Jak wygląda test na ojcostwo i kiedy się go wykonuje?

Testy na ojcostwo to testy wykorzystujące w praktyce technologię badań DNA - a więc naszego „śladu” genetycznego - indywidualnego dla każdego człowieka, ale jednocześnie stworzonego z sekwencji DNA matki oraz ojca. Na podstawie porównania materiału genetycznego od mężczyzny (potencjalnego ojca) oraz dziecka (a czasem także matki) można z niemal stuprocentową pewnością stwierdzić, że to właśnie ta osoba jest ojcem potomka. Badania na ojcostwo wykonuje się w różnych sytuacjach - najczęściej są to sprawy spadkowe lub sprawy o alimenty, choć zdarza się, że jedno z rodziców chce wykonać takie badanie jedynie dla potwierdzenia lub zaprzeczenia… zdradzie przez partnera. Ile kosztuje test na ojcostwo, jak pobieranie materiału genetycznego wygląda w praktyce i czy można wykonać test na ojcostwo… w ciąży? Poznaj odpowiedzi na te i inne pytania związane z badaniami genetycznymi rodziców i ich dzieci!

W jakich okolicznościach wykonuje się badania na ojcostwo?

Tak jak zostało to już wspomniane, testy na ojcostwo bardzo często wykonuje się w momencie, w którym konieczne jest ustalenie alimentów lub dziedziczenia spadku - wówczas wykonanie takich badań może zlecić sąd, przy jednoczesnym utrzymywaniu pieczy nad ich przeprowadzeniem. Dodatkowo zdarza się, że testy na ojcostwo trzeba przeprowadzić przy rozwodzie (zwłaszcza przy orzekaniu o winie, jeśli jedna lub druga strona podejrzewają zdradę).

Oczywiście badania na ojcostwo wykonuje się także prywatnie, przy czym w takim wypadku konieczna jest zgoda obojga osób (zarówno matki, jak i „domniemanego” ojca) - przy badaniu nakazanym do wykonania przez sąd nie ma konieczności uzyskania takiej zgody. Warto tutaj wspomnieć, że przy badaniu wykonywanym prywatnie może być obecny wyłącznie ojciec dziecka, natomiast przy testach wykonywanych w ramach sprawy sądowej, pobranie materiału genetycznego musi odbywać się w obecności matki i minimum dwóch świadków.

Jak wygląda test na ojcostwo w praktyce?

To, jak wygląda test na ojcostwo, zależy przede wszystkim od okoliczności jego wykonania. W praktyce przeprowadza się je następująco:

• jeśli badania są zlecone przez sąd, wówczas - tak, jak wspomniano to powyżej - przy samym badaniu muszą być obecni świadkowie oraz matka, a także dziecko. Wynika to z faktu, iż badanie takie musi zostać zaprotokołowane, a oprócz tego materiał genetyczny pobiera się od wszystkich „zainteresowanych” - a więc od kobiety, mężczyzny, a także od dziecka.
• w przypadku badania prywatnego, wykonywanego przez rodziców samodzielnie, próbki pobiera się jedynie od ojca oraz od dziecka, a dodatkowo no przeprowadzenia testu nie jest konieczna obecność osób trzecich.

Jaki materiał genetyczny pozyskuje się od mężczyzny, kobiety i dziecka? Oczywiście najlepszą opcją są próbki krwi, jednak jeśli nie jest to możliwe lub gdy chcemy zaoszczędzić maluchowi stresu, można pobrać próbki w postaci wymazu z policzka, wydzielin ciała (przykładowo - wydzielina z nosa), włosów z cebulkami (cebulka jest tu istotna, ponieważ to właśnie w niej kryją się dane genetyczne) czy paznokci.

Wiele osób zastanawia się także, czy można kupić test na ojcostwo w aptece. Niestety, często pomimo szerokiej oferty testów diagnostycznych (od testów ciążowych aż po testy na przeciwciała w przypadku przechodzenia różnych chorób), nie jest to możliwe, choć niektóre placówki współpracujące z laboratoriami dysponują zestawami diagnostycznymi do pobierania próbek (najczęściej wymazów) samodzielnie, w domu. Następnie taki pakiet przesyła się lub zanosi do wskazanego przez producenta laboratorium.

Czy można wykonać test na ojcostwo w ciąży?

Test na ojcostwo w ciąży jest możliwy do wykonania na dwa sposoby:

• pierwszy z nich to pobranie krwi matki i wykonanie tak zwanego badania wolnego DNA płodowego - jest to możliwe z uwagi na obecność DNA dziecka w krwi matki w trakcie ciąży. Test ten można wykonać już w okolicach 10 tygodnia ciąży, wraz z badaniem w kierunku trzech podstawowych trisomii (wad genetycznych). Po zabezpieczeniu materiału jest on przesyłany do laboratorium. Czas oczekiwania na wynik wynosi od kilku do kilkunastu dni i zależy od miejsca wysyłki próbek oraz od liczby parametrów, jakie mają zostać poddane badaniu;
• drugi sposób to pobranie płynu owodniowego podczas inwazyjnych badań prenatalnych. Warto od razu zaznaczyć, że tego typu testów nie wykonuje się zwykle wyłącznie w celu stwierdzenia lub zaprzeczenia ojcostwa - w ramach wskazań ustala się bowiem, czy dziecko jest obarczone wadami genetycznymi, jednak właśnie obecność DNA we wspomnianym płynie może być także podstawą do ustalenia ojcostwa. Na wynik badania czeka się - w zależności od wybranego wariantu (mniej lub bardziej dokładna i rozbudowana wersja) - od tygodnia do nawet 3 tygodni.

Ile kosztuje test na ojcostwo i kiedy można spodziewać się wyników?

To, ile kosztuje test na ojcostwo, zależy od wielu czynników - od samego laboratorium, od tego, czy badanie wykonuje się z udziałem jedynie próbek domniemanego ojca oraz dziecka czy może całej trójki „pacjentów” (wraz z matką), a także formuły samego badania. Ceny wahają się więc od 500-600 złotych, aż po 2-3 tysiące. W przypadku badań zleconych przez sąd, kosztami zostanie obciążona strona przegrana, aczkolwiek można też ubiegać się o zwolnienie z opłaty, jeśli żadna z osób uczestniczących w sprawie nie może pozwolić sobie na taki wydatek. Warto dodać, że niektóre laboratoria rozkładają płatności na raty. Wyniki testu na ojcostwo dostępne są najczęściej po 6-8 dniach roboczych, natomiast na wyniki testów przeprowadzonych w trakcie ciąży trzeba poczekać nieco dłużej (o czym pisaliśmy już powyżej).

Źródła:

1. Posłajko, 5 faktów na temat ustalenia ojcostwa w ciąży [w:] Forumginekologiczne.pl, dostęp: 12.09.2022
2. Opis badania laboratoriów Diagnostyka S.A. [w:] https://diag.pl/pacjent/artykuly/test-na-ojcostwo-jak-przebiega-i-ile-kosztuje/, dostęp: 12.09.2022