Jak odbudować barierę hydrolipidową skóry i w jaki sposób chronić skórę przed jej ponownym zaburzeniem?

Jakie produkty do odbudowy bariery hydrolipidowej wybrać? Pielęgnacja, kremy odbudowujące płaszcz lipidowy i porady dla zaburzonej BHL

Dobra kondycja bariery hydrolipidowej jest jednym z najważniejszych aspektów zdrowia dermatologicznego skóry. Dzięki jej prawidłowemu funkcjonowaniu, cera jest chroniona przed szkodliwym wpływem czynników zewnętrznych (takich jak promieniowanie słoneczne, zanieczyszczenia środowiskowe czy wolne rodniki), a oprócz tego - przed utratą właściwego poziomu nawilżenia z naskórka w wyniku procesów odparowywania cząsteczek wody. W niektórych sytuacjach dochodzi jednak do naruszenia bariery hydrolipidowej. Taki stan pociąga za sobą wystąpienie konkretnych objawów w postaci wysuszenia skóry, zwiększenia jej reaktywności, zaczerwienienia i szeregu innych, nieprzyjemnych symptomów. Jak rozpoznać uszkodzoną barierę hydrolipidową i w jaki sposób odbudowywać płaszcz ochronny skóry, by znów cieszyć się nawilżoną i promienną cerą?

Czym jest bariera hydrolipidowa skóry (warstwa hydrolipidowa)? Jak płaszcz hydrolipidowy chroni skórę twarzy i ciała?

Warstwa hydrolipidowa to naturalny płaszcz ochronny skóry, składający się z cząsteczek lipidów (tłuszczów) oraz z cząsteczek wody. Oba te elementy są wytwarzane przez samą skórę, która produkuje sebum (fazę tłuszczową) oraz pot (fazę wodną). Współistniejąc w synergii, cząsteczki lipidów i wody pomagają także utrzymać właściwy poziom pH skóry.

Wśród najważniejszych funkcji bariery hydrolipidowej można wyróżnić trzy aspekty:

• ochronę przed TEWL (Transepiermal Water Loss), czyli przed transdermalną utratą wody z naskórka. W skórze obecne są bowiem cząsteczki wody, niejako „wiązane” przez inne substancje - w tym przez kwas hialuronowy. Przy naruszonej barierze hydrolipidowej woda niestety szybciej „ucieka” ze skóry, z uwagi na proces odparowywania;
• ochronę przed wspomnianymi już we wstępie czynnikami zewnętrznymi. Bariera hydrolipidowa zabezpiecza cerę między innymi przed negatywnym wpływem promieniowania słonecznego, przed wiatrem, mrozem i wysoką temperaturą, a także przed zanieczyszczeniami obecnymi w środowisku oraz przed wolnymi rodnikami (przyspieszającymi proces starzenia się skóry);
• ochronę przed niepożądanym rozrostem flory bakteryjnej czy grzybiczej. Ogólnie rzecz biorąc, na twarzy i ciele obecne są drobnoustroje - bakterie i grzyby, natomiast do utrzymania ich „w ryzach” niezbędne jest zapewnienie skórze właściwego poziomu pH. I to właśnie odpowiednia kondycja bariery hydrolipidowej (a więc właściwy poziom produkcji sebum i potu) odpowiada za utrzymanie poziomu pH.

Co może zaburzyć płaszcz lipidowy? 

Niestety, bariera hydrolipidowa może ulec uszkodzeniom i osłabieniu na skutek działania różnych czynników. Wśród nich wyróżnia się:

• regularne, intensywne drażnienie mechaniczne. Chodzi tu przede wszystkim o częste pocieranie skóry (czy to ręcznikami, czy wacikami kosmetycznymi), drapanie, a także o stosowanie peelingów ziarnistych;
• regularne, intensywne drażnienie chemiczne - do tej kategorii zalicza się z kolei stosowanie agresywnie działających substancji czynnych w kosmetykach o właściwościach złuszczających (retinol i retinal, kwasy kosmetyczne, enzymy);
• zaburzanie pH skóry poprzez mycie jej zasadowym mydłem i brak tonizacji (o tym, dlaczego stosowanie toniku jest tak istotne w pielęgnacji skóry pisaliśmy już w tekście Tonik do twarzy - czym jest, jak działa na skórę i jak dobrać tonik do swojej cery?);
• intensywną ekspozycję skóry bez odpowiedniej ochrony na czynniki zewnętrzne, takie jak wiatr, mróz czy promieniowanie słoneczne;
• stosowanie wielu substancji aktywnych w kosmetykach, które mogą wchodzić ze sobą w interakcje, jednocześnie zaburzając funkcjonowanie bariery hydrolipidowej.

Oczywiście oprócz powyższych czynników, na kondycję płaszcza hydrolipidowego może wpływać także nadmierne, nieświadome przesuszanie skóry (wbrew pozorom, często dotyczy to posiadaczy i posiadaczek cer trądzikowych i tłustych), ciągłe testowanie nowych produktów i rotowanie składnikami aktywnymi, a także brak leczenia chorób i dolegliwości przewlekłych oraz niewłaściwa dieta i nieodpowiedni poziom nawodnienia organizmu „od środka”.

Uszkodzenie bariery hydrolipidowej - objawy. Jak wygląda naskórek z naruszoną barierą hydrolipidową?

