Grasica to narząd układu limfatycznego, pełniący ważne funkcje w odpowiedzi odpornościowej. Jakie hormony wydziela i jakim zaburzeniom może podlegać praca tego gruczołu?

Grasica - co to za organ? Poznaj funkcje grasicy i sprawdź, jak rozpoznać objawy chorobowe ze strony tego gruczołu

Grasica jest osobliwym narządem wchodzącym w skład układu limfatycznego. Oprócz tego, że to właśnie w niej powstają jedne z ważniejszych komórek biorących udział w odpowiedzi odpornościowej organizmu, to na dodatek grasica jest również gruczołem wydzielającym grupę konkretnych hormonów. Osobliwy charakter tego organu polega również na tym, że w trakcie życia ulega ona inwolucji - a więc zanikowi (zmniejsza swoją objętość na rzecz rozrostu w jej obrębie tkanki tłuszczowej). Mimo naprawdę niewielkich rozmiarów, grasica pełni wiele ważnych zadań w organizmie, a nieprawidłowości w jej funkcjonowaniu czy też strukturze skutkują różnymi objawami. Jakimi? W jaki sposób rozpoznać dysfunkcje grasicy? Które ze schorzeń (w tym o charakterze nowotworowym) mogą zaatakować ten gruczoł? Poznaj najważniejsze informacje o grasicy i sprawdź, jakie objawy mogą wskazywać na toczący się w jej obrębie proces chorobowy.

Jakie funkcje pełni grasica i gdzie jest położona?

Grasica powstaje już w życiu zarodkowym i jest tak zwanym organem kompetencji immunologicznej, odpowiadającym między innymi za immunologiczną odporność komórkową. Grasica powiększa się do około 2-3 roku życia dziecka (osiągając wagę około 25-30 gramów). To właśnie wtedy odpowiada za rozwój obwodowych narządów chłonnych (w tym węzłów chłonnych i śledziony). Następnie, po okresie dojrzewania i wraz z wiekiem, grasica maleje i ulega wspomnianemu już we wstępie procesowi inwolucji - a więc zaniku (u seniorów po 60 roku życia grasica może ważyć mniej niż 0,5 grama i absolutnie nie widać jej w obrazie rentgenowskim). W miarę postępowania tego procesu, obecne pierwotnie tkanki grasicy zastępuje tkanka tłuszczowa (w większości) oraz tkanka łączna, a sam organ jest wtedy nazywany ciałem tłuszczowym zamostkowym.

Grasica znajduje się w śródpiersiu, tuż za mostkiem i przed kręgosłupem, pomiędzy prawym i lewym płucem.Zarówno jej kształt, jak i powierzchnia są nieregularne. Narząd ten zbudowany jest z dwóch płatów i rdzenia, otoczonych torebką z tkanki łącznej i - w przeciwieństwie do innych narządów limfatycznych (wydzielających komórki układu odpornościowego) - jego zrąb tworzą komórki nabłonkowe.

Wyróżnia się dwie najważniejsze funkcje grasicy:

• branie udziału w procesie dojrzewania limfocytów T - a więc jednych z najważniejszych komórek układu odpornościowego (określanych również jako tymocyty). Komórki grasicy następnie przemieszczają się do pozostałych narządów chłonnych (budujących układ limfatyczny). Ich lokalizacją jest między innymi śledziona;
• produkcję hormonów - w tym między innymi tymozyny oraz tymopoetyny (przyspieszających dojrzewanie limfocytów), tymuliny (stymulującej produkcję limfocytów T), a także grasiczego czynnika humoralnego (THF), biorącego udział w odpowiedzi odpornościowej organizmu.

Nowotwory grasicy (rak grasicy, grasiczak) i inne choroby tego gruczołu

Do najczęściej występujących chorób grasicy należą nowotwory grasicy (w tym grasiczaki oraz rak grasicy). Co do zasady, obecnie uznaje się, że każdy nowotwór wykryty w obrębie tego gruczołu ma charakter złośliwy. Niestety, zazwyczaj grasiczaki przez długi czas nie dają żadnych objawów, a ich znaczna część wykrywana jest podczas badań niezwiązanych z diagnostyką onkologiczną lub badań profilaktycznych i/lub kontrolnych - zwykle w radiogramie obrazującym obszar klatki piersiowej. Przy podejrzeniu nowotworu, diagnostykę poszerza się również o kolejne badania RTG, dokładny wywiad z pacjentem, a także tomografię komputerową klatki piersiowej. W niektórych przypadkach istotne diagnostycznie będzie wykonanie pozytonowej tomografii komputerowej (badanie PET). Dla oceny komórek nowotworowych konieczne jest przeprowadzenie badania próbki pobranej od pacjenta tkanki. Taką próbkę uzyskuje się podczas biopsji cienkoigłowej lub - jeśli pacjent został zakwalifikowany do zabiegu operacyjnego - z wyciętej w trakcie resekcji grasicy.

