Co suplementować podczas karmienia piersią? Jakie witaminy i minerały powinna przyjmować kobieta karmiąca (w okresie laktacji)? Suplementacja preparatów z wapniem, kwasem foliowym i innymi składnikami w okresie karmienia piersią

Suplementacja podczas karmienia piersią - zalecenia i wskazówki

Karmienie piersią to zarówno czas budowania więzi z dzieckiem, jak i ogromny wydatek energetyczny dla organizmu - zwłaszcza tuż po porodzie, gdy następuje gwałtowny spadek hormonów utrzymujących ciążę, pojawia się krwawienie połogowe, a młoda mama zmaga się z deficytami snu. To właśnie w tym czasie warto wesprzeć funkcjonowanie organizmu suplementacją, która nie powinna kończyć się wraz z porodem. Wiele bowiem mówi się o przyjmowaniu preparatów multiwitaminowych podczas planowania potomstwa i w trakcie ciąży, a niestety pomija się kwestię okresu połogu i karmienia piersią. Które kobiety powinny zdecydować się na suplementację w trakcie laktacji? Jakie witaminy i minerały warto uzupełniać podczas karmienia piersią? Jak zapobiegać niedoborom w tym wyjątkowym czasie? Poznaj najważniejsze informacje o przyjmowaniu suplementów w trakcie laktacji i sprawdź, które z niepokojących objawów należy skonsultować z lekarzem.

Suplementacja podczas karmienia piersią - czy przyjmowanie preparatów multiwitaminowych w okresie laktacji zawsze jest konieczne?

Suplementy - jak sama nazwa wskazuje - powinny być dodatkiem do odżywczej diety. Ich przyjmowanie u zdrowej osoby nie jest więc konieczne. Niestety, okres ciąży oraz karmienia piersią są bardzo wymagające dla organizmu świeżo upieczonej mamy. „Rozkręcająca się” laktacja, krwawienie w połogu, zmęczenie, brak czasu na przygotowywanie pełnowartościowych posiłków - to wszystko może przyczynić się do pogorszenia zarówno kondycji fizycznej, jak i psychicznej u kobiety. Aby temu zapobiegać, warto zdecydować się na suplementację (oczywiście po konsultacji z lekarzem prowadzącym).

Suplementacja powinna być ściśle dopasowana do potrzeb kobiety i uwzględniać rekomendacje towarzystw naukowych - w tym ginekologicznych, położniczych i neonatologicznych. Warto pamiętać o tym, że czynniki takie jak zdiagnozowana anemia czy konieczność wykluczenia z diety mleka i jego przetworów są dodatkowymi elementami, które należy wziąć pod uwagę podczas doboru suplementów.

Czy suplementacja zawsze jest konieczna? Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników oraz Towarzystwo Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci wskazują, że suplementacja w okresie laktacji powinna uwzględniać te składniki, które pacjentka przyjmowała w ciąży. Stanowiska grup ekspertów w sprawie zaleceń żywieniowych dla kobiet w okresie laktacji wskazują na szczególną rolę kwasów omega-3 (DHA), jodu, witaminy D oraz kwasu foliowego. Szerzej o znaczeniu tych substancji w trakcie karmienia piersią piszemy w dalszej części artykułu.

Jak zapobiegać i kiedy zbadać niedobory witamin i składników mineralnych u kobiet karmiących?

Zapobieganie niedoborom składników odżywczych, witamin i minerałów u kobiety w okresie laktacji powinno przede wszystkim opierać się na zdrowej, pełnowartościowej diecie. Muszą znajdować się w niej źródła białka, węglowodanów i tłuszczy (w trakcie karmienia piersią kobiecy organizm zwiększa zapotrzebowanie przede wszystkim na węglowodany oraz białko), a także źródła kwasów omega i wspomnianych już minerałów czy witamin. Warto, by w okresie połogu kobieta otrzymywała wsparcie najbliższych (również w zakresie praktykowania zdrowej diety i przygotowywania różnorodnych, pełnych warzyw i owoców posiłków).

U kobiet w połogu i w późniejszych miesiącach podczas karmienia piersią mogą jednak pojawić się niedobory różnych składników pokarmowych. Na taką sytuację narażone są przede wszystkim pacjentki wcześniej wykazujące niedobory dietetyczne, będące na diecie bezmlecznej lub roślinnej, a także te, u których w przeszłości stwierdzono anemię. Niemniej, wiarygodne wyniki badań krwi wykazujące stężenie danych substancji w organizmie powinno wykonywać się po „burzy hormonalnej”, towarzyszącej powrotowi organizmu do stanu sprzed ciąży. Krwawienie połogowe, obkurczanie się macicy oraz inne zmiany zachodzące w ciele mogą bowiem dawać niemiarodajny wynik. Kiedy więc zrobić takie badania? Najlepiej odczekać do kilku tygodni po porodzie - w tym do zakończenia połogu i ustabilizowania laktacji (dotyczy to oczywiście kobiet, które nie odczuwają niepokojących objawów i nie chorują przewlekle).

