Czkawka - czym jest, objawy , domowe sposoby na czkawkę

Czkawka to prymitywny, przetrwały odruch fizjologiczny, który ma zapobiegać zachłyśnięciu. Pojawia się w wyniku stymulacji nerwu błędnego i przeponowego. Zazwyczaj mija samoistnie po kilku minutach. Jej krótkotrwałe epizody mogą występować u ludzi zdrowych. Czy czkawka może być objawem poważnej choroby? Jakie są domowe sposoby, aby pozbyć się czkawki?

Czym jest czkawka?

Czkawka jest przymusowym, synchronicznym skurczem przepony i mięśni międzyżebrowych. Skurcz ten wywołany jest nagłym wdechem, po którym następuje zamknięcie głośni z charakterystycznym odgłosem. Jest przetrwałym, prymitywnym odruchem zabezpieczającym drogi oddechowe przed aspiracją treści z przełyku - zachłyśnięciem. Dolegliwość ta jest częstsza u noworodków i niemowląt. Krótkotrwała czkawka nie jest powodem do obaw, jednak jeśli przedłuża się, szczególnie ponad dwie doby, jej przyczyną mogą być poważne dolegliwości zdrowotne.

Przyczyny czkawki

Jakie są przyczyny czkawki? Bezpośrednią przyczyną czkawki jest podrażnienie zakończeń nerwu błędnego, przeponowego oraz współczulnych włókien aferentnych, które unerwiają jamę brzuszną, narządy klatki piersiowej, ucho nos i gardło oraz pobudzenie ośrodka czkawki w ośrodkowym układzie nerwowym w zaburzeniach metabolicznych oraz psychicznych. Czkawka może pojawić się w każdej fazie oddechu, najczęściej jednak podczas szczytowej fazy wdechu. Jej częstotliwość może wynosić od 2, nawet do 60 razy na minutę. Czkawka u noworodka i niemowlęcia występuje z reguły w wyniku zbyt łapczywego jedzenia. Żołądek dziecka jest mały, szybko się wypełnia, a układ nerwowy nie jest w pełni wykształcony, by hamować odruch czkawki. U osób dorosłych, przemijająca czkawka występuje często po spożyciu alkoholu, w wyniku przepełnienia żołądka, przy zbyt szybkim połykaniu, a także po spożyciu substancji gorących, czy drażniących.

Zazwyczaj czkawka ustępuje samoistnie po kilku minutach. Zdarza się jednak, że w niektórych chorobach przechodzi w postać przewlekłą i utrzymuje się przez ponad 48 godzin. Wśród przyczyn chronicznej czkawki wymienia się różne choroby ośrodkowego układu nerwowego (w tym zmiany nowotworowe, naczyniowe i zapalne), choroby narządów w obrębie klatki piersiowej, jamy brzusznej oraz szyi (m.in rak płuca, zawał serca, refluks przełykowy, choroba wrzodowa żołądka, zapalenie płuc, rak żołądka, zapalenie trzustki), cukrzyca, mocznica i inne zaburzenia metaboliczne (np. hiponatremia). Na jej występowanie wpływa także alkohol, nikotyna, przyjmowanie barbituranów, benzodiazepin, deksametazonu, etopozydu.

Przewlekła czkawka jest nie tylko dyskomfortem. Powoduje liczne konsekwencje zdrowotne takie jak bezsenność, trudności w spożywaniu posiłków, zmęczenie, a nawet zaburzenia depresyjne.

Domowe sposoby na czkawkę

U maluchów, w celu pozbycia się uporczywej czkawki zazwyczaj wystarcza zmiana pozycji ciała do pionowej.

U osób dorosłych pomocne może być:

• ssanie kostki lodu
• zatrzymanie oddechu na 10 sekund
• przełknięcie wody przy zatkniętym nosie
• wypicie małymi łyczkami szklanki wody
• próba wykonania wdechu przy zamkniętych ustach i nozdrzach (ściśnięciu ich palcami), napinając przy tym przeponę - próba Valsalvy
• wykonywanie powolnych, rytmicznych wdechów i wydechów, tak, aby każdy trwał około 4 sekundy
• podkurczenie kolan, przyciągając je do klatki piersiowej i pochylenie się do przodu na około 2 minuty

Przewlekła czkawka - diagnostyka

W diagnostyce przewlekłej czkawki wykonywane są badania obrazowe oraz laboratoryjne. W przypadku zaobserwowania czkawki trwającej kilka dni, należy zgłosić się do lekarza, który po przeprowadzeniu konsultacji zleci potrzebne badania w celu postawienia diagnozy.

Leczenie czkawki przewlekłej

Leczenie czkawki przewlekłej jest zależne od czynnika wywołującego. Wśród leków, które hamują ośrodkowy odruch czkawki wymienia się substancje takie jak metylfenidat, walproinian sodu, heloperydol, baklofen, gabapentynę, pregabalinę i nifedypinę. Lekarz może również dokonać stymulacji tylnej ściany gardła cewnikiem wprowadzonym przez nos na głębokość od 8 do 12 cm, co przerywa aferentną drogę wyzwalania czkawki - nerw językowo-gardłowy i nerw błędny.

W przypadku braku reakcji na leczenie, lekarz może zalecić jednostronną blokadę nerwu przeponowego.

Przypisy

1. Szczeklik A. Interna Szczeklika. Podręcznik chorób wewnętrznych. Medycyna Praktyczna, 2019.