kolonoskopii

Kolonoskopię jako zabieg przeprowadza się zarówno w celach diagnostycznych, jak i terapeutycznych. Do wskazań diagnostycznych do kolonoskopii zalicza się przede wszystkim:

• Podejrzenie raka jelita grubego
• Przesiewowe badanie populacyjne w kierunku raka jelita grubego w wieku 50-65 lat oraz nadzór onkologiczny przy obecności zespołów genetycznych predysponujących do chorób nowotworowych jelita grubego
• Diagnostyka niedokrwistości o niejasnej etiologii
• Podejrzenie krwawienia z dolnego odcinka przewodu pokarmowego u pacjentów w uprzednio wykonanym dodatnim testem na krew utajoną w kale
• Ocena rozległości zmian we wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego
• Podejrzenie choroby Leśniewskiego-Crohna
• Istotnie kliniczna biegunka o niejasnej etiologii

Kolonoskopię terapeutyczną wykonuje się natomiast w przypadku:

• Usuwania polipów
• Hamowania krwawień z malformacji, owrzodzeń czy guzów
• Usuwania ciał obcych
• Poszerzania zwężeń jelita

Przeciwwskazania do kolonoskopii

Przeciwskazania do kolonoskopii to głównie stany, w których toczy się aktywny proces zapalny w dolnym odcinku przewodu pokarmowego lub bezpośrednie uszkodzenie ściany jelita, są to:

• Ostre zapalenie otrzewnej
• Perforacja ściany jelita grubego
• Ostre zapalenie uchyłków jelita grubego
• Ciężki proces zapalny jelita grubego

Kolonoskopia - powikłania

Kolonoskopia jest badaniem względnie bezpiecznym i do ciężkich powikłań powstałych na skutek badania dochodzi niezmiernie rzadko. Jednak ze względu na inwazyjny charakter tego badania może dojść do przedziurawienia ściany jelita bezpośrednio przez aparaturę (0,17% zabiegów), nieco częściej podczas procedury usuwania polipów (0,41%). Częstszymi powikłaniami badania są krwawienia (ok 1% zabiegów), głównie związane z polipektomią, są jednak zazwyczaj niegroźne i łatwe do opanowania.

Kolonoskopia jest badaniem bezpiecznym, które powinno być rutynowo wykonywane po 50 roku życia, jako test przesiewowy w kierunku raka jelita grubego. Kolonoskopia może mieć zarówno charakter diagnostyczny, jak i terapeutyczny. Kluczowe jest odpowiednie przygotowanie się do badania, stosując się do zaleceń żywieniowych oraz przyjmując leki przeczyszczające, zalecone przez lekarza kierującego na badanie.

Przypisy:

1. Interna Szczeklika. Podręcznik chorób wewnętrznych. Szczeklik A. Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2020.
2. Szura, Mirosław. "Kolonoskopia-co warto wiedzieć w 2017 roku. Część I: kwalifikacja i przygotowanie." Lekarz Rodzinny2 (2017).
3. Szura, Mirosław. "Kolonoskopia-co warto wiedzieć w 2017 roku. Część II: przebieg badania i interpretacja wyniku." Lekarz Rodzinny3 (2017).
4. Rastogi, Amit, and Sachin Wani. "Colonoscopy." Gastrointestinal endoscopy1 (2017): 59-66.