Uszkodzenie bariery hydrolipidowej może objawiać się u każdej osoby inaczej - mniej lub bardziej intensywnie, z dużym podrażnieniem i zaczerwienieniem lub z krostkami i odstającymi skórkami. Niemniej, wśród symptomów wskazujących na zaburzoną barierę hydrolipidową można wyróżnić m.in:

• zwiększoną reaktywność skóry - na dotyk, kosmetyki, które do tej pory nie powodowały podrażnień, a także na słońce, mróz i wiatr. Cera wyeksponowana na takie czynniki szczypie i piecze, robi się czerwona i bardzo powoli powraca do zwykłego kolorytu;
• silne uczucie ściągnięcia cery (jej wysuszenia) po umyciu - nawet z wykorzystaniem najdelikatniejszych pianek czy emulsji;
• wrażenie ścieńczenia skóry, jej pękania i łuszczenia, a także obserwowanie coraz liczniejszych suchych skórek;
• niekorzystny wygląd makijażu - nadmierne zbieranie się kosmetyków kolorowych w załamaniach skóry, „ciastkowanie się” podkładu;
• tak zwany „wysyp z podrażnienia”, czyli pojawienie się mniejszych i większych wyprysków, rozsianych na całej twarzy, pozostawiających po sobie czerwone przebarwienia pozapalne.

Oprócz powyższych, osoba z zaburzoną barierą hydrolipidową może doświadczać także zwiększonego wydzielania sebum (to mechanizm kompensacyjny skóry), szorstkości, swędzenia i nierównej powierzchni cery. Buzia staje się ziemista, ma szary koloryt i jest „bez życia”.

Jak odbudować barierę hydrolipidową skóry i przywrócić komfort skórze z naruszoną barierą hydrolipidową?

Pierwszym krokiem w odbudowie bariery hydrolipidowej powinien być kosmetyczny powrót do podstaw - „back to basic”. W okresie, w którym skóra ma się regenerować, należy zrezygnować ze stosowania silnych substancji aktywnych - w tym oczywiście retinoidów i kwasów, ale również witaminy C, a u niektórych osób nawet niacynamidu.

Oprócz dostosowania się do powyższego zalecenia, istotne będzie także:

• codzienne aplikowanie kremu z wysokim filtrem SPF, który ochroni skórę przed negatywnym wpływem promieniowania UV;
• zrezygnowanie z używania ręczników do twarzy, płatków kosmetycznych i wszelkiego rodzaju akcesoriów, które mogą mechanicznie drażnić skórę i powodować zaczerwienienie;
• rezygnacja - w miarę możliwości - z ciężkiego makijażu, a zwłaszcza produktów matujących, które sprzyjają wysuszeniu skóry;
• rezygnacja z kosmetyków wysuszających, przeciwtrądzikowych - również one mogą wysuszać cerę, co wzmaga efekt nadprodukcji sebum i sprzyja powstawaniu wyprysków.

Warto pamiętać o tym, że pielęgnacja mająca na celu odbudowę bariery hydrolipidowej powinna być bogata w konkretne składniki - regenerujące, nawilżające i łagodzące - piszemy o nich poniżej.

Jak odbudować warstwę ochronną skóry? Składniki ochronne, nawilżające i regenerujące uszkodzony płaszcz hydrolipidowy (ceramidy, peptydy i inne)

W kosmetykach, które będą stosowane w okresie odbudowywania naruszonej bariery hydrolipidowej powinny znajdować się konkretne składniki, a w tym:

• składniki odbudowujące i regenerujące: ceramidy, lipidy, skwalan, fitosterole, śluz ze ślimaka, peptydy, kolagen i inne;
• składniki łagodzące podrażnienia i stany zapalne: alantoina, pantenol;
• składniki nawilżające - w tym kwas hialuronowy, trehaloza, aloes, mocznik, gliceryna, naturalny czynnik nawilżający (NMF);
• składniki natłuszczające (emolienty) - naturalne oleje i masła, cholesterol, wolne kwasy tłuszczowe.

Oprócz powyższych składników, w pielęgnacji cery z zaburzoną barierą hydrolipidową może sprawdzić się niacynamid (z uwagi na silne działanie przeciwzapalne), jednak warto pamiętać o tym, że niektóre osoby mogą na niego źle reagować. Z tego względu należy wybierać kosmetyki z niskim stężeniem tego składnika, a przed jego zastosowaniem zrobić próbę uczuleniową. Skóra już po kilku dniach takiej pielęgnacji będzie ukojona, zaczerwienienia - zmniejszone, a reaktywność opanowania. Z dnia na dzień stanie się również bardziej elastyczna, "gęstsza", miękka w dotyku i gładka.

Źródła:

1. R. Reszke, J. Szepietowski, Specjalistyczne podłoża dermatologiczne w terapii skojarzonej przewlekłych dermatoz [w:] Forum Dermatologicum 2016, tom 2, nr 3
2. M. Millan, J. Mijas, Atopowe zapalenie skóry - patomechanizm, diagnostyka, postępowanie lecznicze, profilaktyka [w:] Borgis - Nowa Pediatria 4/2017
3. E. Stanek-Misiąg, Czego potrzebuje nasza skóra [w:] Medycyna Praktyczna, 17.07.2019
4. P. M. Elias, Nieprawidłowa bariera skórna w etiopatogenezie atopowego zapalenia skóry [w:] Dermatologia po Dyplomie 03/20120
5. Lek. J. Sroka-Tomaszewska, prof. dr hab. n. med. M. Trzeciak, Emolienty plus - czy to tylko moda na „plus”?[w:] Dermatologia po Dyplomie 06/2023