W większości przypadków podstawowe leczenie polega na usunięciu grasicy wraz z tkankami nowotworu.Dodatkowo stosuje się radioterapię (częściej) oraz chemioterapię (rzadziej). Zarówno radio- i chemioterapię można wdrożyć u pacjenta przed, a oprócz tego - po zabiegu operacyjnym. Są one także alternatywą dla tych pacjentów, którzy (z różnych powodów) nie mogą zostać poddani operacji.

Do innych schorzeń lub dysfunkcji grasicy, które zdarzają się rzadko i prowadzą do zaburzeń funkcjonowania układu immunologicznego, należą między innymi wrodzony brak grasicy, a także hiperplazja grasicy (tak zwana grasica przetrwała, która nie zanikła u pacjenta w życiu dorosłym).

Objawy zaburzenia funkcjonowania grasicy (miastenia, toczeń i inne)

Tak, jak zostało to wspomniane powyżej, rozwijające się nowotwory grasicy nie dają zazwyczaj żadnych objawów. Symptomy, które łączy się z zaburzeniami pracy tego narządu, są jednak ściśle powiązane z tym, w jakim tempie rośnie guz, a także - jakie substancje produkuje i w jaki sposób wpływają one na funkcjonowanie organizmu. Tego typu objawy określa się niekiedy jako zespoły paranowotworowe.

Do zespołów paranowotworowych, które mogą (choć nie muszą) towarzyszyć rozwojowi nowotworu grasicy, należą między innymi:

• miastenia (czasem wskazywana przez niektóre źródła jako odrębna choroba grasicy). Miastenia przebiega z tak zwaną nużliwością mięśni szkieletowych, manifestowaną przez opadanie powiek czy żuchwy, zmianę mimiki pacjenta, osłabienie żucia, gryzienia, osłabienie mowy i jej niewyraźność, osłabienie mięśni rąk i nóg, upadki i inne;
• toczeń rumieniowaty układowy (który może być osobną jednostką chorobową - więcej informacji o toczniu znajduje się w tekście Toczeń rumieniowaty układowy - przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie tocznia rumieniowatego układowego);
• rozwój reumatoidalnego zapalenia stawów;
• zapalenia wielomięśniowe oraz zapalenie tarczycy;
• aplazja krwinek czerwonych (erytrocytów), czyli stan, w którym upośledzeniu ulega proces produkcji czerwonych krwinek;
• hipogammaglobulinemia (całkowity brak gamma-globulin) - stan niedoboru odporności, przebiegający z częstymi infekcjami czy też z zaostrzeniem chorób autoimmunologicznych, w których organizm atakuje własne tkanki.

Warto tutaj dodać, że przy rozroście guza pacjent może odczuwać również objawy związane z powiększaniem się guza w obrębie grasicy, takie jak trudności w oddychaniu czy też ucisk i ból w klatce piersiowej.

Źródła:

1. Lek. L. Stopyra, Czy grasica i jej funkcja u dzieci i młodzieży może mieć wpływ najłagodniejszy przebieg zakażenia COVID-19 w tej grupie wiekowej? [w:] Medycyna Praktyczna, 08.04.2020
2. Dr med. A. L. Komorowski, Nowotwory grasicy [w:] Medycyna Praktyczna, 06.04.2017
3. Lek. E. Trybulska, prof. dr hab. n. med. T. Byrski, dr hab. n. Med. K. Brzeźniakiewicz-Janus, Leczenie grasiczaka [w:] Medycyna po Dyplomie 12/2023
4. R. A. Pacho, I. Bestry, K. Błasińska-Przrwa, A. Kostyra-Pruszczyk, Diagnostyka obrazowa śródpiersia dla oceny grasicy [w:] Polski Przegląd Neurologiczny, 2008, tom 4, supl. A
5. K. Winiarczyk, M. Knetki-Wróblewska, D. M. Kowalski, M. Krzakowski, Pierwotne nowotwory grasicy - obecny stan wiedzy [w:] Onkologia w Praktyce Klinicznej 2012, tom 8, nr 5