Suplementacja witamin u kobiet w ciąży i w trakcie laktacji oraz jej wpływ na dziecko karmione piersią

Suplementacja witamin i minerałów podczas ciąży jest istotna z uwagi na rozwój poszczególnych organów i układów u płodu. Gdy dziecko już się narodzi, kobieta przekazuje mu ze swojego organizmu kolejną, najcenniejszą rzecz - a mianowicie mleko matki. Suplementacja podczas laktacji jest więc szczególnie istotna nie tylko z uwagi na zdrowie kobiety, ale również dziecka, ponieważ część składników odżywczych, witamin i minerałów spożywanych w ramach diety i suplementacji przenika do pokarmu, wzbogacając go o cenne dla zdrowia i rozwoju malucha substancje.

Wśród witamin i minerałów, które przenikają do mleka kobiecego, można wyróżnić chociażby witaminę D (przy czym są to niewielkie ilości), kwas foliowy, jod czy kwasy omega (DHA).

Co suplementować w okresie karmienia piersią? Witaminy z grupy B, wapń, jod, witaminę D?

Tak, jak zostało to wspomniane powyżej, specjaliści zalecają kobietom karmiącym piersią suplementację tych składników, które rekomenduje się przyjmować także podczas ciąży. Wśród nich wyróżnia się:

• kwas foliowy, który na etapie prenatalnym wspiera tworzenie i rozwój cewy nerwowej (czyli „zalążka” układu nerwowego u płodu), a po narodzinach wspomaga rozwój tego układu. Prawidłowy poziom kwasu foliowego w organizmie kobiety ma także wpływ na przekaźnictwo nerwowe w jej organizmie;
• witaminę D - czyli tak naprawdę witaminę, której podaż jest zbyt mała u większości Polaków. Jest ona istotna z uwagi na wiele procesów i pełnionych funkcji. Jej obecność w organizmie jest niezbędna do prawidłowego wzrostu kości i zapobiegania ich uszkodzeniom (co nie pozostaje bez znaczenia także dla zębów), dla wsparcia układu immunologicznego oraz innych układów - w tym sercowo-naczyniowego;
• jod - jego prawidłowy poziom jest konieczny do wsparcia funkcjonowania tarczycy. Oprócz tego jod jest niezbędny w procesach warunkujących gospodarkę elektrolitową, a także w rozwoju różnych narządów i układów u dziecka;
• kwasy omega (DHA) - przyczyniają się do prawidłowego rozwoju układu nerwowego oraz funkcji widzenia. Ich suplementacja jest konieczna, gdy kobieta nie uwzględnia w diecie co najmniej 2 porcji ryb w tygodniu (to właśnie one są najbogatszym źródłem DHA). Substancja ta przenika oczywiście do mleka kobiecego.

Oprócz konieczności przyjmowania powyższych składników często okazuje się, że w organizmie mamy karmiącej brakuje żelaza (z uwagi na utratę krwi zarówno podczas porodu, jak i w połogu), wapnia (taka sytuacja zwykle ma miejsce, jeśli kobieta musi eliminować z diety mleko lub jego przetwory) czy witamin z grupy B (częste u osób na diecie wegetariańskiej i wegańskiej, zwłaszcza w kontekście witaminy B12). Jeśli badania wykażą niedobór któregokolwiek z wymienionych powyżej składników, również należy - po konsultacji z lekarzem - wdrożyć jego suplementację.

Niepokojące objawy mimo suplementacji - kiedy zgłosić się do lekarza?

Niedobory witamin i minerałów, w połączeniu z burzą hormonalną przetaczającą się po porodzie i w trakcie początkowych etapów laktacji w organizmie kobiety, mogą wywoływać różne objawy - w tym uczucie ogólnego osłabienia i senności, umiarkowany spadek masy ciała, wypadanie włosów. Niemniej, jeśli podczas karmienia piersią pojawią się takie objawy jak gorączka (nie reagująca na leki przeciwgorączkowe i utrzymująca się przez kilka dni), bladość powłok skórnych lub wręcz ich zasinienie, utraty przytomności, niezborność ruchowa, nagłe krwawienia z dróg rodnych (nawet po okresie połogu) lub nieprzyjemny zapach z miejsc intymnych, ból jednej z kończyn, problemy z oddychaniem - wówczas należy udać się do lekarza i skontrolować stan zdrowia. Każdy z wymienionych wyżej objawów może świadczyć o różnych przypadłościach lub powikłaniach (w tym o infekcjach wewnątrzmacicznych, krwotokach, zakrzepicy i innych), dlatego kontakt ze specjalistą jest bezwzględnie konieczny.

Źródła:

1. H. Szajewska, A. Horvath, A. Rybak, P. Socha, Karmienie piersią. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci - strona 2 [w:] Medycyna Praktyczna, 14.11.2016
2. M. Żukowska-Rubik, M. Nehring-Gugulska, Odżywianie w czasie karmienia piersią [w:] Centrum Nauki o Laktacji im. Anny Oslislo, cnol.kobiety.med.pl
3. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w zakresie stosowania witamin i mikroelementów u kobiet planujących ciążę, ciężarnych i karmiących [w:] Ginekologia Polska 2014; 85 (5)
4. Mgr farm. E. Kamińska, Stosowanie leków a karmienie piersią [w:] Pediatria po Dyplomie, vol. 15, nr 6