Insulina - czym jest insulina i jak stężenie insuliny wpływa na ryzyko cukrzycy? Kiedy wykonać badanie insuliny?

Insulina - czym jest, jak działa i jakie są wskazania do przyjmowania insuliny?

Insulina to hormon, który odpowiada za regulację poziomu węglowodanów (glukozy) we krwi oraz za ich metabolizm. Oprócz tego bierze udział w metabolizmie białek i tłuszczów, co w praktyce oznacza, że ma wpływ na wiele procesów zachodzących w organizmie. Insulina jest produkowana przez konkretne komórki trzustki, natomiast w wyniku różnych stanów chorobowych lub też uwarunkowań genetycznych może dochodzić do zaburzeń jej wytwarzania. W następstwie często rozwijają się insulinooporność, cukrzyca lub inne schorzenia związane z nieprawidłowym metabolizmem glukozy. Co istotne, insulina jest także lekiem stosowanym u pacjentów cierpiących na oba typy cukrzycy. Jak konkretnie działa omawiany hormon? W jaki sposób można zbadać jego poziom i jakie są wskazania do takiego badania? Czym są analogi insuliny stosowane w terapii u diabetyków? Poznaj najważniejsze informacje o insulinie i sprawdź, na jakie aspekty funkcjonowania organizmu wpływa jej nadmiar lub niedobór!

Czym jest insulina? Produkcja insuliny w trzustce, działanie insuliny i rola insuliny w organizmie. Insulina i glukagon - czym się różnią?

Tak, jak zostało to wspomniane powyżej, insulina jest hormonem produkowanym przez trzustkę - a konkretnie przez komórki beta wysp trzustkowych (tak zwanych wysp Langerhansa). Pełni ona funkcję regulacyjną wobec glukozy - gdy jej stężenie jest zbyt wysokie, insulina umożliwia wchłanianie nadmiaru węglowodanów do komórek oraz stymuluje procesy przekształcania glukozy oraz jej magazynowania w postaci glikogenu.

Antagonistą insuliny jest glukagon - czyli hormon, o którym często wspomina się w ramach rozmowy o gospodarce węglowodanowej organizmu. Podczas gdy insulina wpływa na obniżenie poziomu glukozy we krwi, glukagon je obniża poprzez uwalnianie zapasów glikogenu (za których gromadzenie odpowiada prawidłowo wydzielana insulina) czy tłuszczów (z mięśni i wątroby). Glukagon również jest produkowany przez trzustkę, natomiast za tę rolę odpowiedzialne są komórki alfa wysp trzustkowych.

Wskazania do badania poziomu insuliny i przygotowanie do badania insuliny we krwi

Wskazaniem do wykonania badania poziomu insuliny jest przede wszystkim podejrzenie rozwoju cukrzycy typu Ilub cukrzycy typu II. Oprócz tego „krzywą insulinową” (bo tak potocznie określa się test obciążenia glukozą - czyli właśnie badanie insuliny we krwi) zleca się u kobiet ciężarnych wykazujących objawy cukrzycy ciążowej. Ponadto test obciążenia glukozą wykonuje się u pacjentów z genetycznymi obciążeniami wskazującymi na zwiększone ryzyko rozwoju cukrzycy, u osób z nadwagą i otyłością prezentujących objawy tej choroby (wzmożone pragnienie, zaburzenia widzenia, zlewne poty i inne) oraz u osób z podejrzeniem insulinooporności (stan zmniejszonej wrażliwości tkanek na insulinę). Krzywa cukrowa bywa także wykorzystywana w diagnostyce innych chorób hormonozależnych, takich jak zespół policystycznych jajników (PCOS), choroba Hashimoto i inne.

Badanie poziomu insuliny we krwi nie wymaga skomplikowanych przygotowań. Obowiązkowo należy jednak przystąpić do testu na czczo (co najmniej 12 godzin od ostatniego posiłku). Dodatkowo na kilka dni przed badaniem zaleca się rezygnację z palenia papierosów, picia alkoholu oraz ograniczenie napojów kofeinowych i stresu. W dniu badania trzeba stawić się w laboratorium o wyznaczonej godzinie wraz z porcją glukozy o wadze 75 gramów (można kupić ją w każdej aptece). Przed przystąpieniem do testu konieczne jest poinformowanie personelu medycznego o przyjmowanych na co dzień lekach, suplementach diety i innych preparatach mogących wpłynąć na wyniki.

Jak przebiega test obciążenia glukozą? Najpierw od pacjenta pobierana jest krew na czczo (dzięki próbce oznacza się też poziom cukru we krwi). Później musi on przyjąć roztwór glukozy, po czym krew pobierana jest jeszcze dwa razy - po godzinie od wypicia roztworu oraz po dwóch godzinach. W trakcie testu należy przebywać na terenie przychodni lub laboratorium. Nie można w tym czasie spożywać żadnych pokarmów. Po zbadaniu kolejnych próbek krwi określa się stężenie insuliny w odpowiedzi na dawkę glukozy. Wyniki z trzech próbek pozwalają na określenie ewentualnych nieprawidłowości w produkcji insuliny przez trzustkę oraz na wyliczenie wskaźnika HOMA-IR, który umożliwia lekarzowi określenie poziomu wrażliwości tkanek na insulinę.

Poziom insuliny (stężenie insuliny) we krwi - normy insuliny we krwi

Wyniki testu obciążenia glukozą to 3 liczby, odzwierciedlające poziom insuliny na czczo, a także po jednej i po 2 godzinach od przyjęcia roztworu glukozy. I tak:

• poziom insuliny na czczo powinien wynosić nie więcej niż 10mU/ml;
• poziom insuliny po 1 godzinie od przyjęcia glukozy powinien wynosić nie więcej niż 50 mU/ml;
• poziom insuliny po 2 godzinie od przyjęcia glukozy nie powinien wynosić więcej niż 30 mU/ml.

Przekroczenie norm inuliny we krwi, w zestawieniu z objawami, które były wskazaniem do wykonania badania, może oznaczać rozwój insulinooporności lub cukrzycy typu II, a także wykrycie cukrzycy typu I czy innych chorób hormonozależnych lub metabolicznych. Każdorazowo wynik testu obciążenia glukozą i nieprawidłowości w zakresie stężenia insuliny we krwi należy omówić z lekarzem zlecającym badanie.

Wskazania do stosowania insuliny - cukrzyca typu I i typu II

Insulina jako lek powinna być podawana pacjentom, u których:

• wykryto cukrzycę typu 1, polegającą na powolnej i sukcesywnej degradacji komórek beta trzustki, naturalnie wytwarzających insulinę, co skutkuje niedoborem insuliny oraz niekontrolowanymi wzrostami stężenia glukozy we krwi;
• wykryto cukrzycę typu 2 (w której u pacjenta obserwuje się zaburzenia produkcji insuliny oraz zmniejszenie wrażliwości tkanek na ten hormon), a leczenie preparatami doustnymi nie przynosi pożądanych efektów;
• wykryto cukrzycę ciążową, a dietoterapia nie przynosi rezultatu w postaci uregulowania glikemii;
• nastąpiły stany nagłe w przebiegu cukrzycy typu II (konieczność wykonania operacji, uszkodzenie nerek lub wątroby, zawał serca i inne), uniemożliwiające kontynuację leczenia preparatami doustnymi.

Początkowo w insulinoterapii stosowano u pacjentów insuliny otrzymywane z trzustek wieprzowych. W miarę upływu czasu i rozwoju inżynierii genetycznej powstały tak zwane insuliny ludzkie - wytwarzane przez mikroorganizmy „powiadomione” o tym, jak taką insulinę produkować. Obecnie jednak stosuje się tak zwane analogi insuliny. Czym one są i jak działają? O tym poniżej.

Analogi insuliny - właściwości, czas działania, sposób podania

Analogi insuliny to substancje uzyskiwane za pomocą procesów inżynierii genetycznej, naśladujące swoim działaniem ludzką insulinę. Mogą być stosowane zarówno w leczeniu cukrzycy typu I, jak i typu II, zgodnie z zaleceniami lekarza.

Analogi insuliny produkowane są jako insuliny długodziałające (insulina detemir, insulina degludec, insulina glargine) oraz jako insuliny krótkodziałające (insulina glulizynowa, insulina lispro oraz insulina aspart). Na rynku dostępne są także insuliny o pośrednim czasie działania. Jak same nazwy wskazują, insuliny długodziałające uwalniają się przez wiele godzin i można podawać je rzadziej (zazwyczaj dwa razy na dobę), natomiast insuliny krótkodziałające zwykle podaje się około 4 razy na dobę. Oczywiście częstotliwość podawania oraz objętość dawek ustala lekarz - zgodnie z rodzajem choroby pacjenta oraz ze specyfiką jego gospodarki węglowodanowej. Co istotne, dawkowanie może zmienić się, gdy u danej osoby nastąpi wzrost lub spadek masy ciała, zmiana diety lub poziomu aktywności fizycznej. O tego typu okolicznościach zawsze należy informować lekarza prowadzącego.

Sposób podania insuliny to podskórne iniekcje, wykonywane za pomocą tak zwanych penów (ampułkostrzykawek) wyposażonych w krótką igłę. Insulinę podaje się zwykle w fałd skóry na brzuchu (to miejsce rekomenduje się osobom przyjmującym insulinę działającą krótko) lub też w skórę na udach lub ramionach (te miejsca z kolei powinny być rozważane przy podawaniu insuliny działającej długo).

Źródła:

1. Dr n. Med. B. Katra, Insulina [w:] Medycyna Praktyczna, 15.02.2017
2. J. Dushay, MD, M. J. Abrahamson, MD, Insulinoterapia u pacjentów z cukrzycą typu 2: jak ją rozpocząć i prowadzić? [w:] Medycyna po Dyplomie vol. 20, nr 1, 01.2011
3. Dr n. med. I. Korzeniewska-Dyl, Od kiedy insulina? [w:] Diabetologia po Dyplomie 03/2017
4. E. Orłowska-Kunikowska, Rola insuliny w leczeniu cukrzycy typu 2 [w:] Choroby Serca i Naczyń 2006, tom 3, nr 1
5. B. Łącka-Gaździk, M. Śnit, W. Grzeszczak, Insuliny biopodobne jako alternatywa dla produktów oryginalnych [w:] Diabetologia Praktyczna, tom 2, nr 4 (2016)
6. A. Nowakowski, E. Obel, Gensulin - pierwsza polska insulina ludzka [w:] Borgis - Medycyna Rodzinna 3-4/2003